Filosofie:
Wijsgerige antropologie: filosofische leer (‘logos’) van de mens (‘antropos’) houdt zich bezig met de
opvattingen over de mens mensbeelden
Mensbeelden: opvattingen van de mens:
- Deze hangen nauw samen met lichaamsbeelden (belangstelling voor het beïnvloeden van
bewegen), deze hangen weer nauw samen met bewegingsbeelden
3 principieel verschillende lichaamsbeelden:
- Dualisme: 2 gescheiden delen: lichaam – ziel
o Dualisme van Plato:
Lichaam als kerker van de ziel
Ideeënleer: alle dingen die we zien zijn slechts afbeeldingen van de
werkelijkheid. De wereld is als een grot, de simpele mensen zitten
vastgeketend en zien alleen de schaduwen op de wand en hebben het idee
dat het echt is. Alleen de filosoof durft eruit en te ervaren hoe de
werkelijkheid is
Negatieve lichaamsopvatting: De mens moet ervoor zorgen dat de
verlangens van de ziel de overhand krijgen en niet de verlangens van het
lichaam
o Dualisme Descartes:
Cogito ergo sum: ik denk, dus ik besta
Het lichaam als instrument van de ziel. Er is altijd iets wat zich afvraagt
waarom je dingen afvraagt. Hierdoor weet je zeker dat je een ziel hebt. Je
hebt je zintuigen nodig maar een heldere blik is noodzakelijk, want zintuigen
kunnen bedriegen
Instrumentele lichaamsopvatting: lichaam en ziel zijn onafhankelijk van
elkaar, ze beïnvloeden elkaar wel en ontmoeten elkaar in de pijnappelklier
waar de wisselwerking plaatsvind
In de pijnappelklier zit de ziel. Descartes kon zijn experiment niet uitvoeren
als de ziel nog aanwezig was. Hij heeft de pijnappelklier weggehaald
waardoor alleen het lichaam overbleef
- Monisme
o Materialistisch monisme:
Geen ruimte voor de ziel. Hierdoor zijn lichaam en ziel hetzelfde
LaMettrie vond dat niet alleen het lichaam maar de gehele mens een
machine is. Het lichaam kun je zien en is stoffelijk
Materialistisch monisme gaat in beginsel uit van een scheiding tussen mens
en wereld: geen verschil tussen mens en dier
o Spiritualistisch monisme
- Dialogisch/relationele lichaamsopvattingen
o Er is geen scheiding tussen lichaam en ziel maar ook niet is alles tot hetzelfde te
herleiden
o De mens is verweven en verbonden met de wereld. Zonder elkaar is het leven van de
mens niet voor te stellen
o De relationele lichaamsopvatting stelt dat je niet een lichaam hebt maar bent. Je
ervaart, je neemt waar.
,Het OPA-model LO
Het OPA-model PMT:
Het OPA-model S&B:
, Ethiek en ethisch handelen:
Ethiek: gebied binnen de filosofie wat zich bezig houdt met normen en waarden, met goed en kwaad
7 tal benaderingen over ethisch (goed) handelen:
- Deugdenethiek
o Aristoteles: van 384 tot 321 Voor Christus
o Onderzocht: wat is geluk
o Conclusie: we worden gelukkig wanneer we doen wat het meest eigen is aan de
mens
o Het meest eigen aan de mens is zijn rede/verstand: dus een gelukkig leven is een
leven waarin je je verstand goed gebruikt.
o Aristoteles: beweert dat regels niet op zichzelf staan, maar slecht relatie tot concrete
situaties
o Deugden: kwaliteiten die een mens tot een goed mens maken
o Moreel goed handelen: zodanig handelen dat dit in overeenstemming is met de
deugd
o De praxis: eigen praktische wijsheid, waar regels niet absoluut zijn, maar afhankelijk
van de situatie
o Als deugden centraal komen te staan spreek je van Deugden ethiek: daarbij gaat het
vooral om het juiste midden. Dit kun je vinden door goed na te denken, de deugt
bevindt zich in het midden tussen 2 uitersten.
