Parodontologie
Samenvatting Boek Parodontologie
Inhoudsopgave
1. Bouw en functie van het parodontium ......................................................................................................... 2
3. Epidemiologie van gingivitis en parodontitis ................................................................................................ 8
4. Gingivitis .................................................................................................................................................... 10
5. Classificatie van parodontitis ...................................................................................................................... 14
10. Refractaire parodontitis ........................................................................................................................... 16
11. Necrotiserende gingivitis/ parodontitis .................................................................................................... 17
12. Niet plaque gerelateerd parodontale aandoeningen ................................................................................ 20
13. Tandtrauma en hypermobiliteit................................................................................................................ 21
14. Gingivale recessies ................................................................................................................................... 22
15. Speeksel en mondgezondheid .................................................................................................................. 26
16. Supragingivale plaquegroei, maturatie en mineralisatie ........................................................................... 31
17. Microbiologie van parodontale infecties .................................................................................................. 37
18. Vatbaarheid voor parodontitis ................................................................................................................. 59
19. Modificerende factoren: diabetes, roken en stress ................................................................................... 63
20. Immunologische reacties bij parodontitis ................................................................................................. 67
1
, Parodontologie
1. Bouw en functie van het parodontium
1.1 Inleiding
Parodontium = alle weefsels rondom of naast de tand.
• Gingiva
• Alveolaire mucosa
• Parodontale ligament
• Alveolair bot → gemineraliseerd
• Wortelcement → gemineraliseerd
Functie:
• Steun geven aan de tand
• Opvangen en absorberen van
functionele krachten
• Bloedvoorziening
• Sensorische en reflectorische invloed
• Beschermen worteloppervlak tegen
resorptie
• Tanden kunnen stand verandering
ondergaan
→ zonder parodontaal ligament zijn eruptie en verplaatsing van elementen niet mogelijk
De zwakste schakel is de overgang van de mucosa naar het element
→ sulcus gingivalis → dit is de overgang van gingiva epitheel en tandoppervlak.
Bij gezond parodontium is de sulcus 0-3mm, deze kan dieper worden door recessie tijdens
het ouder worden.
1.2 Gingiva
Vrije gingiva = occlusaal van bindweefselaanhechting
→ begrensd door sulcus gingivalis en de interne lamina basalis
Buitenzijde: keratiniserend epitheel
Binnenzijde/sulcus: niet keratiniserend epitheel
Aangehechte gingiva = junctional epithelium = vaste basis van gingivale complex
→ verbonden door collagene vezels
→ van de apicale zijde van het aanhechtingsepitheel tot crista alveolaris naar de
mucogingivalegrens
Epitheel
Buitenzijde gingiva: meerlagig plaveisel epitheel → verhoornd
Vanaf de epitheel bindweefsel grens:
1. Stratum basale → progenitor cellen die goed kunnen delen (kubisch) en schuiven
door naar de andere cellagen
2. Stratum spinosum → bevat glycogeen
3. Stratum granulosum → vorming keratohyaliene korrels voor verhoorningsproces
4. Stratum corneum → progenitor cellen zijn meer langgerekt hier
2
, Parodontologie
Hoornlaag = goed belast tegen mechanische belasting
→ in het stratum spinosum en vooral granulosum worden keratohyaliene korrels gevormd
voor dit verhoorningsproces.
Het epitheel van de gingiva heeft een hoge turnover → hoge celdelingssnelheid.
→ Hierdoor kan het snel herstellen.
→ ook belangrijk voor afweer
Desmosomen → verbinden de cellen samen met
andere intermediaire filamenten (keratinen)
Immunologische afweer → stratum basale wisselt
voedingsstoffen, afvalproducten en
communicatiesignalen uit met onderliggend
bindweefsel via het basale membraan (a.o. lamina
basalis)
Bestaat uit 2 lagen (50 nanometer):
1. Lamina lucida grenzend aan basaal epitheel
2. Lamina densa op de overgang naar het
bindweefsel
→ epitheelcellen vormen hemidesmosomen
Plasmamembraan → lokaal verdikt aan cytoplasma zijde met aanhechtingsplaque (VP) waar
keratinefilamenten hechten.
Lamina lucida heeft een lokale verdichting met glycoproteïnen die parallel loopt.
Dichtbij de lamina densa zitten verankeringsfibrillen (type VII collageen) (VA)→ deze zorgen
voor hechting van lamina basalis aan onderliggend bindweefsel.
Sulcusgebied
Meerlagig plaveiselepitheel → bekleed de sulcus
→ wordt aanhechtingsepitheel bij de sulcusbodem → neemt in cellagen af richting apicaal.
→ weinig retelijsten bij overgang epitheel naar bindweefsel.
