Samenvatting KCV
Hoofdstuk 12
Paragraaf 1 – Mythe
De Grieken waren net als de mensen nu geïnteresseerd in het ontstaan van het heelal de kosmos
van de goden, mensen en leven op aarde.
Homerus’ wereldbeeld. De aarde is een platte schijf, de hemel is een halve koepel. Onder de aarde
ligt de Tartarus , = de onderwereld, dit is een weerspiegeling van de hemel. Rondom de schijf aarde
stroomt de brede rivier Oceanus bron van alle wateren, van alle dingen en van de goden. Dit is de
enige opmerking van Homerus over het ontstaan van dingen. Sommigen vatte het op als: alles komt
voort uit water en daardoor is de wereld in beweging en Oceanus en Tethys zijn de oerouders van
alles. Er waren ook mensen die dachten dat de nacht het begin van alles was = orphische opvatting:
de nacht wordt door de wind bevrucht en baart een ei, Eros kwam eruit die het geslacht van de mens
voortbracht.
Hesodius’ wereldbeeld. Zijn gedichten waren bedoeld om mensen iets te leren. In de Theogonie
beschrijft hij het ontstaan van de goden en de wereld. Het ontstaan van de wereld is het werk van de
goden. Dit is geen echte verklaring, omdat het mythologisch is en dus niet voortkomt uit iets dat je
zeker weet. Het ene onbekende wordt ingewisseld voor het andere onbekende.
Plato’s wereldbeeld. Hij combineert filosofie en mythologie. Hij vond de vertellingen van Homerus
en Hesodius verwerpelijk, omdat de goden slecht worden afgebeeld en omdat er verkeerde
voorstellingen worden gegeven, waardoor mensen zich laten leiden door emoties. Mythes zijn
waardevol, omdat ze beter aankomen dan een saai verhaal. Belangrijkste groep mythen:
kosmogonische en historische mythen. Rationele uiteenzettingen, logos, zijn niet goed volgens Plato,
omdat dit alleen betrekking kan hebben op onveranderlijke dingen, de aarde is constant in
verandering. Een mythe past wel bij die veranderingen, omdat bij een mythe de waarheid overloopt
in de onwaarheid.
Paragraaf 2 – het ontstaan van het filosofisch denken
In de zesde eeuw voor Christus ontstond er in Griekenland kritiek op de mythologische verklaring.
Sommigen geloofden dat een geheimzinnig verschijnsel pas ‘verklaard’ was, wanneer het in verband
kon worden gebracht met bekendere verschijnselen.
Er kwam ook een kritische houding op ten opzichte van het traditionele godenbeeld van dichters als
Homerus en Hesiodus. Sommigen waren het niet eens met de manier waarop de goden werden
vereerd, zoals filosoof Heraclitus.
De Griekse godsdienst liet zich makkelijk afzetten, doordat de godsdienst geen heilig boek met
verhalen en vaste regels van gedrag had. Ook was er geen centrale organisatie, zoals een kerk. Elke
stadstaat was autonoom in godsdienstige zaken, ze konden zelfs beslissen over het wel of niet
invoeren van een nieuwe godheid. De Griekse godsdienst was tolerant tegenover andere
godsdiensten en vreemde goden.
De eerste Griekse geleerden en filosofen waren afkomstig uit de havenstad Milete in Turkije. In deze
stad woonden Joniërs, een Griekse stam. Milete was een bloeiende havenstad, waar schepen uit
, allerlei landen aanlegden om spullen te verhandelen. Het wordt ook wel het ‘New York van de
oudheid’ genoemd, omdat het er wemelde van de matrozen, handelaren en zakenlui.
Door de handel kwamen de Joniërs in contact met de culturen van onder andere Babylonië en
Egypte. Vooral het contact met Babylonië is zeer vruchtbaar geweest. Babyloniërs waren erg bezig
met de wetenschap, zoals de sterrenkunde. Ze geloofden dat de beweging van de hemellichamen
invloed uitoefenden op het leven op aarde. Ook de zons- en maansverduisteringen beschouwden ze
als belangrijke voortekens. Ze konden zelfs berekenen wanneer deze verduisteringen ongeveer
waren. Ook konden ze feestdagen door berekeningen inplannen.
Er was een astronomisch handboek in omloop en de koningen maakten meestal pas een beslissing na
hierin te kijken.
Zowel de sterrenkunde als de wiskunde stonden grotendeels ten dienste van de godsdienst en de
astrologie, en het waren dus vaak priesters die deze wetenschappen beoefenden.
Volgens de Grieken was de beoefening van de wiskunde in Egypte begonnen, maar dit vonden ze niet
zo belangrijk. Bij de Egyptenaren was vooral de geneeskunde al vergevorderd. Doordat later papyrus
met een beschrijving van operaties is gevonden, is duidelijk dat de medische praktijk bijna volledig
vrij is van magie en bijgeloof. Het is mogelijk dat medische kennis uit Egypte is overgebracht naar
Griekenland.
