Leerdoelen Gedragswetenschappen periode 1
Leerdoelen lesweek 1
De student kan:
…aangeven waar de psychologische wetenschap zich op richt;
Psychologen richten zich vooral op de individuele mens: kind, volwassen,
puber enz. Zij houden zich bezig met hoe het komt dat mensen zich zo
voelen. Naast de individuele mensen kijken ze ook naar de directe
omgeving van de patiënt.
Psychologen willen 3 dingen weten van de individuele mens:
1. Hoe denken ze?
2. Wat voor emoties roepen die gedachtes op?
3. Wat voor gedrag gaan ze nu vertonen?
…beschrijven waarom kennis van de psychologie belangrijk is voor verpleegkundigen;
Voor de professionele verpleegkundige is kennis vanuit de psychologie
onmisbaar. De psychologie leert je namelijk hoe mensen zich gedragen en
waardoor ze dit doen, en deze kennis is noodzakelijk als je mensen goed
wilt kunnen verplegen. Pas als je weet waardoor iemand doet zoals hij
doet, zul je goed op dit gedrag kunnen inspelen. Als je bijvoorbeeld
helemaal niet weet wat er in psychologisch opzicht met iemand gebeurt
als hij te horen krijgt dat hij aan een ongeneeslijke ziekte lijdt, zul je hem
ook niet goed kunnen begeleiden. Als professioneel verpleegkundige
reageer je niet op grond van je eigen eerste impulsen, maar op grond van
kennis en ervaring die je in de loop van je opleiding opdoet, en waarmee
je je ontwikkelt tot een professionele beroepsbeoefenaar.
…aangeven wat de systematiek in de psychologie is wat betreft het verkrijgen van
kennis;
Psychologie is een wetenschap. Dit houdt in dat de kennis binnen de
wetenschap van de psychologie op een systematische manier wordt
verkregen. Voordat een bepaalde uitspraak of theorie tot de
wetenschappelijke kennis gerekend wordt, moet die uitspraak of theorie
wetenschappelijk onderzocht en bewezen zijn. Op grond van onderzoek
bekijk je op je wetenschappelijk verantwoorde conclusies kunt trekken,
zodat deze conclusies toegevoegd kunnen worden aan de
wetenschappelijke kennis binnen de psychologie.
…de geschiedenis van de psychologie in hoofdlijnen weergeven;
Er wordt al eeuwenlang nagedacht over de mens, over de geest en de ziel
en het gedrag van de mens. De wetenschap psychologie bestudeert op
een systematische manier het menselijk gedrag en de achtergronden
daarvan. De psychologie als wetenschap bestaat nu ruim honderd jaar.
Het beginpunt: de opening van het eerste psychologische laboratorium.
Deze opening vond plaats in Leipzig in 1879. Wilhelm Wundt begon hier
met experimenten op psychologisch gebied. De psychologie lijkt lang te
bestaan, maar ruim honderd jaar is in vergelijking met andere
wetenschappen helemaal niks. Vroeger werd gedacht dat de frenologie
1
,(de leer van de vorm van de schedel, in het bijzonder de schedelknobbels)
deel uitmaakte van de wetenschappelijke psychologie en dat ze aan de
hand van die schedelknoppels bepaald gedrag konden koppelen.
Hedendaags denken ze hier niet meer zo over.
In de psychologie zijn vele stromingen en scholen te onderscheiden. Deze
scholen zijn voor een deel als reactie op elkaar ontstaan. Zoals zal blijken
is de humanistische psychologie bijvoorbeeld duidelijk een reactie op de
twee scholen die eraan vooraf zijn gegaan (de psychoanalyse en het
behaviorisme). In de zeventiende eeuw was er een overheersend idee dat
baby’s miniatuurvolwassene zijn die volledig uitgerust met kennis en
vaardigheden ter wereld komen.
…beschrijven wat de nature-nurture kwestie inhoudt en wat de huidige opvattingen
hieromtrent zijn;
Er zijn twee groepen mensen:
Nature: De groep die zegt dat gedrag vooral aangeboren en dus biologisch
is. Een mens is nu eenmaal hoe hij is, dat is er van nature ingebakken en
dat valt dus ook niet zomaar te veranderen.
Nurture: De groep mensen die ervan uitgaat dat gedrag ontwikkeld wordt
door de omgeving waar hij/zij in opgroeit. Bijvoorbeeld: Groei je op in de
Westerse wereld of juist in een sloppenwijk in Afrika. Het nurture
standpunt claimt dat je van een willekeurig kind ieder type volwassene
kunt maken.