- Plichtsethiek (wordt ook wel deontologische of beginselethiek genoemd)
o Immanuel Kant: 1724 tot 1804
o Sapere aude : durf te denken
o Basisregel van Kant: Handel zo dat je de norm, van je wil tegelijk als het principe van
een algemene wetgeving zou kunnen gelden
o Plichtethiek neemt als uitgangspunt de plicht.
o Kant had moeite de beginselen van de deugdenethiek: wat vandaag goed is, is dat
morgen misschien niet meer. Kant was meer van: vandaag geen moord plegen, dan
mag dat morgen ook niet.
o Categorisch imperatief: handel zo als je zou willen dat iedereen moet handelen in die
situatie (categorisch staat voor: onvoorwaardelijk en algemeen geldig. Imperatief
staat voor gebod/plicht)
o Consequentie: gevolg van wat je doet zijn ondergeschikt aan het principe, aan deze
morele wet.
o Een probleem van plichtsethiek is dat de regel bepaalt wat ik behoor te doen, zodat
de concrete situatie waarin de regel wordt toegepast er niet toe doet.
o Ethiek wordt in plichtsethiek opgevat als vermogen om vooraf vast te stellen wat het
kwaad is.
- Gevolgenethiek (doelethiek)
o Hier zijn niet de deugden of plichten het uitgangspunt, maar de gevolgen van het
handelen, bepalen wat goed of slecht is
o De bekendste gevolgenethiek is het zogenaamde utilitarisme van Jeremy Bentham
en John Stuart Mill : de handeling die het meeste nut oplevert is goed. Het gaat om
het grootste geluk voor het grootst aantal mensen: het resultaat bepaalt of het goed
is wat je doet.
o Geluk wordt gezien als het ondergaan van genot en het vermijden van pijn
- Contracttheorie: (specifieke vorm van plichtsethiek)
o John Rawls (1921-2002)
o Hij wil onderzoeken wat er nodig is om tot een rechtvaardige samenleving te komen
Wijsgerige antropologie: filosofische leer (‘logos’) van de mens (‘antropos’) houdt zich bezig met de
opvattingen over de mens mensbeelden
Mensbeelden: opvattingen van de mens:
- Deze hangen nauw samen met lichaamsbeelden (belangstelling voor het beïnvloeden van
bewegen), deze hangen weer nauw samen met bewegingsbeelden
3 principieel verschillende lichaamsbeelden:
- Dualisme: 2 gescheiden delen: lichaam – ziel
o Dualisme van Plato:
Lichaam als kerker van de ziel
Ideeënleer: alle dingen die we zien zijn slechts afbeeldingen van de
werkelijkheid. De wereld is als een grot, de simpele mensen zitten
vastgeketend en zien alleen de schaduwen op de wand en hebben het idee
dat het echt is. Alleen de filosoof durft eruit en te ervaren hoe de
werkelijkheid is
Negatieve lichaamsopvatting: De mens moet ervoor zorgen dat de
verlangens van de ziel de overhand krijgen en niet de verlangens van het
lichaam
o Dualisme Descartes:
Cogito ergo sum: ik denk, dus ik besta
Het lichaam als instrument van de ziel. Er is altijd iets wat zich afvraagt
waarom je dingen afvraagt. Hierdoor weet je zeker dat je een ziel hebt. Je
hebt je zintuigen nodig maar een heldere blik is noodzakelijk, want zintuigen
kunnen bedriegen
Instrumentele lichaamsopvatting: lichaam en ziel zijn onafhankelijk van
elkaar, ze beïnvloeden elkaar wel en ontmoeten elkaar in de pijnappelklier
waar de wisselwerking plaatsvind
In de pijnappelklier zit de ziel. Descartes kon zijn experiment niet uitvoeren
als de ziel nog aanwezig was. Hij heeft de pijnappelklier weggehaald
waardoor alleen het lichaam overbleef
- Monisme
o Materialistisch monisme:
Geen ruimte voor de ziel. Hierdoor zijn lichaam en ziel hetzelfde
LaMettrie vond dat niet alleen het lichaam maar de gehele mens een
machine is. Het lichaam kun je zien en is stoffelijk
Materialistisch monisme gaat in beginsel uit van een scheiding tussen mens
en wereld: geen verschil tussen mens en dier
o Spiritualistisch monisme
- Dialogisch/relationele lichaamsopvattingen
o Er is geen scheiding tussen lichaam en ziel maar ook niet is alles tot hetzelfde te
herleiden
o De mens is verweven en verbonden met de wereld. Zonder elkaar is het leven van de
mens niet voor te stellen
o De relationele lichaamsopvatting stelt dat je niet een lichaam hebt maar bent. Je
ervaart, je neemt waar.