→ cytokeratine patroon (verschil met gingiva epitheel) → specifiek K8 en K18 keratienen
Aanhechtingsepitheel wordt begrensd door:
1. Lamina basalis interna aan de tandzijde
2. Lamina basalis externa aan de bindweefselzijde met het tandoppervlak
Basale cellaag aan de lamina basalis externa bevat voorlopercellen waar voortdurend
verjonging van weefsel gerealiseerd wordt. → migreren langs tandoppervlak in occlusale
richting en verlaten bij de sulcus het weefselverband.
→ hoge dynamiek
→ snelle migratie van cellen
→ hoge intercellulaire activiteit
3
, Parodontologie
Verschil bouw en samenstelling interne en externe basale lamellen.
Interne basale lamel→ Lamina lucida niet altijd duidelijk te onderscheiden
→ geen verankeringslamellen
→ laminine 5
Langerhanscel → belangrijk bij de afweer
→ dendritische cel
→ in het stratum basale en stratum spinosum
→ lange uitlopers om antigenen te signaleren
Witte bloedcellen → PMN’s
→ fagocyteren
Adhesiemoleculen → ICAM-1
Lamina propria → stevigheid en voedende functie
→ bestaat uit vezel bundels
→ aan tandzijde verankerd in wortelcement → vezels van Sharpey
Dentogingivale vezels → hoofdvezels vrije gingiva
Dentoperiostale vezels → steken in de aangehechte gingiva
Circulaire vezels → in vrije gingiva
Alveogingivale vezels → vanuit crista alveolaris in meer verticale richting, meer in het
occlusale deel
Ontsteking:
Bindweefsel wordt afgebroken voor MMPs (matrixmetalloproteinasen)
→ dit zijn collageen afbrekende enzymen geproduceerd door epitheelcellen, fibroblasten,
marcofagen.
→ Degranulatie van PMN’s vooral in de sulcus → ook matrixafbrekende enzymen kunnen
vrij komen
→ verhoogde doorbloeding door uitbreiden van vaatbed → roodheid, zwelling
Oxylatan → vezeltype in lamina propria
→ uit ligament naar apicale begrenzing aanhechtingsepitheel
Type VII vezels → voor verankeringfibrillen
Col → in het interdentale gebied komen de vestibulaire en linguale aspect samen
→ morfologie bepaald door de elementen
1.3 Parodontaal ligament
Vezels
PDL = bindweefsel dat de parodontale ruimte overbrugt
→ specifieke ordering van vezels → overspannen periradiculaire ruimte van alveolair bot
naar wortelcement. (als gespannen visnet)
4
Samenvatting Boek Parodontologie
Inhoudsopgave
1. Bouw en functie van het parodontium ......................................................................................................... 2
3. Epidemiologie van gingivitis en parodontitis ................................................................................................ 8
4. Gingivitis .................................................................................................................................................... 10
5. Classificatie van parodontitis ...................................................................................................................... 14
10. Refractaire parodontitis ........................................................................................................................... 16
11. Necrotiserende gingivitis/ parodontitis .................................................................................................... 17
12. Niet plaque gerelateerd parodontale aandoeningen ................................................................................ 20
13. Tandtrauma en hypermobiliteit................................................................................................................ 21
14. Gingivale recessies ................................................................................................................................... 22
15. Speeksel en mondgezondheid .................................................................................................................. 26
16. Supragingivale plaquegroei, maturatie en mineralisatie ........................................................................... 31
17. Microbiologie van parodontale infecties .................................................................................................. 37
18. Vatbaarheid voor parodontitis ................................................................................................................. 59
19. Modificerende factoren: diabetes, roken en stress ................................................................................... 63
20. Immunologische reacties bij parodontitis ................................................................................................. 67
1
, Parodontologie
1. Bouw en functie van het parodontium
1.1 Inleiding
Parodontium = alle weefsels rondom of naast de tand.
• Gingiva
• Alveolaire mucosa
• Parodontale ligament
• Alveolair bot → gemineraliseerd
• Wortelcement → gemineraliseerd
Functie:
• Steun geven aan de tand
• Opvangen en absorberen van
functionele krachten
• Bloedvoorziening
• Sensorische en reflectorische invloed
• Beschermen worteloppervlak tegen
resorptie
• Tanden kunnen stand verandering
ondergaan
→ zonder parodontaal ligament zijn eruptie en verplaatsing van elementen niet mogelijk
De zwakste schakel is de overgang van de mucosa naar het element
→ sulcus gingivalis → dit is de overgang van gingiva epitheel en tandoppervlak.
Bij gezond parodontium is de sulcus 0-3mm, deze kan dieper worden door recessie tijdens
het ouder worden.
