BOUWSTENEN VAN TALEN
bouwstenen van talen............................................................................................................................................................................ 1
Het beschouwen van klanken / fonetiek................................................................................................................................................ 3
1 Inleiding.............................................................................................................................................................................................. 3
1.1 Wat is fonologie? En fonetiek?..................................................................................................................................................... 3
1.2 Waarom een basis fonetiek in een lerarenopleiding?..................................................................................................................3
1.2.1 Inzicht in didactiek................................................................................................................................................................. 3
1.2.2 voorbeeldfunctie.................................................................................................................................................................... 3
1.2.3 Éviter la confusion................................................................................................................................................................. 3
1.3 Welke uitspraak in de juiste? C’est quoi une bonnen prononciation?..........................................................................................3
2 Klanken zijn geen letters..................................................................................................................................................................... 4
2.1 Het fonetisch schrift...................................................................................................................................................................... 4
2.2 Het spraakkanaal......................................................................................................................................................................... 4
2.3 De uitspraak van klinkers, medeklinkers en tweeklanken............................................................................................................4
3 Medeklinkers....................................................................................................................................................................................... 5
3.1 Vergelijking tussen het Nederlands en het Frans........................................................................................................................ 5
3.2 Waarin verschillen medeklinkers van elkaar?..............................................................................................................................5
3.2.1 De stemtrilling........................................................................................................................................................................ 5
3.2.2 De articulatiewijze.................................................................................................................................................................. 5
3.2.3 De articulatieplaats................................................................................................................................................................ 6
3.3 Uitspraakmoeilijkheden van het Nederlands................................................................................................................................ 7
3.3.1 Wel schrijven, niet uitspreken................................................................................................................................................ 7
3.3.2 Assimilatie............................................................................................................................................................................. 7
3.4 Uitspraakmoeilijkheden van het Frans......................................................................................................................................... 8
3.4.1 Consonnes finales sonores................................................................................................................................................... 8
3.4.2 Consonnes finales................................................................................................................................................................. 8
4 Klinkers............................................................................................................................................................................................... 8
4.1 Vergelijking tussen het Nederlands en het Frans........................................................................................................................ 8
4.1 Waarin verschillen klinkers van elkaar......................................................................................................................................... 8
4.2 Klinkersysteem............................................................................................................................................................................. 9
4.3 Doffe en heldere klinkers............................................................................................................................................................. 9
4.4 Tweeklanken of diftongen............................................................................................................................................................ 9
4.5 Halfklinkers of semivocalen........................................................................................................................................................ 10
5 Articulatie.......................................................................................................................................................................................... 10
6 Prosodie............................................................................................................................................................................................ 10
6.1 Le rythme en Français............................................................................................................................................................... 10
6.2 L’accent de groupe..................................................................................................................................................................... 10
6.3 Les enchaînements et les liaisons............................................................................................................................................. 10
6.3.1 L’enchaînement vocalique................................................................................................................................................... 10
6.3.2 L’enchaînement consonantique........................................................................................................................................... 10
6.3.3 La liaison............................................................................................................................................................................. 10
6.4 Prosodie in het Nederlands........................................................................................................................................................ 10
6.4.1 Het woordaccent.................................................................................................................................................................. 11
6.4.2 Het zinsaccent..................................................................................................................................................................... 11
