Samenvatting kennisgebied Medisch
Hoofdstuk 21 – Cerebrale Parese
1.1
Cerebrale parese (CP): ‘’Cerebrale Parese (CP) omvat een groep van blijvende aandoeningen
in de ontwikkeling van houding en beweging, die leiden tot beperkingen in dagelijkse
activiteiten. De stoornissen worden toegeschreven aan een niet-progressief pathologisch
proces dat de hersenen tijdens hun vroege ontwikkeling heeft beschadigd. De houding- of
bewegingsstoornis gaat vaak gepaard met stoornissen in het sensorische systeem, perceptie,
cognitie, communicatie en gedrag, met epilepsie en met secundaire stoornissen van het
spier-skeletstelsel.’’
Voor de diagnose CP zijn 2 voorwaarden:
- Beschadiging is opgetreden in de vroege ontwikkeling van de hersenen. (Periode voor
of tijdens de geboorte en het eerste levensjaar)
- Een progressieve hersenafwijking of progressieve onderliggende ziekte is uitgesloten.
De ernst van de beperkingen kan worden ingedeeld met behulp van de GMFCS (Gross Motor
Function Classification System):
- 5 verschillende functieniveaus
- Niveau I > de beste functionele motorische mogelijkheden
- Niveau V > de minste functionele motorische mogelijkheden
De GMFCS kan helpen om een inschatting te maken van de gevolgen van CP voor het
dagelijks functioneren.
De meeste kinderen met CP hebben een spastische bewegingsstoornis waarbij een
verhoogde spierspanning een rol speelt. Tegenwoordig ligt het accent in diagnose en
behandeling minder op deze stoornis en meer op de beperkingen in activiteiten en
participatie.
1.2
De prevalentie van CP in Nederland is rond de 2 per 1000 levend geboren kinderen.
Bij een verkorte zwangerschapsduur is de kans op een kindje met CP groter.
Normale zwangerschapsduur > 1,41 per 1000 kinderen
32 – 36 weken > 6,4 per 1000 kinderen
28 – 31 weken > 39,6 per 1000 kinderen
< 28 weken > 71,4 per 1000 kinderen
Het koelen van het lichaam van een neonatale baby met ernstig zuurstofgebrek van de
hersenen voorkomt of beperkt blijvende hersenbeschadiging.
,Ook wanneer een kindje geboren wordt met een te laag geboortegewicht, is de kans op CP
groter. Ook een meerlingenzwangerschap brengt een verhoogde kans op CP met zich mee.
Kader 21.2
Bewegingsstoornissen Motorische stoornis Lokalisatie
Spastische CP - Eenzijdig
(unilateraal)
- Tweezijdig
(bilateraal)
Dyskinetische CP
- Dystone type
- Hyperkinetische type
Atactische CP
Geassocieerde primaire stoornissen:
Sensorisch systeem, perceptie, cognitie, communicatie, gedrag, epilepsie
Secundaire stoornissen:
Spier-skeletstelsel
Mobiliteit
GMFCS (Gross Motor Function Classification System)
Niveau I – loopt zonder belemmeringen
Niveau II – Loopt met belemmeringen
Niveau III – Loopt met loophulpmiddel
Niveau IV – Zelf voortbewegen met belemmeringen; kan een elektrische rolstoel gebruiken
Niveau V – Zelf voortbewegen is ernstig belemmerd; wordt verplaatst
MACS (Manual Ability Classification System)
Niveau I – Hanteert objecten gemakkelijk en met succes
Niveau II – Hanteert de meeste objecten, maar met iets verminderde kwaliteit en/ of
snelheid.
Niveau III – Hanteert objecten met moeite; heeft hulp nodig bij de voorbereiding en/of
aanpassing van activiteiten
Niveau IV – Hanteert een beperkte selectie van gemakkelijk hanteerbare objecten in
aangepaste situaties
Niveau V – Hanteert objecten niet en heeft een ernstig beperkte vaardigheid om zelfs
simpele acties uit te voeren.
Communicatie
CFCS (Communication Function Classification System)
Niveau I – Effectieve zender en ontvanger met zowel bekende als onbekende
communicatiepartners
Niveau II -Effectieve maar vertraagde zender en/of ontvanger met bekende en onbekende
communicatiepartners
Niveau III – Effectieve zender en ontvanger met bekende communicatiepartners
, Niveau IV – Wisselend effectieve zender en/of ontvanger met bekende
communicatiepartners
Niveau V – Zelden effectieve zender en ontvanger, zelf met bekende communicatiepartners
3.2.1 (Mobiliteit)
Lopen en zich verplaatsen
De GMFCS is herzien, omdat er eerst maar 4 leeftijdsgroepen tot 12 jaar waren.
