LES 1: INLEIDING
Zie reader blz. 1 – 2
Cultuur en educatie staan nauw met elkaar in relatie. Wat is cultuur? Wat betekent het om kennis
over cultuur te hebben? Waarom is het belangrijk om iets over over cultuur te weten? Wat betekent
dat voor educatie in de brede zin?
De cultuur in Vlaanderen is heel erg beïnvloed door de taal. We gaan nadenken hoe taal onze
maatschappij vormgeeft en op welke manier we zaken verwoorden. Taal is dus niet enkel een
onderdeel van een cultuur, maar geeft het ook vorm.
Op welke manier wordt er nog een plaats aan literatuur gegeven? => Les 1 & 2: geletterdheid
De verhalen die we vandaag verkrijgen, zijn vaak via de media, boeken, … Waarom vinden we
literatuur belangrijk? Wat betekent het om dit te verbreden naar verhalen in het algemeen, die
gecommuniceerd worden?
Er is ook kennis op heel wat verschillende manieren.
CENTRALE FOCUS
Culturele geletterdheid in een veranderende maatschappij
- Kennis over bepaalde vorm van cultuur
- Waarden en normen van een cultuur
- Binnen een bepaalde cultuur handelen (aanpassen)
- We zijn een maatschappij in transitie => migratie, meervoudig, culturen treden met elkaar in
interactie, wetenschap gaat vooruit, digitalissering
Wat is culturele geletterdheid juist? Een apprecitatie van kunst en cultuur, het kennen en begrijpen
van het culturele aspect.
We moeten ook nadenken over hoe we deze kennis gaan overdragen. Cultuur evolueert enorm en we
leven in een toenemende superdiverse samenleving. Alles wat rond culturele geletterdheid draait,
verandert voortduren. Wat betekent het om cultuur geletterd te zijn in een veranderende
maatschappij?
,A. Introductie in het domein van geletterdheid
Het debat rond culturele geletterdheid. Perspectieven vanuit multi-geletterdheden.
Mythe van geletterdheid
= centraal concept = Het idee dat (culturele geletterdheid) automatisch leidt tot vooruitgang. Dit heeft
aanleiding gegeven tot het kritisch bevragen van wat het betekent om vandaag geletterd te zijn en te
worden.
- Het blijft nog altijd iets wat we willen bereiken.
- Weke implicaties? Betekenis?
We moeten goed nadenken over wat we bedoelen als we het hebben over geletterdheid. Het is heel
complex om over geletterdheid te praten. De basisvaardigheden waarover het gaat zijn lezen en
schrijven. Iemand geletterd of ongeletterd noemen is iets heel normatief. Als je zegt “dat is geletterd”
dan zeg je ook automatisch wat niet geletterd is. Hierdoor ontstaat een heel normatieve discussie of
dimensie. Er heerst ook een idee dat er automatisch een vorm van sociale mobiliteit gecreëerd wordt.
Je moet een basis geletterdheid hebben, maar als we daar voorbij gaan bepaalt de maatschappij tot
welke sociale ladder je behoort binnen de geletterdheid.
Geletterde mensen worden gezien als mensen die een intellectuele bagage hebben, ze zijn vaak
succesvol in het leven. Maar geletterdheid is een heel normatief iets!
Geletterd vs ongeletterd. Dit hangt samen. Je krijgt een heel normatieve discussie hierover. Als je
mensen geletterd maakt, ga je een vorm van sociale mobiliteit creëren. Dit leidt tot een goed en
vooruitstrevend leven. Zo krijg je ook een groep die ongeletterd zijn. De maatschappij bepaalt wat
geletterd en ongeletterd is en hoe je die sociale mobiliteit kan bekomen.
Meervoudige geletterdheid (Multiliteracies)
Dit gaat bv. over het kennen van verschillende talen, over verschillende manieren met taal kunnen
omgaan en het dus begrijpen (bv. digitale geletterdheid)
B. Introductie in het domein van Cultural Studies
Het debat rond hoge en lage cultuur. Representatie en beeldvorming. Populaire cultuur.
Tegenwoordig is alles cultuur => We gaan erkennen dat elke vorm van cultuur potentieel heeft, dat we
er kennis uit kunnen halen, etc.