Tegenwoordig gaan we ervan uit dat gedrag een mix is van Nature en
Nurture. Iemand die 1,80 is kan zolang zijn omdat dit in de genen zit van
de ouders (nature) maar ook omdat hij in de Westerse wereld leeft en
goed gevoed wordt (nurture).
…aangeven wat er onder een ‘stroming’ in de psychologie wordt verstaan.
Binnen de psychologie bestaan verschillende groeperingen die allemaal
hun eigen ideeën hebben over hoe we menselijk gedrag het beste kunnen
bestuderen. Ze hebben ook allemaal een andere kijk op de mens. Ze
bestuderen allemaal het menselijk gedrag, maar doen dit vanuit
verschillende uitgangspunten. Iedere nieuwe stroming is een reactie op de
voorgaande.
5 hoofdstromingen:
1. Psychoanalyse
2. Behaviorisme
3. Humanistische psychologie
4. Cognitieve psychologie
5. Biologische psychologie
Tot slot wordt er aandacht besteed aan de multicausale benadering. Deze
stromingen zijn gekozen, omdat het belangrijke stromingen binnen de
psychologie zijn. Hiervan zijn duidelijke sporen terug te vinden in de
hedendaagse gezondheidszorg.
2
,Leerdoelen lesweek 2
…de verschillende uitgangspunten van de psychodynamische benaderingen beschrijven;
…de theorie van Freud en het driftmodel van de psychodynamische benaderingen
beschrijven;
Sigmund Freud is waarschijnlijk de bekendste therapeut ter wereld. Hij
behandelde patiënten met hysterie die lichamelijk uitvalsverschijnselen
3
, hadden vanwege psychische problemen. Ze waren bijvoorbeeld verlamd,
blind of doof zonder dat er een lichamelijke verklaring voor was. Dit
noemen we tegenwoordig conversiestoornissen. Freud ontdekte dat deze
symptomen verdwenen als patiënten zich emotioneel geladen,
weggedrukte gebeurtenissen herinnerden, en hun spanning konden
ontladen. Freud toonde aan dat een psychiatrische stoornis met
lichamelijk symptomen via een psychologische methode behandeld kan
worden. Hij maakte de weg vrij voor een nieuw beroep: psychotherapeut.
Eerst gebruikte Freud hypnose om onbewuste conflicten boven water te
halen. Later gebruikte hij technieken van de ‘vrije associatie’, waarbij de
patiënt in een ontspannen houding, liggend op een divan, in een veilige
sfeer wordt aangemoedigd alles te zeggen wat er in hem opkomt. De
meest onbenullige gedachte kon al een betekenis hebben. Onbewuste
zaken hoefden niet meer weggestopt te blijven en konden ‘gewoon’ bij de
patiënt horen. Een symptoom, hoe vervelend dat ook is, is voor de patiënt
minder beangstigend dan het ervaren van de angst voor datgene wat het
symptoom verhult. Volgens Freud verwijzen zelf versprekingen en
vergissingen naar onbewuste psychische processen.
Het driftmodel, dat nauw aansluit bij de theorie zoals die oorspronkelijk
door Freud is ontwikkeld en die het accent legt op verdrongen problemen
uit de kindertijd die terug te voeren zijn op seksuele en agressieve driften.
Het driftmodel: ‘id’, ‘ego’ en ‘superego’
Het idee is dat wij mensen, dat onderbewust zijn bestaat uit 2 driften.
Namelijk een levensdrift ‘Eros’ = deze staat voor alles wat lekker is en ons
genot geeft. En een doodsdrift ‘Thanatos’ = het verlangen naar niks, het
verlangen naar rust.
Er zijn 3 indelingen mogelijk:
Id = een soort duiveltje, hierin zitten onze driften. Direct dingen willen. Ik
wil jouw slaan, dus dan doe ik dat.
Later in ons leven leren we dat je niet zomaar alles kan doen wat je wil en
dat je rekening moet houden met de buitenwereld. Dit is het ontwikkelen
van je ego.
Ego = we willen op dit moment de hele koelkast leegeten, maar dit is niet
altijd verstandig of geoorloofd.
Daarna ontwikkelt het superego.
Superego = deze gaat verder dan alleen het rekening houden met de
buitenwereld. Het superego voegt hier schuldgevoel, geweten, normen en
waarde aan toe. In het extreme. Het superego is tegenovergesteld van Id.
Als je volgens het superego leeft loop je de heletijd op je tenen. Het ego
zorgt voor balans tussen Id en Superego.
…de ontwikkelingsfasen van het Id, Ego en Superego uitleggen;
Van id naar superego
Volgens Freud zijn er 5 fases in onze jeugd en iedere fase een bepaald
deel van ons lichaam centraal staat als voornaamste bron van genot.
Fase 1: Babyfase: Orale fase: mond baby’s stoppen alles in hun
mond.
