pVerbintenissenrecht Marie Vanhoolandt
INLEIDING
§1 plaats van het verbintenissenrecht in het BW en in het recht
A. In het recht
PUBLIEK RECHT PRIVAAT RECHT
= organisatie en de werking van de staat + = onderlinge verhoudingen tussen burgers
onderlinge verhoudingen tussen de
overheidsorganen
Staats- en bestuursrecht Verbintenissenrecht
Straf- en strafprocesrecht Zaken- en contractenrecht,…
De tweedeling gaat niet helemaal op -> domeinen tussen publiek en privaatrecht
Bv. consumentenrecht, contracten tussen NMBS en de overheid,…
Consument = iemand die een verbintenis aangaat met een handelaar voor privédoeleinden
(en dus zelf geen handelis is).
B. In het BW
Boek III: Titel III, IV en IVbis -> DUS art 1101 tot 1386bis BW
Men bestempeld deze regels vaak als het gemeen recht -> ze zijn geschreven voor
vermogensrechtelijke verbintenissen, maar ze kunnen bij analogie ook op andere soorten
verbintenissen worden toegepast voor zover de betrokken rechtsverhouding zich daartoe
leent. = vermogensrecht (recht van vermogensrechtelijke verbintenissen)
§2 de vermogensrechterlijke verbintenis
A. Definitie
= een rechtsband tussen 2 of meer personen, ontstaan krachtens de wet ingevolge een
menselijk handelen (een rechtshandeling of een ander menselijk gedrag), op grond waarvan
de ene jegens de andere (SA en SE) in geld waardeerbare en juridisch afdwingbare
aanspraken kan doen gelden
Rechtshandelen is het handelen van de mens gericht op het doen onstaatn van
rechtsgevolgen = bron van een verbintenis.
1
,SCHEMA
Verbintenis (een verbintenis is een rechtsband…)
Schuldeiser Schuldenaar
Gerechtigd om een prestatie te vorderen Gehouden om prestatie te leveren
Actiefzijde passiefzijde
Heeft een aanspraak = schuldvordering Is tot een schuld gebonden
Wederkerig contract, doet minsten 2 verbintenissen ontstaan, waarbij elke partij tegelijk SA
en SE is.
Bv. koopovereenkomst, huurovereekomst,…
Binnen een contract bestaan soms meerdere verbintenissen, waarbij de ene verbintenis is
aangegaan omwille van de andere (samenhangend karakter)
Verkoper Koper
SE -> heeft aanspraak op de geldsom SA -> is gebonden tot betaling van een
geldsom
B. Analyse van de kenmerken
1. Een rechtsband tussen personen
Beide zijn patrimoniale of vermogensrechten en geven hun titulartis een rechtsteekse
zeggenschap over een goed of over een gedraging
Persoonlijk recht Zakelijk recht
= verbintenis
Intern: rechtsverhouding tussen minstens 2 Intern: rechtsbetrekking tussen 1 of
personen -> vorderingsrecht = de ene meerdere personenen en een zaak. De
persoon kan aanspraak maken op een titularis van een zakelijk recht verkrijgt
bepaalde gedraging van de andere persoon hierdoor een zeggenschap over de zaak
Extern: (tegenwerpelijkheid aan derden) Extern: (tegenwerpelijkheid aan derden)
relativiteit-> enkel rechten en plichten erga omnes -> zakelijke rechten moeten
(interne gevolgen) tussen de contractanten door eenieder eerbiedigd worden.
zelf.
Nuance- tegenwerpelijkheid
De prestatie kan niet worden afgedwongen
van een derde, maar enkel van de SA, ze
kan evenlin door een derde worden
opgevorderd, maar enkel door de SE
Anderen die zich bewust zijn van het
contract moeten rekening houden met het
contract, en niet bijdragen aan het
schenden ervan
Verbintenis= opsplitsing tussen aanspraken tussen SE en SA en haar bestaan als een
rechtsfeit in het rechtsverkeerd:
- Aanspraken werken relatief -> SE kan afdwingen, SA is iets verschuldigd
- Bestaan als rechtsfeit is tegenwerpelojk aan derden en kan door derden worden
ingeroepen
2
,Toepassing: derdemedeplichtigheid aan contractbreuk
A en B sluiten een contract, B sluit een contract waarin B alleen bier mag aankopen van A =
alleenafnamecontract
Mag C het initiatief nemen om naar B te gaan en hem ook een contract aan te bieden
omtrent de verkoop van bier? Neen = derdemedeplichtigheid aan contractbreuk als B ingaat
op het voorstel van C.