6.4.3 intonatiepatronen................................................................................................................................................................. 11
6.4.4 Nuttige tips........................................................................................................................................................................... 11
7 Van klank naar schrift....................................................................................................................................................................... 12
Het beschouwen van woorden............................................................................................................................................................ 13
1
,1 Het beschouwen van woorden: theorie............................................................................................................................................ 13
1.1 Woordsoorten............................................................................................................................................................................. 13
1.1.1 Zelfstandig naamwoord (substantief, ZN)............................................................................................................................13
1.1.2 Lidwoord.............................................................................................................................................................................. 13
1.1.3 Bijvoeglijk naamwoord (adjectief, BN)................................................................................................................................. 13
1.1.4 Werkwoord (WW)................................................................................................................................................................ 13
1.1.5 Voornaamwoord (VNW)...................................................................................................................................................... 14
1.1.6 Voorzetsel (VZ).................................................................................................................................................................... 15
1.1.7 Telwoord.............................................................................................................................................................................. 15
1.1.8 Voegwoord (VW)................................................................................................................................................................. 15
1.1.9 Bijwoord (BW)...................................................................................................................................................................... 15
1.1.10 Tussenwerpsel.................................................................................................................................................................. 15
1.2 Terminologie bij het beschouwen van woorden......................................................................................................................... 15
1.3 Terminologie voor taalbeschouwing in het lager onderwijs........................................................................................................16
Het beschouwen van zinnen................................................................................................................................................................ 16
1 Het beschouwen van zinnen: theorie................................................................................................................................................ 16
1.1 De tweeledigheid van de zin: onderwerp + prdicaat.................................................................................................................. 16
1.2 Het onderwerp............................................................................................................................................................................ 16
1.3 De persoonsvorm....................................................................................................................................................................... 16
1.4 Gezegde..................................................................................................................................................................................... 17
1.4.1 Het werkwoordelijk gezegde................................................................................................................................................ 17
1.4.2 Het naamwoordelijk gezegde............................................................................................................................................. 18
1.5 De voorwerpen........................................................................................................................................................................... 18
1.6 De bepalingen............................................................................................................................................................................ 19
1.7 Enkelvoudige en samengestelde zinnen.................................................................................................................................... 19
1 Sessie in het frans............................................................................................................................................................................ 21
1.1 Compétance langagière............................................................................................................................................................. 21
1.2 Réflexion métalinguistique......................................................................................................................................................... 22
1.3 Comparons nos langues............................................................................................................................................................ 23
2
, HET BESCHOUWEN VAN KLANKEN / FONETIEK
1 INLEIDING
- Basisinzichten in spraak + spraakkanaal
- Basisinzichten in fonetiek Nederlands
- Basisinzichten in fonetiek Frans
- Vergelijking tussen beide talen op vlak van fonetische verschillen en gelijkenissen
1.1 WAT IS FONOLOGIE? EN FONETIEK?
Fonetiek
- Hoe mensen geluid produceren
- Hoe mensen geluid interpreteren
Spraak van mensen
Ook over anatomie van de mond etc.
Fonologie
- Beschrijving van klanken
- Bestuderen hoe klanken zorgen voor betekenisverschil
Taalpsychologie + sociologie!
Kort door de bocht:
- Fonologie: taal als betekenissysteem
- Fonetiek: mens en hoe die betekenisvolle klanken produceert + ontvangt
Foneem = kleinste eenheid van klank die een verschil in betekenis kan maken
= klank met betekenisverschil
/r/ en /R/ zijn zelfde foneem!
Een Franse R of andere R gebruiken is geen verschil aan betekenis
! De /i/ in ‘bier’ en ‘biet is zelfde foneem
i is zelfde, maar wordt vervormd door de r
Grafeem = letter
1.2 WAAROM EEN BASIS FONETIEK IN EEN LERARENOPLEIDING?
1.2.1INZICHT IN DIDACTIEK
- Basiskennis fonetiek belangrijk bij spellingdidactiek
D.m.v. inzicht in koppeling schrijfwijze – uitspraak makkelijker spelfouten van kinderen begrijpen
! Zelfde voor uitspraak in het frans!
- Helpt om didactiek van aanvankelijk lezen + schrijven beter te begrijpen
1.2.2VOORBEELDFUNCTIE
- Leerkracht moet correcte articulatie hebben
Klanken produceren zoals in Standaardnederlands wordt verwacht
- Uitspraakfuten bij leerlingen herkennen en bijsturen
- Belangrijk in Frans want kinderen kunnen klanken nog fatsoenlijk reproduceren, maar adolescenten worden fonologisch
doof = Surdité phonologique
1.2.3ÉVITER LA CONFUSION
2 redenen om zonder accent te leren praten in het Frans
- Slechte uitspraak staat boodschap overdracht in de weg
- Fout uitspreken kan zorgen voor verwarring bij woorden die hard op elkaar lijken
Bv. Chien – sien, atttend – entend, …
1.3 WELKE UITSPRAAK IN DE JUISTE? C’EST QUOI UNE BONNEN
PRONONCIATION?
Afhankelijk van context veranderen normen van gehanteerde taal!
Ook in het Frans!