4
Leerdoelen lesweek 1
De student kan:
…aangeven waar de psychologische wetenschap zich op richt;
Psychologen richten zich vooral op de individuele mens: kind, volwassen,
puber enz. Zij houden zich bezig met hoe het komt dat mensen zich zo
voelen. Naast de individuele mensen kijken ze ook naar de directe
omgeving van de patiënt.
Psychologen willen 3 dingen weten van de individuele mens:
1. Hoe denken ze?
2. Wat voor emoties roepen die gedachtes op?
3. Wat voor gedrag gaan ze nu vertonen?
…beschrijven waarom kennis van de psychologie belangrijk is voor verpleegkundigen;
Voor de professionele verpleegkundige is kennis vanuit de psychologie
onmisbaar. De psychologie leert je namelijk hoe mensen zich gedragen en
waardoor ze dit doen, en deze kennis is noodzakelijk als je mensen goed
wilt kunnen verplegen. Pas als je weet waardoor iemand doet zoals hij
doet, zul je goed op dit gedrag kunnen inspelen. Als je bijvoorbeeld
helemaal niet weet wat er in psychologisch opzicht met iemand gebeurt
als hij te horen krijgt dat hij aan een ongeneeslijke ziekte lijdt, zul je hem
ook niet goed kunnen begeleiden. Als professioneel verpleegkundige
reageer je niet op grond van je eigen eerste impulsen, maar op grond van
kennis en ervaring die je in de loop van je opleiding opdoet, en waarmee
je je ontwikkelt tot een professionele beroepsbeoefenaar.
…aangeven wat de systematiek in de psychologie is wat betreft het verkrijgen van
kennis;
Psychologie is een wetenschap. Dit houdt in dat de kennis binnen de
wetenschap van de psychologie op een systematische manier wordt
verkregen. Voordat een bepaalde uitspraak of theorie tot de
wetenschappelijke kennis gerekend wordt, moet die uitspraak of theorie
wetenschappelijk onderzocht en bewezen zijn. Op grond van onderzoek
bekijk je op je wetenschappelijk verantwoorde conclusies kunt trekken,
zodat deze conclusies toegevoegd kunnen worden aan de
wetenschappelijke kennis binnen de psychologie.
…de geschiedenis van de psychologie in hoofdlijnen weergeven;
Er wordt al eeuwenlang nagedacht over de mens, over de geest en de ziel
en het gedrag van de mens. De wetenschap psychologie bestudeert op
een systematische manier het menselijk gedrag en de achtergronden
daarvan. De psychologie als wetenschap bestaat nu ruim honderd jaar.
Het beginpunt: de opening van het eerste psychologische laboratorium.
Deze opening vond plaats in Leipzig in 1879. Wilhelm Wundt begon hier
met experimenten op psychologisch gebied. De psychologie lijkt lang te
bestaan, maar ruim honderd jaar is in vergelijking met andere
wetenschappen helemaal niks. Vroeger werd gedacht dat de frenologie
1
,(de leer van de vorm van de schedel, in het bijzonder de schedelknobbels)
deel uitmaakte van de wetenschappelijke psychologie en dat ze aan de
hand van die schedelknoppels bepaald gedrag konden koppelen.
Hedendaags denken ze hier niet meer zo over.
In de psychologie zijn vele stromingen en scholen te onderscheiden. Deze
scholen zijn voor een deel als reactie op elkaar ontstaan. Zoals zal blijken
is de humanistische psychologie bijvoorbeeld duidelijk een reactie op de
twee scholen die eraan vooraf zijn gegaan (de psychoanalyse en het
behaviorisme). In de zeventiende eeuw was er een overheersend idee dat
baby’s miniatuurvolwassene zijn die volledig uitgerust met kennis en
vaardigheden ter wereld komen.
…beschrijven wat de nature-nurture kwestie inhoudt en wat de huidige opvattingen
hieromtrent zijn;
Er zijn twee groepen mensen:
Nature: De groep die zegt dat gedrag vooral aangeboren en dus biologisch
is. Een mens is nu eenmaal hoe hij is, dat is er van nature ingebakken en
dat valt dus ook niet zomaar te veranderen.
Nurture: De groep mensen die ervan uitgaat dat gedrag ontwikkeld wordt
door de omgeving waar hij/zij in opgroeit. Bijvoorbeeld: Groei je op in de
Westerse wereld of juist in een sloppenwijk in Afrika. Het nurture
standpunt claimt dat je van een willekeurig kind ieder type volwassene
kunt maken.
Tegenwoordig gaan we ervan uit dat gedrag een mix is van Nature en
Nurture. Iemand die 1,80 is kan zolang zijn omdat dit in de genen zit van
de ouders (nature) maar ook omdat hij in de Westerse wereld leeft en
goed gevoed wordt (nurture).