Nu is er de GMFCS E&R, deze kent 5 leeftijdsgroepen tot 18 jaar.
De kinderen worden ingedeeld op basis van informatie over hun dagelijks mobiliteit, zoals
omrollen, zitten, kruipen, staan of zich verplaatsen met een loophulpmiddel of
vervoersmiddel.
- 60 % van de kinderen met CP loopt zonder hulpmiddel
- 11 % van de kinderen met CP verplaatst zich met een loophulpmiddel
- 30 % van de kinderen met CP verplaatst zich in een rolstoel
De meeste kinderen blijven zich in hetzelfde GMFCS-niveau ontwikkelen, en als het kind
tijdens zijn ontwikkeling een ander niveau bereikt, blijft deze verandering vrijwel altijd
beperkt tot 1 niveauverschil.
Op basis van de leeftijd en het GMFCS-niveau is er een schatting te maken over het niveau
van motorisch functioneren op latere leeftijd.
Manipuleren
Kinderen met CP met een unilaterale of een sterk asymmetrische bilaterale motorische
stoornis hebben de neiging tot het ontwikkelen van eenhandigheid. Omdat bij veel
activiteiten beide handen in gebruik zijn en deze samenwerken, is het belangrijk om de inzet
van beide handen tegelijk te beoordelen en niet de handen afzonderlijk.
De ernst van de beperking in de handfunctie is van invloed op de mate van zelfredzaamheid
bij zelfverzorgingsactiviteiten. Het ligt voor de hand dat een beperkte functie van armen en
handen ook invloed heeft op andere gebieden, zoals schoolse vaardigheden en het
voortbewegen in een rolstoel.
3.2.2
Zelfverzorging
Zelfstandigheid bij de zelfverzorging hangt sterk samen met het GMFCS- en MACS-niveau, en
in mindere mate met het CFCS-niveau.
Bijna alle kinderen met MACS-niveau I en II worden op oudere leeftijd zelfstandig bij de
uitvoering van zelfverzorgingsactiviteit, maar wel op wat latere leeftijd dan kinderen zonder
CP.
Kinderen met CP verrichten overigens niet altijd de verzorgingsactiviteiten die zij wel zouden
kunnen uitvoeren. Soms is dit een bewuste keuze, maar soms is er ook sprake van over
bescherming door naasten.
Huishouding
Hoofdstuk 21 – Cerebrale Parese
1.1
Cerebrale parese (CP): ‘’Cerebrale Parese (CP) omvat een groep van blijvende aandoeningen
in de ontwikkeling van houding en beweging, die leiden tot beperkingen in dagelijkse
activiteiten. De stoornissen worden toegeschreven aan een niet-progressief pathologisch
proces dat de hersenen tijdens hun vroege ontwikkeling heeft beschadigd. De houding- of
bewegingsstoornis gaat vaak gepaard met stoornissen in het sensorische systeem, perceptie,
cognitie, communicatie en gedrag, met epilepsie en met secundaire stoornissen van het
spier-skeletstelsel.’’
Voor de diagnose CP zijn 2 voorwaarden:
- Beschadiging is opgetreden in de vroege ontwikkeling van de hersenen. (Periode voor
of tijdens de geboorte en het eerste levensjaar)
- Een progressieve hersenafwijking of progressieve onderliggende ziekte is uitgesloten.
De ernst van de beperkingen kan worden ingedeeld met behulp van de GMFCS (Gross Motor
Function Classification System):
- 5 verschillende functieniveaus
- Niveau I > de beste functionele motorische mogelijkheden
- Niveau V > de minste functionele motorische mogelijkheden
De GMFCS kan helpen om een inschatting te maken van de gevolgen van CP voor het
dagelijks functioneren.
De meeste kinderen met CP hebben een spastische bewegingsstoornis waarbij een
verhoogde spierspanning een rol speelt. Tegenwoordig ligt het accent in diagnose en
behandeling minder op deze stoornis en meer op de beperkingen in activiteiten en
participatie.
1.2
De prevalentie van CP in Nederland is rond de 2 per 1000 levend geboren kinderen.
Bij een verkorte zwangerschapsduur is de kans op een kindje met CP groter.
Normale zwangerschapsduur > 1,41 per 1000 kinderen
32 – 36 weken > 6,4 per 1000 kinderen
28 – 31 weken > 39,6 per 1000 kinderen
< 28 weken > 71,4 per 1000 kinderen
Het koelen van het lichaam van een neonatale baby met ernstig zuurstofgebrek van de
hersenen voorkomt of beperkt blijvende hersenbeschadiging.