1.2 Gingiva
Vrije gingiva = occlusaal van bindweefselaanhechting
→ begrensd door sulcus gingivalis en de interne lamina basalis
Buitenzijde: keratiniserend epitheel
Binnenzijde/sulcus: niet keratiniserend epitheel
Aangehechte gingiva = junctional epithelium = vaste basis van gingivale complex
→ verbonden door collagene vezels
→ van de apicale zijde van het aanhechtingsepitheel tot crista alveolaris naar de
mucogingivalegrens
Epitheel
Buitenzijde gingiva: meerlagig plaveisel epitheel → verhoornd
Vanaf de epitheel bindweefsel grens:
1. Stratum basale → progenitor cellen die goed kunnen delen (kubisch) en schuiven
door naar de andere cellagen
2. Stratum spinosum → bevat glycogeen
3. Stratum granulosum → vorming keratohyaliene korrels voor verhoorningsproces
4. Stratum corneum → progenitor cellen zijn meer langgerekt hier
2
, Parodontologie
Hoornlaag = goed belast tegen mechanische belasting
→ in het stratum spinosum en vooral granulosum worden keratohyaliene korrels gevormd
voor dit verhoorningsproces.
Het epitheel van de gingiva heeft een hoge turnover → hoge celdelingssnelheid.
→ Hierdoor kan het snel herstellen.
→ ook belangrijk voor afweer
Desmosomen → verbinden de cellen samen met
andere intermediaire filamenten (keratinen)
Immunologische afweer → stratum basale wisselt
voedingsstoffen, afvalproducten en
communicatiesignalen uit met onderliggend
bindweefsel via het basale membraan (a.o. lamina
basalis)
Bestaat uit 2 lagen (50 nanometer):
1. Lamina lucida grenzend aan basaal epitheel
2. Lamina densa op de overgang naar het
bindweefsel
→ epitheelcellen vormen hemidesmosomen
Plasmamembraan → lokaal verdikt aan cytoplasma zijde met aanhechtingsplaque (VP) waar
keratinefilamenten hechten.
Lamina lucida heeft een lokale verdichting met glycoproteïnen die parallel loopt.
Dichtbij de lamina densa zitten verankeringsfibrillen (type VII collageen) (VA)→ deze zorgen
voor hechting van lamina basalis aan onderliggend bindweefsel.
Sulcusgebied
Meerlagig plaveiselepitheel → bekleed de sulcus
→ wordt aanhechtingsepitheel bij de sulcusbodem → neemt in cellagen af richting apicaal.
→ weinig retelijsten bij overgang epitheel naar bindweefsel.
→ cytokeratine patroon (verschil met gingiva epitheel) → specifiek K8 en K18 keratienen
Aanhechtingsepitheel wordt begrensd door:
1. Lamina basalis interna aan de tandzijde
2. Lamina basalis externa aan de bindweefselzijde met het tandoppervlak
Basale cellaag aan de lamina basalis externa bevat voorlopercellen waar voortdurend
verjonging van weefsel gerealiseerd wordt. → migreren langs tandoppervlak in occlusale
richting en verlaten bij de sulcus het weefselverband.
→ hoge dynamiek
→ snelle migratie van cellen
→ hoge intercellulaire activiteit
3
, Parodontologie
Verschil bouw en samenstelling interne en externe basale lamellen.
Interne basale lamel→ Lamina lucida niet altijd duidelijk te onderscheiden
→ geen verankeringslamellen
→ laminine 5
Langerhanscel → belangrijk bij de afweer
→ dendritische cel
→ in het stratum basale en stratum spinosum
→ lange uitlopers om antigenen te signaleren
Witte bloedcellen → PMN’s
→ fagocyteren
Adhesiemoleculen → ICAM-1
Lamina propria → stevigheid en voedende functie
→ bestaat uit vezel bundels
→ aan tandzijde verankerd in wortelcement → vezels van Sharpey
Dentogingivale vezels → hoofdvezels vrije gingiva
Dentoperiostale vezels → steken in de aangehechte gingiva
Circulaire vezels → in vrije gingiva
Alveogingivale vezels → vanuit crista alveolaris in meer verticale richting, meer in het
occlusale deel
Ontsteking:
Bindweefsel wordt afgebroken voor MMPs (matrixmetalloproteinasen)
→ dit zijn collageen afbrekende enzymen geproduceerd door epitheelcellen, fibroblasten,
marcofagen.
→ Degranulatie van PMN’s vooral in de sulcus → ook matrixafbrekende enzymen kunnen
vrij komen
→ verhoogde doorbloeding door uitbreiden van vaatbed → roodheid, zwelling
Oxylatan → vezeltype in lamina propria
→ uit ligament naar apicale begrenzing aanhechtingsepitheel
Type VII vezels → voor verankeringfibrillen
Col → in het interdentale gebied komen de vestibulaire en linguale aspect samen
→ morfologie bepaald door de elementen
1.3 Parodontaal ligament
Vezels
PDL = bindweefsel dat de parodontale ruimte overbrugt
→ specifieke ordering van vezels → overspannen periradiculaire ruimte van alveolair bot
naar wortelcement. (als gespannen visnet)
4
