Samenvatting Grondwettelijk recht (tweede editie), ISBN: 9789400011472 Publiekrecht I: grondwettelijk recht

DEEL 4: Staatsvorm
Hoofdstuk 1: Historische achtergrond en basisconcepten
Afdeling 1: historisch overzicht
Dubbele -Autonomiestreven
bron  Waalse (economie)
 Vlaamse zijde (cultuur en taal)

1831 -Franstalige eenheidsstaat
 Reactie op taalbesluiten koning Willem: Art 30 GW (taalvrijheid)
o Wetgever kiest taal
o Frans enige officiële taal

=> Vlaamse beweging (wil gelijke behandeling Nederlandse taal)

1893 -Algemeen meervoudig stemrecht: kracht Vlaamse beweging neemt toe
 Zorgt voor politieke bewustwording Vlamingen
 Vlaamse meerderheid op nationaal niveau geblokkeerd door
consensusmechanismen -> nog meer autonomiestreven

-Terugval Waalse economie: meer autonomiestreven Walen

-Duidelijk dat België bestond uit 2 gemeenschappen
 Politieke gebeurtenissen zorgen voor federalisering

1950 -Koningskwestie
 Politieke en regionale verschillen
 Vlaamse meerderheid kon wil niet opleggen aan Franstalige
minderheid

-Oplossingen
 Pacificatiemechanismen
 Toekennen autonomie (federalisme)

1960-1961 -Mislukte staking Eenheidswet
 Sociaaleconomische verscheidenheid Vlaanderen en Wallonië
 Waalse autonomiestreven (Franstalige vakbonden gingen veel
verder dan Nederlandstalige)

1968 -Splitsing Leuvense universiteit
 Vlaamse culturele autonomie

1970 -Eerste minister Eyskens
 ‘Unitaire staat is achterhaald’
 Staatshervorming ingezet


=> Vlaanderen wil 2-ledig gemeenschapsmodel en Wallonië voorstander 3-ledig
gewestmodel




96

, 1. Eerste: 1970
-Consensusdemocratie in GW (pacificatieGW)

-4 taalgebieden (Art. 4 GW)

-3 cultuurgemeenschappen (BH: taal en cultuur)
 Nederlands, Frans, Duits
 Decreten met kracht van wet
 Niet onder toezicht

-3 gewesten (Oud Art. 107quater oud BW)
 Vlaams, Waals en Brussels
 Geen consensus over vormgeving (later beslissen over BH)
 Initieel opgevat als gedecentraliseerde organen (geen kracht van wet)

2. Tweede: 1980
-Egmontpact en Stuyvenbergakkoord (1977-78)
 3 gewesten met volwaardige decreetgevende BH
 Hervorming tweekamerstelsel
 Splitsing BHV
=> RvS negatief advies + Vlaamse tegenstand => Val regering

-BWHI aangenomen

-Oprichting Vlaams en Waals gewest (BH in BWHI)
 Decreten met kracht van wet
 Achtergrond:
-Vlaming wouden tweedelig gemeenschapsmechanisme: Vlamingen en Franstaligen
 Vlaamse autonomiestreven had betrekking tot cultuur

-Franstaligen wouden driedelig gewestmechanisme: Vlaanderen, Wallonië en Brussel
 Autonomiestreven was sociaal-economisch: overal zijn situaties anders dus vanuit de vraag
naar die autonomie is het evident om 3 deelstaten te maken
-Franstaligen bang voor situatie met 2 deelstaten met daarbij grote Vlaamse deelstaat tov kleine Franse
deelstaat, indien je ook Brussel instelt, dan heb je grotere Franstalige groep
-Vlamingen bang om in Brussel geminoriseerd te worden

=> Compleet tegengestelde visies over finaliteit Belgische staatsstructuur
=> 1980: Vlaams en Waalsgewest (Brussel was nog te controversieel, is voor latere hervorming)

-BH uitbreiding cultuurgemeenschappen: persoonsgebonden aangelegenheden
 Bv. zorginstellingen, jeugdzorg, …
=> Vanaf nu: gemeenschappen

-Oprichting Arbitragehof

3. Derde: 1988
-BHuitbreiding gemeenschappen: onderwijs

-Oprichting Brussels Hoofdstedelijk Gewest
 19 gemeenten van Brussel-Hoofdstad
 ‘Hoofdstedelijk’ is symbolisch: Vlaamse vrees voor minorisatie
 Ordonnanties (ipv decreten)




