Fundamentele rechten
Week 1
Fundamentele normen hebben de strekking het individu van persoonlijke vrijheid en een
menswaardig bestaan te verzekeren. (to protect, to respect en to fulfill)
Klassieke vrijheidsrechten: stellen de onthoudingsplicht van de overheid voorop aan
het individu. (Het recht op leven) oa in art 1/18 lid 1, art 23 lid 2 en 114 Gw
Sociale grondrechten: zorgplicht voor de overheid met inspanningsverplichtheid
maar ook inperking van handelingsvrijheid van de overheid. Mindere maten van
afdwingbaarheid. Art 18 lid 2/22 Gw
De rechtstaat rust op vier pijlers:
Legaliteitsbeginsel: overheidshandelen geschiedt enkel op grond van algemene
regels wat willekeur voorkomt.
Machtenscheiding: wetgevend en uitvoerend orgaan gescheiden als controlefunctie
Rechtsbescherming door onafhankelijke rechters
Grondrechten: geschreven recht die overheidsoptreden kunnen beletten
Mensenrechten= rechten die ieder mens van nature toekomen ook wel grondrechten
Rechtsbronnen van grondrechten:
Internationale verdragen zoals de EVRM
Jurisprudentie van internationaalrechtelijke instanties; HvJEU
Nationale grondwet
Nationale lagere wetgeving
Jurisprudentie van de nationale rechter
Toenemend belang grondrechten:
Grondrechten neemt toe
Beperkingen op grondrechten krijgen hogere eisen
Vaker horizontale werking toegekend
Overheid moet vaker effectieve aanspraak op grondrecht waarborgen
Internationale verdragen hebben vaker rechtstreekse werking
Geschiedenis
Geen spraken van individuele vrijheid in Atheense democratie. De staat heeft een
opvoedende rol. De mens werd gezien als een politiek wezen dat de gemeenschap als geheel
nodig had. De Stoïcijnen waren daarentegen de grondleggers van het natuurrecht (morele
gelijkheid).
In de middeleeuwen was er geen plaats voor grondrechten in een staat waar wereldlijk en
kerkelijk gezag niet ondermijnt kon worden (opruiing en ketterij).
Oorzaken van de opkomst van grondrechten:
De renaissance: opkomst humanisme
Hervorming: terugtreding overheid in geloofszaken
Verlichting: succes van wetenschap brengt vermogen individu aan het licht
Natiestaat: tegenwicht tegen macht wordende centrale overheid
Opkomst burgerij: belang gelijkheid en bescherming van bezit
, Hobbes beschreef in Leviathan (1651) dat de overheid orde en veiligheid moet waarborgen.
Men is ondergeschikt aan het belang van maatschappelijke orde. Enkel het recht op
zelfbehoud blijft bestaan
Locke (1690) vond daarentegen dat men ook het recht op vrijheid en eigendom bezat. Men
moet een gezamenlijk contract afsluiten om de ‘natuurtoestand’ tegen te gaan.
De Bill of Rights (1689) gaf het parlement een aantal rechten tegenover de koning. Waarna
de onafhankelijkheidsverklaring in 1787 veel verder ging in betrekking tot individuele
vrijheden. In Nederland werden grondrechten voor het eerst vastgelegd in de tijd van de
Bataafse republiek. In 1983 kwam er meer nadruk op gelijkheid, werkingssfeer uitgebreid en
sociale grondrechten toegevoegd.
Na WO2 wordt bescherming van grondrechten een internationale taak.
Ius cogens= recht dat overal en overkort geldt
Droits du citoyen= voorbehouden rechten aan burgers van een land (uitzetting
buitenlanders)
Week 2
De VN kan niet bindende aanbevelingen doen binnen haar terrein aan de veiligheidsraad die
wel bindende besluiten mbt handhaving internationale vrede en waarborging van
mensenrechten kan nemen.
De Hoge Commissaris is bevoegd te reageren op systematische schendingen.
Ontvankelijkheidsvereisten individuele klachtenprocedure IVBPR:
Schending van norm uit IVBPR
Uitputting nationale rechtmiddelen
Niet anoniem
Geen misbruik
Nieuwe klacht (mag wel al bij ander orgaan zijn geweest)
De Raad van Europa heeft het EVRM, ESH en verdrag tegen Foltering opgesteld. Het HvJEU
kan hier bindende uitspraken over doen. Staten kunnen tegen een andere lidstaat
vermeende niet-nakoming melden maar populairder is de individuele klachtprocedure door
direct geraakte bij HvjEU. Ontvankelijkheid vereisten:
Uitputting van nationale rechtsmiddelen
Binnen 6 maanden verzoek ingediend
Niet anoniem
Niet reeds vergelijkbare zaak behandeld
Geen misbruik van klachtrecht
Verzoeker wezenlijk benadeeld
Appreciatiemarge= lidstaten mogen zelf beperking van grondrecht invullen door
cultuurverschilen (Vo vs. Frankrijk arrest)
Nationale rechter mag formele wetten niet aan de grondwet toetsen (art. 120 Gw.) omdat
het oordeel over grondwettelijkheid toekomt aan de wetgever wel toetsing aan eenieder
verbindende verdragen
Criteria van eenieder verbindendheid:
Week 1
Fundamentele normen hebben de strekking het individu van persoonlijke vrijheid en een
menswaardig bestaan te verzekeren. (to protect, to respect en to fulfill)
Klassieke vrijheidsrechten: stellen de onthoudingsplicht van de overheid voorop aan
het individu. (Het recht op leven) oa in art 1/18 lid 1, art 23 lid 2 en 114 Gw
Sociale grondrechten: zorgplicht voor de overheid met inspanningsverplichtheid
maar ook inperking van handelingsvrijheid van de overheid. Mindere maten van
afdwingbaarheid. Art 18 lid 2/22 Gw
De rechtstaat rust op vier pijlers:
Legaliteitsbeginsel: overheidshandelen geschiedt enkel op grond van algemene
regels wat willekeur voorkomt.