A kan B aansprakelijk stellen obv derdemedeplichtigheid aan contractbreuk
A kan C aansprakelijk stellen obc art 1382BW
Wat nu als C geen bier maar frisdrank zou aanbieden aan B? dit valt niet onder het
alleenafnamene contract tussen A en B dus geen probleem.
2. Bronnen van verbintenissen
Een verbintenis ontstaat uit een RH of uit een andere menselijke gedraging waaraan de wet
(of de rechtspraak) rechtsgevolgen vastknoopt. In de regel moet de wet (in de materiele zin)
aan bepaalde gedragingen van personen van een verbintenisscheppende of obligatoire
kracht geven. -> men kan uit de wet afleiden dat bepaalde gedragingen 1 of meerdere
verbintenissen doen ontstaan tussen personen. = art 1370BW : (onduidelijk en onvolledig)
- Overenkomst
- Onrechtmatige daad
- Quasicontracten
Verbintenissen ontstaan uit:
- Rechtshandeling = menselijke handeling die erop gericht zijn rechtsgevolgen te doen
onstaan. De betrokken persoon of personen uiten hun wil met het oog op de
beoogde rechtsgevolgen
Twee- of meerzijdige RH (art 1134BW voor contracten) -> de wilsuiting
gaat uit van minsten 2 personen.
Eenzijdige RH -> de wilsuiting gaat uit van 1 persoon (bv een aanbod)
- De wet= de wet verbindt rechtsgevolgen aan menselijk gedrag dat die gevolgen niet
beoogt. Het gaat hier NIET om rechtshandelingen omdat het teweegbrengen van de
RG niet beoogd wordt door de handelende persoon of personen.
Onrechtmatige handelen of nalaten (ART1382BW) -> het RG (de
verbintenis om schade te vergoeden) werd niet beoogd door de dader,
maar wordt krachten de wet verbonden aan zijn gedraging.
‘oneigenlijke contracten’ = vrijwillige daden van de mens, waaruit enige
verbintenis ontstaat jengens een derde, soms een wederzijdse
verbintenis voor beide => quasicontracten (art 1371-1372 ev BW):
o Zaakwaarneming
o De onverschuldigde betaling
o Verrijking zonder oorzaak
-> Deze verbintenissen onstaan wel degelijk krachten de wet, maar hun RG gelijken op de
gevolgen van verbintenissen die uit hun OK ontstaan, wat meteen hun benaming verklaart.
Vfv
Is het verbintenissenrecht een open stelstel? Kunnen er rechtsgevolgen worden verbonden
aan niet in de wet beschreven handelingen?
3
, Vetrouwensleer is aanvaard voor de schijnvertegenwoordiging, maar heeft geen algemeen
binden effect. In afwachting van een Cassatiearrest wordt het bestemped als rechtmisbruik
en is dus eerder een corecctiemiddel dan een rechtsteekse bron.
3. Voorwerp van de verbintenis
Een vermogenrechtelijke verbintenis heeft een in geld waardeerbare aanspraken tot
voorwerp. Het voorwerp is dat waartoe de SA zich verbindt.
Klassieke onderscheiding Moderne onderscheiding (bewijslast)
Verbintenis om: - resultaatsverbintenis
- iets te doen (facere) De SA verbindt zich ertoe om een bepaald resultaat
vb. dokter, advocaat, schade herstellen te bereiken. Bij uitblijven van het resultaat moet de
voortvloeiend uit een onrechtmatige daad SE enkel dit uitblijven bewijzen, we gaan uit van een
- iets te geven (dare) fout van de SA. De SA kan overmacht bewijzen om te
vb. iets verkopen, een eigendomsrecht overdragen ontkomen van de beschuldiging.