Hoge en lage cultuur => problematisch? Waardeoordeel => Normatieve discussie want wie belist wat
hoge en lage culturen zijn.
C. Introductie in het domein van de retoriek
Taal verbreden we naar retoriek.
De manier waarop we praten over de cultuur en de maatschappij is heel erg bepalend door de manier
waarop we hiernaar kijken en over praten. Ons taalgebruik bepaalt onze visie op de maatschappij en
hoe we deze gaan vormgeven.
Op de één of andere manier zijn we allemaal retorisch bezig => bv. overtuigen van de beste manier
om met een pandemie om te gaan.
Methodologisch kader - Interpretatief onderzoek
,CENTRALE THEMA’S
(1) Op welke manier bevelen we dingen aan aan elkaar? Via de views, via aanbevolen (algoritmes), via
sociale media. In films komt ook cultuur en fictie naar boven. We spreken over cultuur, maar we gaan
er ook naar kijken. We bestuderen de verhalen in de samenleving.
Wat is de rol van culturele instituties? => Wat betekent het om vandaag nog bibliotheken te bouwen?
Bv. De Krook. De technologie is er heel veel op vooruit gegaan. Hierdoor is kennis veel meer verspreid
en iedereen kan kennis delen. Op deze manier wordt culturele geletterdheid meer globaal.
Identiteit en verwarring
- De kunst die ons bindt = programma => Wie is ons? Over wiens en welke kunst gaat het?
Risico op uitsluiting => Over wiens identiteit zal het gaan als we zeggen dat de ene cultuur
belangrijker is dan de andere en wie bepaald dit?
Cases en toepassingen => Games als vorm van cultuur; Wat is jongerencultuur vandaag?
Gastcollege over de maatschappelijke functie van theater
LESMATERIAAL
Reader
Slides – notities
Ufora bv. teksten en voorbeelden
EVALUATIE
Schriftelijk examen: open vragen => Lessen en reader
2 deelopdrachten
- Institutie bezoeken en reflectie
- Film en reflectieopdracht
, MODULE 1: GELETTERDHEID
De cultuur van het lezen blz. 6 – 37
Overzicht
1. Culturele geletterdheid: debat (H2)
2. Literatuuronderwijs vandaag (H3)
3. Van geletterdheid naar meervoudige geletterdheden (H4)
4. Perspectieven op media (H8)
5. Perspectieven op cultuurbeleid (H10)
6. Perspectieven op leesbevordering
7. Extra: Case Vlaamse canon
1. CULTURELE GELETTERHEID: DEBAT
Hoofdstuk 2: persectief op cultuur en lezen blz. 8 - 10
DEBAT (CULTUUR IN VRAAG)
- Lerarenkamers (‘onze leerlingen lezen niet meer, kennen de klassiekers niet meer’)
- Interviews en debatten op radio en televisie (media)
- Columns en essays in kranten en tijdschriften
- Aandachtspunten in politieke beleidsteksten
- Onderwerp van verhalen, films
Zowel in de privésfeer als in de openbaarheid wordt dit debat gevoerd, en steeds duidelijker
manifesteert ‘cultuur’ zich daarbij als een concept in crisis.
Filmpje: Klassieke muziek om hangjongeren weg te jagen.
- Gedrag wordt geproblematiseerd
- Paradox: iets negatief (jongeren wegjagen) ontmoetingsplaats voor iedereen (maar
eigenlijk enkel de mensen die graag klassieke muziek horen)
- Wij/zij denken
Waarden en normen
CULTUUR ALS MODEWOORD
Veel zaken worden in termen van cultuur geproblematiseerd
Cultuur is immers uitgegroeid tot een buzzwoord. Bijgevolg beschouwt men heel wat conflicten als
culturele kwesties.
- racisme wordt vertaald in termen van cultuurverschillen,
- klachten over de jeugd worden klaagzangen over hun cultuur;
- identiteiten worden ge(re)presenteerd in de vorm van cultureel bepaalde lifestyles => We
identificeren ons op een bepaalde manier: waar komen we vandaan? Hoe leiden we ons
leven? Wat is onze levensstijl? Onze identiteiten worden gestuurd door lifestyles, bv. sociale
media. Bepaalde zaken worden door deze technologie bestuurd, bv. we drinken een koffie om
het te posten
- oorlogen worden beschreven als culturele conflicten
Zie reader blz. 1 – 2
Cultuur en educatie staan nauw met elkaar in relatie. Wat is cultuur? Wat betekent het om kennis
over cultuur te hebben? Waarom is het belangrijk om iets over over cultuur te weten? Wat betekent
dat voor educatie in de brede zin?
