Samenvatting Gedragswetenschappen 3.1 (Jaar 2, periode 1) Windesheim HBO-V

, WEEK 1: KINDEREN VAN OUDERS MET PSYCHISCHE PROBLEMEN (KOPP) DEEL 1
Van Gameren: casussen 1-4 (geen toetsstof), H1 + 2 t/m pagina 161
De student heeft inzicht in de kwantitatieve gegevens ten aanzien van de omvang van de
problematiek van kinderen die opgroeien bij ouder(s) met psychische problemen
 Meer dan 1,5 miljoen kinderen onder de 22 jaar groeit op bij een ouder met psychische
problemen
o Het gaat hierbij om problemen zoals schizofrenie, verslavingsproblemen en
stemmingsstoornissen zoals depressies of angststoornissen.
Persoonlijkheidsstoornissen zijn niet meegerekend.
 1/3 van kinderen met een psychisch zieke ouder krijgt zelf geen problemen, 1/3 e krijgt
e

tijdelijke (aanpassings)problemen en 1/3e ontwikkelt zelf ernstige psychische problemen.

De student kan de risicofactoren benoemen van KOPP-kinderen t.a.v.: factoren bij de ouder(s), de
gezinssituatie, en het kind zelf
Risicofactoren vanuit:
De ouder Ernst en chroniciteit van de ouderlijke stoornis
Ernstig ziek en zorg mijden
De gezinssituatie Afwezigheid gezonde ouder
Beperkte draagkracht van gezonde ouder
Slechte relatie tussen de ouders
Disfunctionele ouder-kindinteractie
Het kind Erfelijke factoren
Jonge leeftijd als ouder ziek wordt  lijden een verlies en maken op jonge
leeftijd een periode van rouw mee

De student kan met behulp van casuïstiek uitleggen hoe risicofactoren zich uiten in concreet
gedrag
Kinderen passen zich aan om controle te krijgen over hun omgeving en te overleven. Je zou kunnen
zeggen dat kinderen vooral ogen en oren zijn. Zij vertonen, afhankelijk van hun
ontwikkelingsstadium, bepaalde gedragingen als reactie op hun omgeving. Dat wil echter niet zeggen
dat zij zelf geen invloed uitoefenen; de beïnvloeding is wederkerig. De omgeving beïnvloedt het kind
en het kind beïnvloedt zijn omgeving.

Risicofactoren kunnen zich uiten in:
 Parentificatie (het kind neemt de ouderrol op zich)
 Geen vriendjes mee willen nemen
 Schaamte- en schuldgevoelens
 Het kind cijfert zichzelf weg
 Geringe copingvaardigheden
 Seperatieangsten

De student is in staat te beschrijven hoe inzichten uit ‘de stromingen in de psychologie’ (GDW1) te
herkennen zijn in de problematiek van de KOPP-kinderen

Stroming Verklaring
Psychodynamische stroming  De seksuele drift wordt gedurende de kindertijd niet volledig bevredigd.
Dit kan dan leiden tot bijv. spanning, dofheid en depressies (es/id)
 De ideaalbeelden die onderdeel uitmaken van het superego kunnen
worden verstoord doordat de ouder(s) deze niet op een normale,
gezonde manier kunnen vormgeven
 Er kunnen problemen ontstaan gedurende de koppigheidsfase (anale

, fase), doordat er geen goed evenwicht gevonden kan worden tussen de
eigen wil en die van de omgeving
 De koppers maken gebruik van afweermechanismen (A. Freud), zoals
verdringing en ontkenning
CGT-benaderingen  Koppers kunnen foutief gedrag aangeleerd krijgen, waardoor zij op den
(behaviorisme/gedragstherapie duur emotionele problemen kunnen gaan ervaren. Dit kan o.a. komen
) door conditionering.
CGT-benaderingen (cognitieve  De manier van attributie kan bij koppers op een negatieve manier
psychologie) gebeuren, waardoor er een verkeerde locus of control kan ontstaan
 Bij koppers kan er sprake zijn van disfunctioneel denken (cognitieve
vertekeningen), zoals personalisatie
Humanistische psychologie  Bij koppers kan er sprake zijn van een verstoorde ontwikkeling,
veroorzaakt door een gebrek aan liefde, veiligheid en acceptatie.
Zelfontplooiing laat op zichzelf wachten en de actualiseringstendens
wordt tenietgedaan.
 Er kan incongruentie ontstaan bij KOPP-kinderen wanneer hun
ideaalbeeld (gevormd door de moetens uit de omgeving) niet aansluit bij
het ‘zelf’. Het handelen wordt dan gestuurd door eisen en
verwachtingen.
 Volgens Maslow kan zelfactualisering niet plaatsvinden als er niet
voldaan kan worden aan behoeften (behoeftepiramide;
veiligheid/zekerheid, sociale behoefte)
Systeemgerichte psychologie  De communicatie binnen het gezin kan inconsistent zijn, wat voor een
dubbele binding kan zorgen. Er is vaak sprake van complementaire
interactiepatronen, waarbij de een boven de ander staat.
 Er kan sprake zijn van een pathologisch gezin (los zand-gezin), omdat er
soms weinig communicatie is en er afstandelijke relaties zijn
 Er kunnen zich coalities vormen, zoals een specifieke coalitie (zondebok)
of parentificatie
 De primaire loyaliteit tussen kind en ouder kan beschadigd zijn of
ontkend worden. Er is een mogelijkheid tot roulerende rekeningen en
destructief recht.
Sociaal-emotionele en  De gedragsstijl van het kind is niet altijd in harmonie met de
persoonlijkheidsontwikkeling eisen/verwachtingen van de omgeving. Een gebrek aan goodness of fit
kan zorgen voor gedragsproblemen.
 Vermijdende of ambivalente hechting kan zorgen voor problemen als
leerproblemen en psychische instabiliteit. De sensitiviteit van de ouder
met psychische problemen is vaak consequent of inconsequent.
Kinder- en jeugdpsychiatrie  De ontwikkeling van kopp-kinderen loopt gevaar doordat deze bedreigd,
verstoord of gestoord is. Dit kan komen door onvermogend ouderschap
door psychische problematiek en overvraagd ouderschap.

WEEK 2: KINDEREN VAN OUDERS MET PSYCHISCHE PROBLEMEN (KOPP) DEEL 2
Van Gameren: pagina 161 t/m 243
Aanbevolen: pagina 243 t/m 253
De student kan stressvolle factoren benoemen die KOPP-kinderen ervaren in de gezinssituatie
waarin zij opgroeien
 Dreiging van zelfmoord: gevoelens van onvermogen, angst en het gevoel er niet toe lijken te
doen
 De confrontatie met het andere, vreemde gedrag van de ouder