…aangeven wat er onder een ‘stroming’ in de psychologie wordt verstaan.
Binnen de psychologie bestaan verschillende groeperingen die allemaal
hun eigen ideeën hebben over hoe we menselijk gedrag het beste kunnen
bestuderen. Ze hebben ook allemaal een andere kijk op de mens. Ze
bestuderen allemaal het menselijk gedrag, maar doen dit vanuit
verschillende uitgangspunten. Iedere nieuwe stroming is een reactie op de
voorgaande.
5 hoofdstromingen:
1. Psychoanalyse
2. Behaviorisme
3. Humanistische psychologie
4. Cognitieve psychologie
5. Biologische psychologie
Tot slot wordt er aandacht besteed aan de multicausale benadering. Deze
stromingen zijn gekozen, omdat het belangrijke stromingen binnen de
psychologie zijn. Hiervan zijn duidelijke sporen terug te vinden in de
hedendaagse gezondheidszorg.
2
,Leerdoelen lesweek 2
…de verschillende uitgangspunten van de psychodynamische benaderingen beschrijven;
…de theorie van Freud en het driftmodel van de psychodynamische benaderingen
beschrijven;
Sigmund Freud is waarschijnlijk de bekendste therapeut ter wereld. Hij
behandelde patiënten met hysterie die lichamelijk uitvalsverschijnselen
3
, hadden vanwege psychische problemen. Ze waren bijvoorbeeld verlamd,
blind of doof zonder dat er een lichamelijke verklaring voor was. Dit
noemen we tegenwoordig conversiestoornissen. Freud ontdekte dat deze
symptomen verdwenen als patiënten zich emotioneel geladen,
weggedrukte gebeurtenissen herinnerden, en hun spanning konden
ontladen. Freud toonde aan dat een psychiatrische stoornis met
lichamelijk symptomen via een psychologische methode behandeld kan
worden. Hij maakte de weg vrij voor een nieuw beroep: psychotherapeut.
Eerst gebruikte Freud hypnose om onbewuste conflicten boven water te
halen. Later gebruikte hij technieken van de ‘vrije associatie’, waarbij de
patiënt in een ontspannen houding, liggend op een divan, in een veilige
sfeer wordt aangemoedigd alles te zeggen wat er in hem opkomt. De
meest onbenullige gedachte kon al een betekenis hebben. Onbewuste
zaken hoefden niet meer weggestopt te blijven en konden ‘gewoon’ bij de
patiënt horen. Een symptoom, hoe vervelend dat ook is, is voor de patiënt
minder beangstigend dan het ervaren van de angst voor datgene wat het
symptoom verhult. Volgens Freud verwijzen zelf versprekingen en
vergissingen naar onbewuste psychische processen.
Het driftmodel, dat nauw aansluit bij de theorie zoals die oorspronkelijk
door Freud is ontwikkeld en die het accent legt op verdrongen problemen
uit de kindertijd die terug te voeren zijn op seksuele en agressieve driften.
Het driftmodel: ‘id’, ‘ego’ en ‘superego’
Het idee is dat wij mensen, dat onderbewust zijn bestaat uit 2 driften.
Namelijk een levensdrift ‘Eros’ = deze staat voor alles wat lekker is en ons
genot geeft. En een doodsdrift ‘Thanatos’ = het verlangen naar niks, het
verlangen naar rust.
Er zijn 3 indelingen mogelijk:
Id = een soort duiveltje, hierin zitten onze driften. Direct dingen willen. Ik
wil jouw slaan, dus dan doe ik dat.
Later in ons leven leren we dat je niet zomaar alles kan doen wat je wil en
dat je rekening moet houden met de buitenwereld. Dit is het ontwikkelen
van je ego.
Ego = we willen op dit moment de hele koelkast leegeten, maar dit is niet
altijd verstandig of geoorloofd.
Daarna ontwikkelt het superego.
Superego = deze gaat verder dan alleen het rekening houden met de
buitenwereld. Het superego voegt hier schuldgevoel, geweten, normen en
waarde aan toe. In het extreme. Het superego is tegenovergesteld van Id.
Als je volgens het superego leeft loop je de heletijd op je tenen. Het ego
zorgt voor balans tussen Id en Superego.
…de ontwikkelingsfasen van het Id, Ego en Superego uitleggen;
Van id naar superego
Volgens Freud zijn er 5 fases in onze jeugd en iedere fase een bepaald
deel van ons lichaam centraal staat als voornaamste bron van genot.
Fase 1: Babyfase: Orale fase: mond baby’s stoppen alles in hun
mond.
4