De cultuur in Vlaanderen is heel erg beïnvloed door de taal. We gaan nadenken hoe taal onze
maatschappij vormgeeft en op welke manier we zaken verwoorden. Taal is dus niet enkel een
onderdeel van een cultuur, maar geeft het ook vorm.
Op welke manier wordt er nog een plaats aan literatuur gegeven? => Les 1 & 2: geletterdheid
De verhalen die we vandaag verkrijgen, zijn vaak via de media, boeken, … Waarom vinden we
literatuur belangrijk? Wat betekent het om dit te verbreden naar verhalen in het algemeen, die
gecommuniceerd worden?
Er is ook kennis op heel wat verschillende manieren.
CENTRALE FOCUS
Culturele geletterdheid in een veranderende maatschappij
- Kennis over bepaalde vorm van cultuur
- Waarden en normen van een cultuur
- Binnen een bepaalde cultuur handelen (aanpassen)
- We zijn een maatschappij in transitie => migratie, meervoudig, culturen treden met elkaar in
interactie, wetenschap gaat vooruit, digitalissering
Wat is culturele geletterdheid juist? Een apprecitatie van kunst en cultuur, het kennen en begrijpen
van het culturele aspect.
We moeten ook nadenken over hoe we deze kennis gaan overdragen. Cultuur evolueert enorm en we
leven in een toenemende superdiverse samenleving. Alles wat rond culturele geletterdheid draait,
verandert voortduren. Wat betekent het om cultuur geletterd te zijn in een veranderende
maatschappij?
,A. Introductie in het domein van geletterdheid
Het debat rond culturele geletterdheid. Perspectieven vanuit multi-geletterdheden.
Mythe van geletterdheid
= centraal concept = Het idee dat (culturele geletterdheid) automatisch leidt tot vooruitgang. Dit heeft
aanleiding gegeven tot het kritisch bevragen van wat het betekent om vandaag geletterd te zijn en te
worden.
- Het blijft nog altijd iets wat we willen bereiken.
- Weke implicaties? Betekenis?
We moeten goed nadenken over wat we bedoelen als we het hebben over geletterdheid. Het is heel
complex om over geletterdheid te praten. De basisvaardigheden waarover het gaat zijn lezen en
schrijven. Iemand geletterd of ongeletterd noemen is iets heel normatief. Als je zegt “dat is geletterd”
dan zeg je ook automatisch wat niet geletterd is. Hierdoor ontstaat een heel normatieve discussie of
dimensie. Er heerst ook een idee dat er automatisch een vorm van sociale mobiliteit gecreëerd wordt.
Je moet een basis geletterdheid hebben, maar als we daar voorbij gaan bepaalt de maatschappij tot
welke sociale ladder je behoort binnen de geletterdheid.
Geletterde mensen worden gezien als mensen die een intellectuele bagage hebben, ze zijn vaak
succesvol in het leven. Maar geletterdheid is een heel normatief iets!
Geletterd vs ongeletterd. Dit hangt samen. Je krijgt een heel normatieve discussie hierover. Als je
mensen geletterd maakt, ga je een vorm van sociale mobiliteit creëren. Dit leidt tot een goed en
vooruitstrevend leven. Zo krijg je ook een groep die ongeletterd zijn. De maatschappij bepaalt wat
geletterd en ongeletterd is en hoe je die sociale mobiliteit kan bekomen.
Meervoudige geletterdheid (Multiliteracies)
Dit gaat bv. over het kennen van verschillende talen, over verschillende manieren met taal kunnen
omgaan en het dus begrijpen (bv. digitale geletterdheid)
B. Introductie in het domein van Cultural Studies
Het debat rond hoge en lage cultuur. Representatie en beeldvorming. Populaire cultuur.
Tegenwoordig is alles cultuur => We gaan erkennen dat elke vorm van cultuur potentieel heeft, dat we
er kennis uit kunnen halen, etc.
