De heup
1 Inleiding
Articulatio coxae:
- Caput femoris
- Acetabulum
Staat direct en indirect in relatie met het sacro-iliacaal gewricht, de symfyse pubica, de
lumbale wervelzuil, de knie, het onderbeen en de enkel-/ voetregio.
Heup = mechanische schakel tussen het bovenste en het onderste deel van het lichaam.
1.1 Stabiliteit vs. mobiliteit
Stabiliteit is groter dan de mobiliteit omdat het gewricht veel krachten moet
overbruggen.
1.1.1 Mobiliteit
3 vrijheidsgraden:
- Flexie - extensie
- Abductie – adductie
- Exorotatie – endorotatie
1.1.2 Stabiliteit
Passief
Configuratie kop en kom
- Halsschachthoek (coxa vara/ valga)
- Antversiehoek (12 – 14°)
- Hoek van Wiberg (>25°)
Zwaartekracht
Negatieve intra-articulaire druk = aanzuiging van de kap in de kom.
Labrum
Capsuloligamentaire structuren
Grote ligamenten:
- Lig. Iliofemorale
- Lig. Pubofemorale versterking in het kapsel
- Lig. Ischiofemorale
Kleine ligamenten:
- Lig. Capitis femoris
- Lig. Transversum acetabuli
,Onstabiel
Coxa valga = minst stabiel
Toegenomen anteversiehoek: > 14 °
Retroversiehoek < 5°
Compenseren met toeing in en toeing out (W-zit)
Overkapping < 25° = acetabulaire dysplasie
Beschadiging aan het labrum
Negatieve intra-articulaire druk valt weg = meer kans om luxaties
Actief
Rotatorenmanchet:
- M. piriformis
- M. gemellus superior
- M. obturatorius internus
- M. gemellus inferior
- M. quadratus femoris
Flexoren en extensoren
= stabiel in het sagittale vlak
Abductoren en adductoren
= stabiel in het frontale vlak
1.2 Functionele biomechanica
LPP = 30° flexie, 30° abductie en een lichte exorotatie
CPP = maximale extensie met een lichte abductie en endorotatie
Kapsulair patroon (KP)
= endorotatie > flexie/abductie > extensie (niet wetenschappelijke onderbouwd)
,2 Aandoeningen in de heupregio
2.1 Gewrichtsaandoeningen
2.1.1 Coxartrose
= meest voorkomende artrose
Langzaam verliezen van het kraakbeen en een degeneratie van het bot.
Het komt frequent voor maar vaak asymptotisch. We zien het ook meer bij vrouwen dan bij
mannen.
Primair
De aandoening treedt op in een normaal gewricht zonder eerder doorgemaakte
aandoeningen.
Idiopathisch = normaal verschijnsel bij het ouder worden.
Vanaf 40 jaar.
Secundair
Aandoening als gevolg van afwijkende anatomie of een reeds doormaakte aandoening of
trauma.
Vanaf 25 jaar.
Risicofactoren
Genetische factoren
Intrinsieke factoren (vb. Trauma in het verleden)
Extrinsieke factoren (vb. Overgewicht, zwaar beroep, topsport, …)
Perioden van relatieve stabiliteit worden afgewisseld met periode waar de aandoening
actiever is.
Flare = acute vergroting van de aandoening + ontstekingsverschijnselen door een klein
trauma of een overbelasting.
, 2.1.1.1 Klinisch onderzoek
Basisonderzoek
Anamnese Functieonderzoek
Stijfheid en pijn: Kapsulair patroon (KP)
- Lies = endorotatie > flexie/abductie >
- Antero-laterale zijde heup extensie
- Bovenbeen Uitstralende pijn Bewegingsbeperking + hard eindgevoel
- Knie Pijn vooral bij endorotatie
- Enkel in de knie (= gerefereerde Mankend gangpatroon
pijn) Teken van Drehmann
Startstijfheid + pijn = flexie gaat gepaard met exorotatie en
Pijn na lange belasting abductie
Rustpijn + nachtelijke pijn Teken van Trendelenburg
Problemen bij dagelijkse activiteiten Ontstekingsverschijnselen: zwelling en
Kan leiden tot participatieproblemen warmte door een flare (moeilijk te
Crepitaties horen en voelen = gevolg beoordelen door de diepe ligging)
van de ruwe gewrichtsoppervlakken Flexiecontractuur = maximale extensie
is niet meer mogelijk door een
bewegingsbeperking of pijn (constante
flexie in de heup)
bewegingsafhankelijke
rustpijn nachterlijke pijn
pijn
Toegevoegd onderzoek
Testbatterij van Sutlieve et al. (+)
Fabertest (+)
Thomastest (+) in het geval van een flexiecontractuur
Performancetests:
- Timed up and go test
- 6 min wandeltest
Vragenlijsten om een beeld te krijgen van de pijn, gewrichtsstijfheid en het fysiek
functioneren
- WOMAC
- HOOS
1 Inleiding
Articulatio coxae:
- Caput femoris
- Acetabulum
Staat direct en indirect in relatie met het sacro-iliacaal gewricht, de symfyse pubica, de
lumbale wervelzuil, de knie, het onderbeen en de enkel-/ voetregio.