97

, 4. Vierde: 1992-1993
=Sint-Michielsakkoord

-Parlementen van deelstaten rechtstreeks verkozen

-Samenstelling federaal parlement gewijzigd
 Afschaffing dubbelmandaat
 Hervorming tweekamerstelsel

-BHuitbreiding G&G: internationale verdragen

-Art. 35 GW: residuaire bevoegdheden omkeren
 Vandaag: federale OH heeft residuaire BH
 Kan omgekeerd worden naar deelstaten onder VW
o Lijst met BH die bij federale OH blijven
o Is het BH voor G of G

5. Vijfde: 2001
= Lambermont- en Lombardakkoord

-Financiering gewesten en gemeenschappen herzien + fiscale autonomie nam toe

-BHuitbreiding gewesten: ondergeschikte besturen (samenstelling organisatie, …)

-Geen grondwetswijziging
 Wijziging bijzondere meerderheidswet

6. Zesde: 2012-2014
= Vlinderakkoord

-Na politieke crisis

-Splitsing BHV

-Hervorming senaat tot deelstatekamer

-Bijkomende bevoegdheden gemeenschappen (gezondheid, kinderbijslag)

-Bijkomende bevoegdheden voor gewesten (werkgelegenheid, mobiliteit)

-Herziening financieringswet

-Artikel 195- constitutionalisering uitvoeringwetten


Belangrijke wetgeving:
– Bijz. Wet 8 augustus 1980 hervorming instellingen (BWHI)
– Gewone Wet van 9 augustus 1980 hervorming instellingen (GWHI)
– Wet 31 december 1983 hervorming instellingen Duitstalige Gemeenschap (Wet. D.
Gem.)
– Bijz. Wet 12 januari 1989 m.b.t. Brusselse instellingen (Bijz. Wet. Brussel)
– Bijz. Wet 16 januari 1989 financiering gemeenschappen en gewesten (Bijz. Fin W.)




98

, Resultaat: zwakheden/kenmerken Belgisch federalisme
Centrifugaal -Streven naar veelheid en zelfstandigheid deelstaten

<-> Centripetaal: eenheidsstreven (VS, EU)

Bipolair karakter -Vlamingen en Walen tegenover elkaar (altijd dezelfde)
 Franstalige minderheid: consensusdemocratie

<-> VS, EU: meer deelstaten -> wisselende coalities

Paritaire wijze = Evenveel Nederlandstaligen als Franstaligen

-Art. 4 GW (bijzondere meerderheidswetten)
-Art. 54 GW (alarmbelprocedure)
-Samenstelling GwH, RvS, HvC

Inefficiëntie en -Door zoeken naar compromis tussen bevolkingsgroepen (joint
democratisch decision trap)
tekort -Pacificatiemechanismen vergroten breuklijn

-Geen overkoepelende partijen (kartel politiek)
-Weinig ruimte voor directe inspraak

Remedies
-Federale kieskring, media, partijen, … (zelfde probleem in EU)
-Confederatie (BH aan deelstaten)


Afdeling 2: basisconcepten
-4 taalgebieden (Art. 4 G.W.)
 Nederlands, Frans taalgebied, tweetalig gebied Brussel-Hoofdstad, Duits
 Bepalen territoriale bevoegdheid gemeenschappen en gewesten

-3 gemeenschappen (Art. 2 G.W.)
 Vlaamse, Franse, Duitstalige

-3 gewesten (Art. 3 G.W.)
 Vlaams, Waals, Brusselse

1. Taalgebieden (Art. 4 GW)
-Nederlandse taalgebied:
 Provincies Antwerpen, Limburg, Oost-Vlaanderen, West-Vlaanderen en Vlaams-
Brabant (Leuven en Halle-Vilvoorde)

-Franse taalgebied:
 Henegouwen, Luxemburg, Namen, Luik (uitz. Duitse Gemeenten) en Waals
Brabant (Nijvel)

-Tweetalig gebied Brussel-Hoofdstad
 19 gemeenten administratief arrondissement Brussel-Hoofdstad

-Duitse taalgebied
 9 gemeenten provincie Luik




99