Hoge en lage cultuur => problematisch? Waardeoordeel => Normatieve discussie want wie belist wat
hoge en lage culturen zijn.
C. Introductie in het domein van de retoriek
Taal verbreden we naar retoriek.
De manier waarop we praten over de cultuur en de maatschappij is heel erg bepalend door de manier
waarop we hiernaar kijken en over praten. Ons taalgebruik bepaalt onze visie op de maatschappij en
hoe we deze gaan vormgeven.
Op de één of andere manier zijn we allemaal retorisch bezig => bv. overtuigen van de beste manier
om met een pandemie om te gaan.
Methodologisch kader - Interpretatief onderzoek
,CENTRALE THEMA’S
(1) Op welke manier bevelen we dingen aan aan elkaar? Via de views, via aanbevolen (algoritmes), via
sociale media. In films komt ook cultuur en fictie naar boven. We spreken over cultuur, maar we gaan
er ook naar kijken. We bestuderen de verhalen in de samenleving.
Wat is de rol van culturele instituties? => Wat betekent het om vandaag nog bibliotheken te bouwen?
Bv. De Krook. De technologie is er heel veel op vooruit gegaan. Hierdoor is kennis veel meer verspreid
en iedereen kan kennis delen. Op deze manier wordt culturele geletterdheid meer globaal.
Identiteit en verwarring
- De kunst die ons bindt = programma => Wie is ons? Over wiens en welke kunst gaat het?
Risico op uitsluiting => Over wiens identiteit zal het gaan als we zeggen dat de ene cultuur
belangrijker is dan de andere en wie bepaald dit?
Cases en toepassingen => Games als vorm van cultuur; Wat is jongerencultuur vandaag?
Gastcollege over de maatschappelijke functie van theater
LESMATERIAAL
Reader
Slides – notities
Ufora bv. teksten en voorbeelden
EVALUATIE
Schriftelijk examen: open vragen => Lessen en reader
2 deelopdrachten
- Institutie bezoeken en reflectie
- Film en reflectieopdracht
, MODULE 1: GELETTERDHEID
De cultuur van het lezen blz. 6 – 37
Overzicht
1. Culturele geletterdheid: debat (H2)
2. Literatuuronderwijs vandaag (H3)
3. Van geletterdheid naar meervoudige geletterdheden (H4)
4. Perspectieven op media (H8)
5. Perspectieven op cultuurbeleid (H10)
6. Perspectieven op leesbevordering
7. Extra: Case Vlaamse canon
1. CULTURELE GELETTERHEID: DEBAT
Hoofdstuk 2: persectief op cultuur en lezen blz. 8 - 10
DEBAT (CULTUUR IN VRAAG)
- Lerarenkamers (‘onze leerlingen lezen niet meer, kennen de klassiekers niet meer’)
- Interviews en debatten op radio en televisie (media)
- Columns en essays in kranten en tijdschriften
- Aandachtspunten in politieke beleidsteksten
- Onderwerp van verhalen, films
Zowel in de privésfeer als in de openbaarheid wordt dit debat gevoerd, en steeds duidelijker
manifesteert ‘cultuur’ zich daarbij als een concept in crisis.
Filmpje: Klassieke muziek om hangjongeren weg te jagen.
- Gedrag wordt geproblematiseerd
- Paradox: iets negatief (jongeren wegjagen) ontmoetingsplaats voor iedereen (maar
eigenlijk enkel de mensen die graag klassieke muziek horen)
- Wij/zij denken
Waarden en normen
CULTUUR ALS MODEWOORD
Veel zaken worden in termen van cultuur geproblematiseerd
Cultuur is immers uitgegroeid tot een buzzwoord. Bijgevolg beschouwt men heel wat conflicten als
culturele kwesties.
- racisme wordt vertaald in termen van cultuurverschillen,
- klachten over de jeugd worden klaagzangen over hun cultuur;
- identiteiten worden ge(re)presenteerd in de vorm van cultureel bepaalde lifestyles => We
identificeren ons op een bepaalde manier: waar komen we vandaan? Hoe leiden we ons
leven? Wat is onze levensstijl? Onze identiteiten worden gestuurd door lifestyles, bv. sociale
media. Bepaalde zaken worden door deze technologie bestuurd, bv. we drinken een koffie om
het te posten
- oorlogen worden beschreven als culturele conflicten