Blijkbaar is er hier wel meer tolerantie t.o.v. frans vanuit bepaalde regio’s
! Van leerkrachten wordt wel verwacht dat het juist is
3
bouwstenen van talen............................................................................................................................................................................ 1
Het beschouwen van klanken / fonetiek................................................................................................................................................ 3
1 Inleiding.............................................................................................................................................................................................. 3
1.1 Wat is fonologie? En fonetiek?..................................................................................................................................................... 3
1.2 Waarom een basis fonetiek in een lerarenopleiding?..................................................................................................................3
1.2.1 Inzicht in didactiek................................................................................................................................................................. 3
1.2.2 voorbeeldfunctie.................................................................................................................................................................... 3
1.2.3 Éviter la confusion................................................................................................................................................................. 3
1.3 Welke uitspraak in de juiste? C’est quoi une bonnen prononciation?..........................................................................................3
2 Klanken zijn geen letters..................................................................................................................................................................... 4
2.1 Het fonetisch schrift...................................................................................................................................................................... 4
2.2 Het spraakkanaal......................................................................................................................................................................... 4
2.3 De uitspraak van klinkers, medeklinkers en tweeklanken............................................................................................................4
3 Medeklinkers....................................................................................................................................................................................... 5
3.1 Vergelijking tussen het Nederlands en het Frans........................................................................................................................ 5
3.2 Waarin verschillen medeklinkers van elkaar?..............................................................................................................................5
3.2.1 De stemtrilling........................................................................................................................................................................ 5
3.2.2 De articulatiewijze.................................................................................................................................................................. 5
3.2.3 De articulatieplaats................................................................................................................................................................ 6
3.3 Uitspraakmoeilijkheden van het Nederlands................................................................................................................................ 7
3.3.1 Wel schrijven, niet uitspreken................................................................................................................................................ 7
3.3.2 Assimilatie............................................................................................................................................................................. 7
3.4 Uitspraakmoeilijkheden van het Frans......................................................................................................................................... 8
3.4.1 Consonnes finales sonores................................................................................................................................................... 8
3.4.2 Consonnes finales................................................................................................................................................................. 8
4 Klinkers............................................................................................................................................................................................... 8
4.1 Vergelijking tussen het Nederlands en het Frans........................................................................................................................ 8
4.1 Waarin verschillen klinkers van elkaar......................................................................................................................................... 8
4.2 Klinkersysteem............................................................................................................................................................................. 9
4.3 Doffe en heldere klinkers............................................................................................................................................................. 9
4.4 Tweeklanken of diftongen............................................................................................................................................................ 9
4.5 Halfklinkers of semivocalen........................................................................................................................................................ 10
5 Articulatie.......................................................................................................................................................................................... 10
6 Prosodie............................................................................................................................................................................................ 10
6.1 Le rythme en Français............................................................................................................................................................... 10
6.2 L’accent de groupe..................................................................................................................................................................... 10
6.3 Les enchaînements et les liaisons............................................................................................................................................. 10
6.3.1 L’enchaînement vocalique................................................................................................................................................... 10
6.3.2 L’enchaînement consonantique........................................................................................................................................... 10
6.3.3 La liaison............................................................................................................................................................................. 10
6.4 Prosodie in het Nederlands........................................................................................................................................................ 10
6.4.1 Het woordaccent.................................................................................................................................................................. 11
6.4.2 Het zinsaccent..................................................................................................................................................................... 11