Paragraaf 3 – De filosofie van de eerste Jonische
natuurfilosofen
De eerste Griekse filosofen uit Milete in Jonië noemen we presocraten: filosofen die vóór Socrates
hebben geleefd. Ook wel natuurfilosofen (physikoi) genoemd, omdat ze naar verklaringen voor
natuurverschijnselen zochten. De drie oudsten zijn: Thales, Anaximander en Anaximenes.
Anaximander en Anaximenes hebben allebei een boek geschreven met hun filosofische ideeën. Deze
boeken zijn nooit bewaard gebleven, maar andere latere filosofen hebben citaten gebruikt. Verder
hebben we informatie over hen, doordat filosofen de mening van voorgangers bespraken.
Filosofen uit Milete gingen niet meer uit van goden, maar van een bepaalde regelmaat.
De Grieken noemden de wereld kosmos, = ordening, omdat alles in vaste afwisseling en met
structuur verloopt. Deze visie is belangrijk geweest voor het ontstaan van filosofie en wetenschap.
De wereld is ‘kenbaar’: het moet mogelijk zijn de wetten achter deze regelmaat te achterhalen.
De filosofie van de Milisiërs wordt kosmologie genoemd onderzoek naar alle mogelijke
verschijnselen in het heelal. Het was knap dat ze natuurverschijnselen konden berekenen, aangezien
ze geen meetinstrumenten hiervoor hadden. ze gingen speculatief te werk. Ze dachten dat de
aarde het middelpunt was en dat de andere hemellichamen eromheen draaiden.
Het begrip physis (= natuur) omvatte alles wat we in de wereld tegenkomen en elk proces wat zich
voordoet waar mensen geen invloed op uitoefenen. Een andere betekenis was: de aard, de oorspong
van dingen.
Aristoteles duidde de oneindige materie (oerstof) als verklaringsprincipe aan met het begrip archè.
Het woord heeft 2 betekenissen: 1. Begin 2. Leidend beginsel, principe.
Natuurkrachten waren belangrijk voor de presocraten. Aarde, vuur, water en lucht werden eraan
gelijk gesteld (aarde = het droge enz). Er was constant strijd tussen de krachten, die volgens wetten
liep.
Hoofdstuk 12
Paragraaf 1 – Mythe
De Grieken waren net als de mensen nu geïnteresseerd in het ontstaan van het heelal de kosmos
van de goden, mensen en leven op aarde.
Homerus’ wereldbeeld. De aarde is een platte schijf, de hemel is een halve koepel. Onder de aarde
ligt de Tartarus , = de onderwereld, dit is een weerspiegeling van de hemel. Rondom de schijf aarde
stroomt de brede rivier Oceanus bron van alle wateren, van alle dingen en van de goden. Dit is de
enige opmerking van Homerus over het ontstaan van dingen. Sommigen vatte het op als: alles komt
voort uit water en daardoor is de wereld in beweging en Oceanus en Tethys zijn de oerouders van
alles. Er waren ook mensen die dachten dat de nacht het begin van alles was = orphische opvatting:
de nacht wordt door de wind bevrucht en baart een ei, Eros kwam eruit die het geslacht van de mens
voortbracht.
Hesodius’ wereldbeeld. Zijn gedichten waren bedoeld om mensen iets te leren. In de Theogonie
beschrijft hij het ontstaan van de goden en de wereld. Het ontstaan van de wereld is het werk van de
goden. Dit is geen echte verklaring, omdat het mythologisch is en dus niet voortkomt uit iets dat je
zeker weet. Het ene onbekende wordt ingewisseld voor het andere onbekende.
Plato’s wereldbeeld. Hij combineert filosofie en mythologie. Hij vond de vertellingen van Homerus
en Hesodius verwerpelijk, omdat de goden slecht worden afgebeeld en omdat er verkeerde
voorstellingen worden gegeven, waardoor mensen zich laten leiden door emoties. Mythes zijn
waardevol, omdat ze beter aankomen dan een saai verhaal. Belangrijkste groep mythen:
kosmogonische en historische mythen. Rationele uiteenzettingen, logos, zijn niet goed volgens Plato,
omdat dit alleen betrekking kan hebben op onveranderlijke dingen, de aarde is constant in
verandering. Een mythe past wel bij die veranderingen, omdat bij een mythe de waarheid overloopt
in de onwaarheid.
Paragraaf 2 – het ontstaan van het filosofisch denken
In de zesde eeuw voor Christus ontstond er in Griekenland kritiek op de mythologische verklaring.