- iets niet te doen (non-facere) = vast en zeker karakter, er kan rederlijkerwijs
vb. niet-concurrentie verbintenis: ik verkoop een verwacht worden dat het resultaat bereikt wordt.
bloemenzaak, voor de koper is het belangrijk dat ik Bv. sterilisatie, carwash, hoger beroep aantekenen
geen nieuwe zaak in dezelfde straat begin. We door advocaat
kunnen aan het contract toegeven dat ik dit niet MAAR partijenen kunnen hiervan afwijken!
doe binnen zoveel jaar. Bv. de carwash meent enkel middelenverbintenissen
aan te gaan
Opmerking: overgaan van eigendomen risico bij
een verbintenis om iets te geven? - inspannings/middelenverbintenis
-> bij species/ specifieke zaken gebeurt dit op het de SA verbindt zich ertoe om de nodige
ogenblik van de wilsovereenstemming (consensus) inspanningen te leveren of om bepaalde middelen
-> bij genus/ soortzaken gebeurt dit pas bij de aan te wenden om en beoogd of gewenst resultaat
individualisering (afzondering) te bereiken, zonder dat hij belooft daarin te zullen
slagen. De SE moet bewijzen dat de SA niet alle
nodige inspanningen heeft geleverd die men van een
goede huisvader kon verwachten. Dus de tegenpartij
moet uitblijven van het resultaat en de inspanningen
bewijzen (onvoldoende inspanningen)
= aleatoir karakter, er kan niet redelijk worden
verwacht dat dit resultaat bereikt wordt.
Bv. moeilijke operatie, pleiten, onderhandelen,
Verdere toepassing op species/specifieke zaken: (tweedehands auto, voorwerpen)
Bv. ik koop een vaas tegen een bepaalde prijs, de verkoper meent dit goed in te pakken en
nadien in een kist te plaatsen. De verkoper stelt voor dat ik mijn auto ga halen en dat we
nadien samen de kist in de auto laden. Tussendoor rijdt er een vrachtwagen in de winkel en
rijd hij de oningepakte vaas kapot. Ik had nog niet betaald maar de verkoper beveelt me dat
ik nog moet betalen?
Dit moet, het eigendomsrecht en dus ook het risico is overgegaan bij de consensus/
wilsovereensteming.
4
INLEIDING
§1 plaats van het verbintenissenrecht in het BW en in het recht
A. In het recht
PUBLIEK RECHT PRIVAAT RECHT
= organisatie en de werking van de staat + = onderlinge verhoudingen tussen burgers
onderlinge verhoudingen tussen de
overheidsorganen
Staats- en bestuursrecht Verbintenissenrecht
Straf- en strafprocesrecht Zaken- en contractenrecht,…
De tweedeling gaat niet helemaal op -> domeinen tussen publiek en privaatrecht
Bv. consumentenrecht, contracten tussen NMBS en de overheid,…
Consument = iemand die een verbintenis aangaat met een handelaar voor privédoeleinden
(en dus zelf geen handelis is).
B. In het BW
Boek III: Titel III, IV en IVbis -> DUS art 1101 tot 1386bis BW
Men bestempeld deze regels vaak als het gemeen recht -> ze zijn geschreven voor
vermogensrechtelijke verbintenissen, maar ze kunnen bij analogie ook op andere soorten
verbintenissen worden toegepast voor zover de betrokken rechtsverhouding zich daartoe
leent. = vermogensrecht (recht van vermogensrechtelijke verbintenissen)
§2 de vermogensrechterlijke verbintenis
A. Definitie
= een rechtsband tussen 2 of meer personen, ontstaan krachtens de wet ingevolge een
menselijk handelen (een rechtshandeling of een ander menselijk gedrag), op grond waarvan
de ene jegens de andere (SA en SE) in geld waardeerbare en juridisch afdwingbare
aanspraken kan doen gelden
Rechtshandelen is het handelen van de mens gericht op het doen onstaatn van
rechtsgevolgen = bron van een verbintenis.
1
,SCHEMA
Verbintenis (een verbintenis is een rechtsband…)
Schuldeiser Schuldenaar
Gerechtigd om een prestatie te vorderen Gehouden om prestatie te leveren
Actiefzijde passiefzijde
Heeft een aanspraak = schuldvordering Is tot een schuld gebonden
Wederkerig contract, doet minsten 2 verbintenissen ontstaan, waarbij elke partij tegelijk SA
en SE is.