,Ook wanneer een kindje geboren wordt met een te laag geboortegewicht, is de kans op CP
groter. Ook een meerlingenzwangerschap brengt een verhoogde kans op CP met zich mee.
Kader 21.2
Bewegingsstoornissen Motorische stoornis Lokalisatie
Spastische CP - Eenzijdig
(unilateraal)
- Tweezijdig
(bilateraal)
Dyskinetische CP
- Dystone type
- Hyperkinetische type
Atactische CP
Geassocieerde primaire stoornissen:
Sensorisch systeem, perceptie, cognitie, communicatie, gedrag, epilepsie
Secundaire stoornissen:
Spier-skeletstelsel
Mobiliteit
GMFCS (Gross Motor Function Classification System)
Niveau I – loopt zonder belemmeringen
Niveau II – Loopt met belemmeringen
Niveau III – Loopt met loophulpmiddel
Niveau IV – Zelf voortbewegen met belemmeringen; kan een elektrische rolstoel gebruiken
Niveau V – Zelf voortbewegen is ernstig belemmerd; wordt verplaatst
MACS (Manual Ability Classification System)
Niveau I – Hanteert objecten gemakkelijk en met succes
Niveau II – Hanteert de meeste objecten, maar met iets verminderde kwaliteit en/ of
snelheid.
Niveau III – Hanteert objecten met moeite; heeft hulp nodig bij de voorbereiding en/of
aanpassing van activiteiten
Niveau IV – Hanteert een beperkte selectie van gemakkelijk hanteerbare objecten in
aangepaste situaties
Niveau V – Hanteert objecten niet en heeft een ernstig beperkte vaardigheid om zelfs
simpele acties uit te voeren.
Communicatie
CFCS (Communication Function Classification System)
Niveau I – Effectieve zender en ontvanger met zowel bekende als onbekende
communicatiepartners
Niveau II -Effectieve maar vertraagde zender en/of ontvanger met bekende en onbekende
communicatiepartners
Niveau III – Effectieve zender en ontvanger met bekende communicatiepartners
, Niveau IV – Wisselend effectieve zender en/of ontvanger met bekende
communicatiepartners
Niveau V – Zelden effectieve zender en ontvanger, zelf met bekende communicatiepartners
3.2.1 (Mobiliteit)
Lopen en zich verplaatsen
De GMFCS is herzien, omdat er eerst maar 4 leeftijdsgroepen tot 12 jaar waren.
Nu is er de GMFCS E&R, deze kent 5 leeftijdsgroepen tot 18 jaar.
De kinderen worden ingedeeld op basis van informatie over hun dagelijks mobiliteit, zoals
omrollen, zitten, kruipen, staan of zich verplaatsen met een loophulpmiddel of
vervoersmiddel.
- 60 % van de kinderen met CP loopt zonder hulpmiddel
- 11 % van de kinderen met CP verplaatst zich met een loophulpmiddel
- 30 % van de kinderen met CP verplaatst zich in een rolstoel
De meeste kinderen blijven zich in hetzelfde GMFCS-niveau ontwikkelen, en als het kind
tijdens zijn ontwikkeling een ander niveau bereikt, blijft deze verandering vrijwel altijd
beperkt tot 1 niveauverschil.
Op basis van de leeftijd en het GMFCS-niveau is er een schatting te maken over het niveau
van motorisch functioneren op latere leeftijd.
Manipuleren
Kinderen met CP met een unilaterale of een sterk asymmetrische bilaterale motorische
stoornis hebben de neiging tot het ontwikkelen van eenhandigheid. Omdat bij veel
activiteiten beide handen in gebruik zijn en deze samenwerken, is het belangrijk om de inzet
van beide handen tegelijk te beoordelen en niet de handen afzonderlijk.
De ernst van de beperking in de handfunctie is van invloed op de mate van zelfredzaamheid
bij zelfverzorgingsactiviteiten. Het ligt voor de hand dat een beperkte functie van armen en
handen ook invloed heeft op andere gebieden, zoals schoolse vaardigheden en het
voortbewegen in een rolstoel.
3.2.2
Zelfverzorging
Zelfstandigheid bij de zelfverzorging hangt sterk samen met het GMFCS- en MACS-niveau, en
in mindere mate met het CFCS-niveau.
Bijna alle kinderen met MACS-niveau I en II worden op oudere leeftijd zelfstandig bij de
uitvoering van zelfverzorgingsactiviteit, maar wel op wat latere leeftijd dan kinderen zonder
CP.
Kinderen met CP verrichten overigens niet altijd de verzorgingsactiviteiten die zij wel zouden
kunnen uitvoeren. Soms is dit een bewuste keuze, maar soms is er ook sprake van over
bescherming door naasten.
Huishouding