Sommigen geloofden dat een geheimzinnig verschijnsel pas ‘verklaard’ was, wanneer het in verband
kon worden gebracht met bekendere verschijnselen.
Er kwam ook een kritische houding op ten opzichte van het traditionele godenbeeld van dichters als
Homerus en Hesiodus. Sommigen waren het niet eens met de manier waarop de goden werden
vereerd, zoals filosoof Heraclitus.
De Griekse godsdienst liet zich makkelijk afzetten, doordat de godsdienst geen heilig boek met
verhalen en vaste regels van gedrag had. Ook was er geen centrale organisatie, zoals een kerk. Elke
stadstaat was autonoom in godsdienstige zaken, ze konden zelfs beslissen over het wel of niet
invoeren van een nieuwe godheid. De Griekse godsdienst was tolerant tegenover andere
godsdiensten en vreemde goden.
De eerste Griekse geleerden en filosofen waren afkomstig uit de havenstad Milete in Turkije. In deze
stad woonden Joniërs, een Griekse stam. Milete was een bloeiende havenstad, waar schepen uit
, allerlei landen aanlegden om spullen te verhandelen. Het wordt ook wel het ‘New York van de
oudheid’ genoemd, omdat het er wemelde van de matrozen, handelaren en zakenlui.
Door de handel kwamen de Joniërs in contact met de culturen van onder andere Babylonië en
Egypte. Vooral het contact met Babylonië is zeer vruchtbaar geweest. Babyloniërs waren erg bezig
met de wetenschap, zoals de sterrenkunde. Ze geloofden dat de beweging van de hemellichamen
invloed uitoefenden op het leven op aarde. Ook de zons- en maansverduisteringen beschouwden ze
als belangrijke voortekens. Ze konden zelfs berekenen wanneer deze verduisteringen ongeveer
waren. Ook konden ze feestdagen door berekeningen inplannen.
Er was een astronomisch handboek in omloop en de koningen maakten meestal pas een beslissing na
hierin te kijken.
Zowel de sterrenkunde als de wiskunde stonden grotendeels ten dienste van de godsdienst en de
astrologie, en het waren dus vaak priesters die deze wetenschappen beoefenden.
Volgens de Grieken was de beoefening van de wiskunde in Egypte begonnen, maar dit vonden ze niet
zo belangrijk. Bij de Egyptenaren was vooral de geneeskunde al vergevorderd. Doordat later papyrus
met een beschrijving van operaties is gevonden, is duidelijk dat de medische praktijk bijna volledig
vrij is van magie en bijgeloof. Het is mogelijk dat medische kennis uit Egypte is overgebracht naar
Griekenland.
Paragraaf 3 – De filosofie van de eerste Jonische
natuurfilosofen
De eerste Griekse filosofen uit Milete in Jonië noemen we presocraten: filosofen die vóór Socrates
hebben geleefd. Ook wel natuurfilosofen (physikoi) genoemd, omdat ze naar verklaringen voor
natuurverschijnselen zochten. De drie oudsten zijn: Thales, Anaximander en Anaximenes.
Anaximander en Anaximenes hebben allebei een boek geschreven met hun filosofische ideeën. Deze
boeken zijn nooit bewaard gebleven, maar andere latere filosofen hebben citaten gebruikt. Verder
hebben we informatie over hen, doordat filosofen de mening van voorgangers bespraken.
Filosofen uit Milete gingen niet meer uit van goden, maar van een bepaalde regelmaat.
De Grieken noemden de wereld kosmos, = ordening, omdat alles in vaste afwisseling en met
structuur verloopt. Deze visie is belangrijk geweest voor het ontstaan van filosofie en wetenschap.
De wereld is ‘kenbaar’: het moet mogelijk zijn de wetten achter deze regelmaat te achterhalen.
De filosofie van de Milisiërs wordt kosmologie genoemd onderzoek naar alle mogelijke
verschijnselen in het heelal. Het was knap dat ze natuurverschijnselen konden berekenen, aangezien
ze geen meetinstrumenten hiervoor hadden. ze gingen speculatief te werk. Ze dachten dat de
aarde het middelpunt was en dat de andere hemellichamen eromheen draaiden.
Het begrip physis (= natuur) omvatte alles wat we in de wereld tegenkomen en elk proces wat zich
voordoet waar mensen geen invloed op uitoefenen. Een andere betekenis was: de aard, de oorspong
van dingen.
Aristoteles duidde de oneindige materie (oerstof) als verklaringsprincipe aan met het begrip archè.
Het woord heeft 2 betekenissen: 1. Begin 2. Leidend beginsel, principe.
Natuurkrachten waren belangrijk voor de presocraten. Aarde, vuur, water en lucht werden eraan
gelijk gesteld (aarde = het droge enz). Er was constant strijd tussen de krachten, die volgens wetten
liep.