Bv. koopovereenkomst, huurovereekomst,…
Binnen een contract bestaan soms meerdere verbintenissen, waarbij de ene verbintenis is
aangegaan omwille van de andere (samenhangend karakter)
Verkoper Koper
SE -> heeft aanspraak op de geldsom SA -> is gebonden tot betaling van een
geldsom
B. Analyse van de kenmerken
1. Een rechtsband tussen personen
Beide zijn patrimoniale of vermogensrechten en geven hun titulartis een rechtsteekse
zeggenschap over een goed of over een gedraging
Persoonlijk recht Zakelijk recht
= verbintenis
Intern: rechtsverhouding tussen minstens 2 Intern: rechtsbetrekking tussen 1 of
personen -> vorderingsrecht = de ene meerdere personenen en een zaak. De
persoon kan aanspraak maken op een titularis van een zakelijk recht verkrijgt
bepaalde gedraging van de andere persoon hierdoor een zeggenschap over de zaak
Extern: (tegenwerpelijkheid aan derden) Extern: (tegenwerpelijkheid aan derden)
relativiteit-> enkel rechten en plichten erga omnes -> zakelijke rechten moeten
(interne gevolgen) tussen de contractanten door eenieder eerbiedigd worden.
zelf.
Nuance- tegenwerpelijkheid
De prestatie kan niet worden afgedwongen
van een derde, maar enkel van de SA, ze
kan evenlin door een derde worden
opgevorderd, maar enkel door de SE
Anderen die zich bewust zijn van het
contract moeten rekening houden met het
contract, en niet bijdragen aan het
schenden ervan
Verbintenis= opsplitsing tussen aanspraken tussen SE en SA en haar bestaan als een
rechtsfeit in het rechtsverkeerd:
- Aanspraken werken relatief -> SE kan afdwingen, SA is iets verschuldigd
- Bestaan als rechtsfeit is tegenwerpelojk aan derden en kan door derden worden
ingeroepen
2
,Toepassing: derdemedeplichtigheid aan contractbreuk
A en B sluiten een contract, B sluit een contract waarin B alleen bier mag aankopen van A =
alleenafnamecontract
Mag C het initiatief nemen om naar B te gaan en hem ook een contract aan te bieden
omtrent de verkoop van bier? Neen = derdemedeplichtigheid aan contractbreuk als B ingaat
op het voorstel van C.
A kan B aansprakelijk stellen obv derdemedeplichtigheid aan contractbreuk
A kan C aansprakelijk stellen obc art 1382BW
Wat nu als C geen bier maar frisdrank zou aanbieden aan B? dit valt niet onder het
alleenafnamene contract tussen A en B dus geen probleem.
2. Bronnen van verbintenissen
Een verbintenis ontstaat uit een RH of uit een andere menselijke gedraging waaraan de wet
(of de rechtspraak) rechtsgevolgen vastknoopt. In de regel moet de wet (in de materiele zin)
aan bepaalde gedragingen van personen van een verbintenisscheppende of obligatoire
kracht geven. -> men kan uit de wet afleiden dat bepaalde gedragingen 1 of meerdere
verbintenissen doen ontstaan tussen personen. = art 1370BW : (onduidelijk en onvolledig)
- Overenkomst
- Onrechtmatige daad
- Quasicontracten
Verbintenissen ontstaan uit:
- Rechtshandeling = menselijke handeling die erop gericht zijn rechtsgevolgen te doen
onstaan. De betrokken persoon of personen uiten hun wil met het oog op de
beoogde rechtsgevolgen
Twee- of meerzijdige RH (art 1134BW voor contracten) -> de wilsuiting
gaat uit van minsten 2 personen.
Eenzijdige RH -> de wilsuiting gaat uit van 1 persoon (bv een aanbod)
- De wet= de wet verbindt rechtsgevolgen aan menselijk gedrag dat die gevolgen niet
beoogt. Het gaat hier NIET om rechtshandelingen omdat het teweegbrengen van de
RG niet beoogd wordt door de handelende persoon of personen.