Heup = mechanische schakel tussen het bovenste en het onderste deel van het lichaam.
1.1 Stabiliteit vs. mobiliteit
Stabiliteit is groter dan de mobiliteit omdat het gewricht veel krachten moet
overbruggen.
1.1.1 Mobiliteit
3 vrijheidsgraden:
- Flexie - extensie
- Abductie – adductie
- Exorotatie – endorotatie
1.1.2 Stabiliteit
Passief
Configuratie kop en kom
- Halsschachthoek (coxa vara/ valga)
- Antversiehoek (12 – 14°)
- Hoek van Wiberg (>25°)
Zwaartekracht
Negatieve intra-articulaire druk = aanzuiging van de kap in de kom.
Labrum
Capsuloligamentaire structuren
Grote ligamenten:
- Lig. Iliofemorale
- Lig. Pubofemorale versterking in het kapsel
- Lig. Ischiofemorale
Kleine ligamenten:
- Lig. Capitis femoris
- Lig. Transversum acetabuli
,Onstabiel
Coxa valga = minst stabiel
Toegenomen anteversiehoek: > 14 °
Retroversiehoek < 5°
Compenseren met toeing in en toeing out (W-zit)
Overkapping < 25° = acetabulaire dysplasie
Beschadiging aan het labrum
Negatieve intra-articulaire druk valt weg = meer kans om luxaties
Actief
Rotatorenmanchet:
- M. piriformis
- M. gemellus superior
- M. obturatorius internus
- M. gemellus inferior
- M. quadratus femoris
Flexoren en extensoren
= stabiel in het sagittale vlak
Abductoren en adductoren
= stabiel in het frontale vlak
1.2 Functionele biomechanica
LPP = 30° flexie, 30° abductie en een lichte exorotatie
CPP = maximale extensie met een lichte abductie en endorotatie
Kapsulair patroon (KP)
= endorotatie > flexie/abductie > extensie (niet wetenschappelijke onderbouwd)
,2 Aandoeningen in de heupregio
2.1 Gewrichtsaandoeningen
2.1.1 Coxartrose
= meest voorkomende artrose
Langzaam verliezen van het kraakbeen en een degeneratie van het bot.
Het komt frequent voor maar vaak asymptotisch. We zien het ook meer bij vrouwen dan bij
mannen.
Primair
De aandoening treedt op in een normaal gewricht zonder eerder doorgemaakte
aandoeningen.
Idiopathisch = normaal verschijnsel bij het ouder worden.
Vanaf 40 jaar.
Secundair
Aandoening als gevolg van afwijkende anatomie of een reeds doormaakte aandoening of
trauma.
Vanaf 25 jaar.
Risicofactoren
Genetische factoren
Intrinsieke factoren (vb. Trauma in het verleden)
Extrinsieke factoren (vb. Overgewicht, zwaar beroep, topsport, …)
Perioden van relatieve stabiliteit worden afgewisseld met periode waar de aandoening
actiever is.
Flare = acute vergroting van de aandoening + ontstekingsverschijnselen door een klein
trauma of een overbelasting.
, 2.1.1.1 Klinisch onderzoek
Basisonderzoek
Anamnese Functieonderzoek
Stijfheid en pijn: Kapsulair patroon (KP)
- Lies = endorotatie > flexie/abductie >
- Antero-laterale zijde heup extensie
- Bovenbeen Uitstralende pijn Bewegingsbeperking + hard eindgevoel
- Knie Pijn vooral bij endorotatie
- Enkel in de knie (= gerefereerde Mankend gangpatroon
pijn) Teken van Drehmann
Startstijfheid + pijn = flexie gaat gepaard met exorotatie en
Pijn na lange belasting abductie
Rustpijn + nachtelijke pijn Teken van Trendelenburg
Problemen bij dagelijkse activiteiten Ontstekingsverschijnselen: zwelling en
Kan leiden tot participatieproblemen warmte door een flare (moeilijk te
Crepitaties horen en voelen = gevolg beoordelen door de diepe ligging)
van de ruwe gewrichtsoppervlakken Flexiecontractuur = maximale extensie
is niet meer mogelijk door een
bewegingsbeperking of pijn (constante
flexie in de heup)
bewegingsafhankelijke
rustpijn nachterlijke pijn
pijn
Toegevoegd onderzoek
Testbatterij van Sutlieve et al. (+)
Fabertest (+)
Thomastest (+) in het geval van een flexiecontractuur
Performancetests:
- Timed up and go test
- 6 min wandeltest
Vragenlijsten om een beeld te krijgen van de pijn, gewrichtsstijfheid en het fysiek
functioneren
- WOMAC
- HOOS
