Samenvatting Biologie: H15 Kwetsbare ecosystemen: VWO 5; Nectar

BIO H15 KWETSBARE
ECOSYSTEMEN
15.1 ENGERIESTROMEN

 Ecosysteem: een begrensd gebied met een wisselwerking tussen de organismen onderling (biotische
factoren) en hun omgeving (abiotische factoren)


ENERGIE
 In elk ecosysteem (BINAS 93B) gebruiken organismen energie om organische stoffen te vormen
 Organische stoffen: stoffen met C- en H-atomen en vaak ook een O-atoom
 Door fotosynthese maken planten (en enkele bacteriën) met het behulp van zonlicht glucose




 Anorganische stoffen: hebben geen C-H-bindingen
 Energie van planten (door fotosynthese) wordt opgenomen door andere organismen
 Elk organismen gebruikt een deel van de organische stoffen als bouwstof of energiebron


ENERGIESTROOM
Voedselketen:

1. Producenten: autotroof (planten/bacteriën): leggen energie vast in organische stoffen
Planten zijn foto-autotrofe organismen (m.b.v. lichtenergie organische stoffen maken uit
anorganische stoffen)
2. Consumenten: heterotroof (dieren): gebruiken organische stoffen als bouwstof of brandstof: energie
wordt gebruikt voor celprocessen en lichaamsactiviteiten
Deel van de energie verlaat de consumenten als warmte (BINAS 93A1)
3. Reducenten (schimmels en bacteriën): breken organische afvalproducten (van gestorven organismen)
af tot anorganische stoffen
 BINAS 93A1 & 93E1: pijlen geven energiestroom aan


ANDERE ENERGIEBRONNEN
 Enkele chemo-autotrofe bacteriën gebruiken chemosynthese: het opbouwen van organische stoffen
uit anorganische stoffen m.b.v. energie die vrijkomt bij een chemische reactie met anorganische
stoffen
 Nitrietbacteriën gebruiken de energie van een NH4+ oxidatie tot NO2- om glucose te vormen uit CO2 en
H2O
 Nitraatbacteriën oxideren NO2- tot NO3-
 Planten nemen NO3- om eiwitten te vormen
 Bij rotting ontstaat NH4+
 BINAS 93G


, 15.2 POPULATIES


KLEINE, KWETSBARE POPULATIES
 Fitness: het vermogen om bepaalde allelen door te geven aan de volgende generatie
 Een gevarieerde genetische samenstelling van een populatie verhoogt de overlevingskansen
 Populatie wordt ingekrompen door:
- Inteelt (het kruisen van nauwverwante dieren) verlaagt de variatie  afwijkingen
- Ziekte
- Predatie
- Parasieten
 Ongunstige biotische en abiotische factoren beïnvloeden de populatie negatief


POPULATIEDYNAMIEK
 Populaties nemen af door sterfte en emigratie
 Populaties nemen toe door geboorte en immigratie


LEVEN IN EEN NIEUWE OMGEVING
 (Ecologische) niche: functie van het organisme in het ecosysteem (waar/hoe het organisme kan leven)
 Habitat: waar de soort/populatie werkelijk leeft
 Gradiëntecosysteem: ecosysteem met geleidelijke veranderingen van een soortensamenstelling en
milieufactoren  grote biodiversiteit


AANTALLEN SOORTEN
 De eilandtheorie beschrijft het verband tussen de biodiversiteit en factoren als de grootte van een
eiland en de afstand die organismen moeten afleggen om er te komen
 BINAS 93C: kruisingen van de grafieken tonen dynamische evenwichten tussen het aantal soorten dat
immigreert en het aantal dat uitsterft:
De plaats van het evenwicht hangt af van de grootte van het eiland en de afstand van het eiland tot
het vasteland.
 Eilandtheorie geldt ook voor andere gescheiden gebieden (bv. bergtoppen en meren)
 Of organismen een gebied koloniseren hangt af van de afstand en of er al soorten zijn: vanwege
concurrentie met andere soorten om habitats en ecologische niches


KLEIN EN GENETISCH ARM
 Founder effect: bij kolonisatie is de allelensamenstelling van de nieuwe populatie minder gevarieerd
dan die van de oorspronkelijke
 Flessenhalseffect (/bottleneck-effect): een verandering in de allelfrequenties na een ramp (bv.
epidemie of brand) waarbij het aantal individuen/allelen sterk is afgenomen
 Genetic drift: de toevallige verspreiding van genen; bij een te kleine populatie en/of in een groot
gebied komen sommige dieren niet aan voortplanting toe  allelfrequenties neemt af