,Het OPA-model LO
Het OPA-model PMT:
Het OPA-model S&B:
, Ethiek en ethisch handelen:
Ethiek: gebied binnen de filosofie wat zich bezig houdt met normen en waarden, met goed en kwaad
7 tal benaderingen over ethisch (goed) handelen:
- Deugdenethiek
o Aristoteles: van 384 tot 321 Voor Christus
o Onderzocht: wat is geluk
o Conclusie: we worden gelukkig wanneer we doen wat het meest eigen is aan de
mens
o Het meest eigen aan de mens is zijn rede/verstand: dus een gelukkig leven is een
leven waarin je je verstand goed gebruikt.
o Aristoteles: beweert dat regels niet op zichzelf staan, maar slecht relatie tot concrete
situaties
o Deugden: kwaliteiten die een mens tot een goed mens maken
o Moreel goed handelen: zodanig handelen dat dit in overeenstemming is met de
deugd
o De praxis: eigen praktische wijsheid, waar regels niet absoluut zijn, maar afhankelijk
van de situatie
o Als deugden centraal komen te staan spreek je van Deugden ethiek: daarbij gaat het
vooral om het juiste midden. Dit kun je vinden door goed na te denken, de deugt
bevindt zich in het midden tussen 2 uitersten.
- Plichtsethiek (wordt ook wel deontologische of beginselethiek genoemd)
o Immanuel Kant: 1724 tot 1804
o Sapere aude : durf te denken
o Basisregel van Kant: Handel zo dat je de norm, van je wil tegelijk als het principe van
een algemene wetgeving zou kunnen gelden
o Plichtethiek neemt als uitgangspunt de plicht.
o Kant had moeite de beginselen van de deugdenethiek: wat vandaag goed is, is dat
morgen misschien niet meer. Kant was meer van: vandaag geen moord plegen, dan
mag dat morgen ook niet.
o Categorisch imperatief: handel zo als je zou willen dat iedereen moet handelen in die
situatie (categorisch staat voor: onvoorwaardelijk en algemeen geldig. Imperatief
staat voor gebod/plicht)
o Consequentie: gevolg van wat je doet zijn ondergeschikt aan het principe, aan deze
morele wet.
o Een probleem van plichtsethiek is dat de regel bepaalt wat ik behoor te doen, zodat
de concrete situatie waarin de regel wordt toegepast er niet toe doet.
o Ethiek wordt in plichtsethiek opgevat als vermogen om vooraf vast te stellen wat het
kwaad is.
- Gevolgenethiek (doelethiek)
o Hier zijn niet de deugden of plichten het uitgangspunt, maar de gevolgen van het
handelen, bepalen wat goed of slecht is
o De bekendste gevolgenethiek is het zogenaamde utilitarisme van Jeremy Bentham
en John Stuart Mill : de handeling die het meeste nut oplevert is goed. Het gaat om
het grootste geluk voor het grootst aantal mensen: het resultaat bepaalt of het goed
is wat je doet.
o Geluk wordt gezien als het ondergaan van genot en het vermijden van pijn
- Contracttheorie: (specifieke vorm van plichtsethiek)
o John Rawls (1921-2002)
o Hij wil onderzoeken wat er nodig is om tot een rechtvaardige samenleving te komen