6.4.3 intonatiepatronen................................................................................................................................................................. 11
6.4.4 Nuttige tips........................................................................................................................................................................... 11
7 Van klank naar schrift....................................................................................................................................................................... 12
Het beschouwen van woorden............................................................................................................................................................ 13
1
,1 Het beschouwen van woorden: theorie............................................................................................................................................ 13
1.1 Woordsoorten............................................................................................................................................................................. 13
1.1.1 Zelfstandig naamwoord (substantief, ZN)............................................................................................................................13
1.1.2 Lidwoord.............................................................................................................................................................................. 13
1.1.3 Bijvoeglijk naamwoord (adjectief, BN)................................................................................................................................. 13
1.1.4 Werkwoord (WW)................................................................................................................................................................ 13
1.1.5 Voornaamwoord (VNW)...................................................................................................................................................... 14
1.1.6 Voorzetsel (VZ).................................................................................................................................................................... 15
1.1.7 Telwoord.............................................................................................................................................................................. 15
1.1.8 Voegwoord (VW)................................................................................................................................................................. 15
1.1.9 Bijwoord (BW)...................................................................................................................................................................... 15
1.1.10 Tussenwerpsel.................................................................................................................................................................. 15
1.2 Terminologie bij het beschouwen van woorden......................................................................................................................... 15
1.3 Terminologie voor taalbeschouwing in het lager onderwijs........................................................................................................16
Het beschouwen van zinnen................................................................................................................................................................ 16
1 Het beschouwen van zinnen: theorie................................................................................................................................................ 16
1.1 De tweeledigheid van de zin: onderwerp + prdicaat.................................................................................................................. 16
1.2 Het onderwerp............................................................................................................................................................................ 16
1.3 De persoonsvorm....................................................................................................................................................................... 16
1.4 Gezegde..................................................................................................................................................................................... 17
1.4.1 Het werkwoordelijk gezegde................................................................................................................................................ 17
1.4.2 Het naamwoordelijk gezegde............................................................................................................................................. 18
1.5 De voorwerpen........................................................................................................................................................................... 18
1.6 De bepalingen............................................................................................................................................................................ 19
1.7 Enkelvoudige en samengestelde zinnen.................................................................................................................................... 19
1 Sessie in het frans............................................................................................................................................................................ 21
1.1 Compétance langagière............................................................................................................................................................. 21
1.2 Réflexion métalinguistique......................................................................................................................................................... 22
1.3 Comparons nos langues............................................................................................................................................................ 23
2
, HET BESCHOUWEN VAN KLANKEN / FONETIEK
1 INLEIDING
- Basisinzichten in spraak + spraakkanaal
- Basisinzichten in fonetiek Nederlands
- Basisinzichten in fonetiek Frans
- Vergelijking tussen beide talen op vlak van fonetische verschillen en gelijkenissen
1.1 WAT IS FONOLOGIE? EN FONETIEK?
Fonetiek
- Hoe mensen geluid produceren
- Hoe mensen geluid interpreteren
Spraak van mensen
Ook over anatomie van de mond etc.
Fonologie
- Beschrijving van klanken
- Bestuderen hoe klanken zorgen voor betekenisverschil
Taalpsychologie + sociologie!
Kort door de bocht:
- Fonologie: taal als betekenissysteem
- Fonetiek: mens en hoe die betekenisvolle klanken produceert + ontvangt
Foneem = kleinste eenheid van klank die een verschil in betekenis kan maken
= klank met betekenisverschil
/r/ en /R/ zijn zelfde foneem!
Een Franse R of andere R gebruiken is geen verschil aan betekenis
! De /i/ in ‘bier’ en ‘biet is zelfde foneem
i is zelfde, maar wordt vervormd door de r
Grafeem = letter
1.2 WAAROM EEN BASIS FONETIEK IN EEN LERARENOPLEIDING?
1.2.1INZICHT IN DIDACTIEK
- Basiskennis fonetiek belangrijk bij spellingdidactiek
D.m.v. inzicht in koppeling schrijfwijze – uitspraak makkelijker spelfouten van kinderen begrijpen
! Zelfde voor uitspraak in het frans!
- Helpt om didactiek van aanvankelijk lezen + schrijven beter te begrijpen
1.2.2VOORBEELDFUNCTIE
- Leerkracht moet correcte articulatie hebben
Klanken produceren zoals in Standaardnederlands wordt verwacht
- Uitspraakfuten bij leerlingen herkennen en bijsturen
- Belangrijk in Frans want kinderen kunnen klanken nog fatsoenlijk reproduceren, maar adolescenten worden fonologisch
doof = Surdité phonologique
1.2.3ÉVITER LA CONFUSION
2 redenen om zonder accent te leren praten in het Frans
- Slechte uitspraak staat boodschap overdracht in de weg
- Fout uitspreken kan zorgen voor verwarring bij woorden die hard op elkaar lijken
Bv. Chien – sien, atttend – entend, …
1.3 WELKE UITSPRAAK IN DE JUISTE? C’EST QUOI UNE BONNEN
PRONONCIATION?
Afhankelijk van context veranderen normen van gehanteerde taal!
Ook in het Frans!
Blijkbaar is er hier wel meer tolerantie t.o.v. frans vanuit bepaalde regio’s
! Van leerkrachten wordt wel verwacht dat het juist is
3