Onrechtmatige handelen of nalaten (ART1382BW) -> het RG (de
verbintenis om schade te vergoeden) werd niet beoogd door de dader,
maar wordt krachten de wet verbonden aan zijn gedraging.
‘oneigenlijke contracten’ = vrijwillige daden van de mens, waaruit enige
verbintenis ontstaat jengens een derde, soms een wederzijdse
verbintenis voor beide => quasicontracten (art 1371-1372 ev BW):
o Zaakwaarneming
o De onverschuldigde betaling
o Verrijking zonder oorzaak
-> Deze verbintenissen onstaan wel degelijk krachten de wet, maar hun RG gelijken op de
gevolgen van verbintenissen die uit hun OK ontstaan, wat meteen hun benaming verklaart.
Vfv
Is het verbintenissenrecht een open stelstel? Kunnen er rechtsgevolgen worden verbonden
aan niet in de wet beschreven handelingen?
3
, Vetrouwensleer is aanvaard voor de schijnvertegenwoordiging, maar heeft geen algemeen
binden effect. In afwachting van een Cassatiearrest wordt het bestemped als rechtmisbruik
en is dus eerder een corecctiemiddel dan een rechtsteekse bron.
3. Voorwerp van de verbintenis
Een vermogenrechtelijke verbintenis heeft een in geld waardeerbare aanspraken tot
voorwerp. Het voorwerp is dat waartoe de SA zich verbindt.
Klassieke onderscheiding Moderne onderscheiding (bewijslast)
Verbintenis om: - resultaatsverbintenis
- iets te doen (facere) De SA verbindt zich ertoe om een bepaald resultaat
vb. dokter, advocaat, schade herstellen te bereiken. Bij uitblijven van het resultaat moet de
voortvloeiend uit een onrechtmatige daad SE enkel dit uitblijven bewijzen, we gaan uit van een
- iets te geven (dare) fout van de SA. De SA kan overmacht bewijzen om te
vb. iets verkopen, een eigendomsrecht overdragen ontkomen van de beschuldiging.
- iets niet te doen (non-facere) = vast en zeker karakter, er kan rederlijkerwijs
vb. niet-concurrentie verbintenis: ik verkoop een verwacht worden dat het resultaat bereikt wordt.
bloemenzaak, voor de koper is het belangrijk dat ik Bv. sterilisatie, carwash, hoger beroep aantekenen
geen nieuwe zaak in dezelfde straat begin. We door advocaat
kunnen aan het contract toegeven dat ik dit niet MAAR partijenen kunnen hiervan afwijken!
doe binnen zoveel jaar. Bv. de carwash meent enkel middelenverbintenissen
aan te gaan
Opmerking: overgaan van eigendomen risico bij
een verbintenis om iets te geven? - inspannings/middelenverbintenis
-> bij species/ specifieke zaken gebeurt dit op het de SA verbindt zich ertoe om de nodige
ogenblik van de wilsovereenstemming (consensus) inspanningen te leveren of om bepaalde middelen
-> bij genus/ soortzaken gebeurt dit pas bij de aan te wenden om en beoogd of gewenst resultaat
individualisering (afzondering) te bereiken, zonder dat hij belooft daarin te zullen
slagen. De SE moet bewijzen dat de SA niet alle
nodige inspanningen heeft geleverd die men van een
goede huisvader kon verwachten. Dus de tegenpartij
moet uitblijven van het resultaat en de inspanningen
bewijzen (onvoldoende inspanningen)
= aleatoir karakter, er kan niet redelijk worden
verwacht dat dit resultaat bereikt wordt.
Bv. moeilijke operatie, pleiten, onderhandelen,
Verdere toepassing op species/specifieke zaken: (tweedehands auto, voorwerpen)
Bv. ik koop een vaas tegen een bepaalde prijs, de verkoper meent dit goed in te pakken en
nadien in een kist te plaatsen. De verkoper stelt voor dat ik mijn auto ga halen en dat we
nadien samen de kist in de auto laden. Tussendoor rijdt er een vrachtwagen in de winkel en
rijd hij de oningepakte vaas kapot. Ik had nog niet betaald maar de verkoper beveelt me dat
ik nog moet betalen?
Dit moet, het eigendomsrecht en dus ook het risico is overgegaan bij de consensus/
wilsovereensteming.
4