Machtenscheiding: wetgevend en uitvoerend orgaan gescheiden als controlefunctie
Rechtsbescherming door onafhankelijke rechters
Grondrechten: geschreven recht die overheidsoptreden kunnen beletten
Mensenrechten= rechten die ieder mens van nature toekomen ook wel grondrechten
Rechtsbronnen van grondrechten:
Internationale verdragen zoals de EVRM
Jurisprudentie van internationaalrechtelijke instanties; HvJEU
Nationale grondwet
Nationale lagere wetgeving
Jurisprudentie van de nationale rechter
Toenemend belang grondrechten:
Grondrechten neemt toe
Beperkingen op grondrechten krijgen hogere eisen
Vaker horizontale werking toegekend
Overheid moet vaker effectieve aanspraak op grondrecht waarborgen
Internationale verdragen hebben vaker rechtstreekse werking
Geschiedenis
Geen spraken van individuele vrijheid in Atheense democratie. De staat heeft een
opvoedende rol. De mens werd gezien als een politiek wezen dat de gemeenschap als geheel
nodig had. De Stoïcijnen waren daarentegen de grondleggers van het natuurrecht (morele
gelijkheid).
In de middeleeuwen was er geen plaats voor grondrechten in een staat waar wereldlijk en
kerkelijk gezag niet ondermijnt kon worden (opruiing en ketterij).
Oorzaken van de opkomst van grondrechten:
De renaissance: opkomst humanisme
Hervorming: terugtreding overheid in geloofszaken
Verlichting: succes van wetenschap brengt vermogen individu aan het licht
Natiestaat: tegenwicht tegen macht wordende centrale overheid
Opkomst burgerij: belang gelijkheid en bescherming van bezit
, Hobbes beschreef in Leviathan (1651) dat de overheid orde en veiligheid moet waarborgen.
Men is ondergeschikt aan het belang van maatschappelijke orde. Enkel het recht op
zelfbehoud blijft bestaan
Locke (1690) vond daarentegen dat men ook het recht op vrijheid en eigendom bezat. Men
moet een gezamenlijk contract afsluiten om de ‘natuurtoestand’ tegen te gaan.
De Bill of Rights (1689) gaf het parlement een aantal rechten tegenover de koning. Waarna
de onafhankelijkheidsverklaring in 1787 veel verder ging in betrekking tot individuele
vrijheden. In Nederland werden grondrechten voor het eerst vastgelegd in de tijd van de
Bataafse republiek. In 1983 kwam er meer nadruk op gelijkheid, werkingssfeer uitgebreid en
sociale grondrechten toegevoegd.
Na WO2 wordt bescherming van grondrechten een internationale taak.
Ius cogens= recht dat overal en overkort geldt
Droits du citoyen= voorbehouden rechten aan burgers van een land (uitzetting
buitenlanders)
Week 2
De VN kan niet bindende aanbevelingen doen binnen haar terrein aan de veiligheidsraad die
wel bindende besluiten mbt handhaving internationale vrede en waarborging van
mensenrechten kan nemen.
De Hoge Commissaris is bevoegd te reageren op systematische schendingen.
Ontvankelijkheidsvereisten individuele klachtenprocedure IVBPR:
Schending van norm uit IVBPR
Uitputting nationale rechtmiddelen
Niet anoniem
Geen misbruik
Nieuwe klacht (mag wel al bij ander orgaan zijn geweest)
De Raad van Europa heeft het EVRM, ESH en verdrag tegen Foltering opgesteld. Het HvJEU
kan hier bindende uitspraken over doen. Staten kunnen tegen een andere lidstaat
vermeende niet-nakoming melden maar populairder is de individuele klachtprocedure door
direct geraakte bij HvjEU. Ontvankelijkheid vereisten:
Uitputting van nationale rechtsmiddelen
Binnen 6 maanden verzoek ingediend
Niet anoniem
Niet reeds vergelijkbare zaak behandeld
Geen misbruik van klachtrecht
Verzoeker wezenlijk benadeeld
Appreciatiemarge= lidstaten mogen zelf beperking van grondrecht invullen door
cultuurverschilen (Vo vs. Frankrijk arrest)
Nationale rechter mag formele wetten niet aan de grondwet toetsen (art. 120 Gw.) omdat
het oordeel over grondwettelijkheid toekomt aan de wetgever wel toetsing aan eenieder
verbindende verdragen
Criteria van eenieder verbindendheid:
