Methoden van Rechtswetenschappelijk Onderzoek
HC 1 Methoden debat
Literatuur:
C.J.J.M. Stolker, ‘Ja, geléérd zijn jullie wel!’; R.A.J. van Gestel & J.B.M. Vranken, m.m.v. J.L.M. Gribnau &
H.E.B. Tijssen, ‘Naar criteria voor methodologische verantwoording; B. van Klink en L.M. Poort, ‘De
normativiteit van de rechtswetenschap. Een pleidooi voor meer reflectie op de normatieve basis van het recht
en de rechtswetenschap’; Van Hoecke, Is rechtswetenschap een empirische wetenschap?
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
De kritiek op de rechtswetenschap is dat het een kwestie van mening betreft en geen onbetwistbare
feiten (in de les wordt voorbeeld van een schilderij genoemd, wat is mooi, is een kwestie van smaak).
Is het wel een wetenschap? In het geval van bijvoorbeeld het Baby-Kelly arrest zijn meerdere (9)
uitspraken mogelijk. Zie artikel van Stolker.
In deze colleges is het doel je vocabulaire te geven om een onderzoek te kunnen beoordelen en als je
kunt beoordelen kun je ook zelf een scriptie schrijven. Weet je hoe je een rechtswetenschappelijk
onderzoek kunt doen.
Kritische reflectie op wetenschappelijk onderzoek. In het laatste college worden handvatten gegeven
om de methodologische verantwoording te kunnen schrijven in je scriptie.
Opzet cursus
BLOK I is de rechtswetenschap wel een wetenschap?
Hoorcollege 1: methoden debat
Hoorcollege 2: wetenschap en rechtswetenschap
BLOK 2 de verschillende methoden van rechtswetenschappelijk onderzoek die gebruikt worden
(mogelijkheden en valkuilen wordt behandeld in de werkcolleges)
Hoorcollege 3 + werkcollege 1: rechtsvinding
Hoorcollege 4 + werkcollege 2: interdisciplinair onderzoek
Hoorcollege 5 + werkcollege 3: rechtsvergelijking
BLOK 3 methodologische verantwoording: wordt ingegaan op de beoordelingscriteria voor de
scriptie
Hoorcollege 6 + werkcollege 4: de methodologische verantwoording
Toetsvormen
Bonusopdracht: beoordelen onderzoeksvoorstel
Oefenen in werkcollege 4 gaat over blok 3, het is een verglijkbare opdracht als in het werkcollege
Voldoende of onvoldoende
Half bonuspunt
Op bb op 5 december 17.00u (na werkcollege), inleveren 9 december (dinsdagnacht)
Individuele opdracht
Tentamen (take home tentamen)
3 essayvragen over blok 1 of 2
Op bb 16 december 9.00u, inleveren 18 december (donderdagnacht) 3 dgn
Individuele opdracht.
Opzet
1. Is de rechtswetenschap wel een wetenschap? HC 1 gaat over het methoden debat
2. De empirische wetenschap vs. normatieve wetenschap HC 4 hoe kan rechtswetenschap
wetenschappelijker (meer empirisch of normatief)
3. Interne en externe normatieve maatstaven HC 6
,1. Het methodendebat Is de rechtswetenschap wel een wetenschap?
Dit debat is ingegeven door de vraag naar een betere methodologische verantwoording van
rechtswetenschappelijk onderzoek.
Rechtswetenschappelijk onderzoek is afhankelijk van subsidie. Voor de aanvraag hiervan is van
belang dat het onderzoeksvoorstel methodologisch verantwoord is. Welke onderzoeksvraag je gaan
beantwoorden en a.d.h.v. welke theorieën.
• Stolker: de rechtswetenschap kan wetenschappelijker!
• Van Klink e.a.: rechtswetenschap als normatieve wetenschap
• Van Hoecke: de rechtswetenschap is een empirische wetenschap
• Van Gestel e.a.: drie algemene criteria voor methodologische verantwoording
Stolker
Aanzet om de vraag te beantwoorden of de rechtswetenschap wel een wetenschap is en hoe zij zich
moet positioneren in het methodendebat in de vraag naar methodologische verwantwoording.
Hij heeft het in zijn artikel over het Baby-Kelly arrest. In dit arrest wordt een schadevergoeding
geclaimd door de ouders van Kelly en door Kelly zelf. In dit arrest wordt het verschil gemaakt tussen:
- wrongfull life claim van Kelly zelf (ik had niet geboren moeten worden)
- wrongfull birth claim van de ouders, voor alle schade die zij leiden vanwege de verzorging.
Stolker laat zien dat er 9 verschillende uitspraken mogelijk zijn.
- Rb Den Haag alleen vergoeding schade van ouders, want leven is in geld uit te drukken, niet leven niet
- Haagse Hof: volledige schadevergoeding aan beide partijen.
- Duitse en Britse Hof: geen schadevergoeding verkeerd leven is niet uit te drukken in schadevergoeding
- Franse wet bepaald geen schadevergoeding door de arts, maar door de staat, deze is nl.
verantwoordelijk voor het recht op leven dus ook op niet leven.
Er zijn vergelijkbare casussen geweest in andere landen, waar andere uitspraken uit zijn gekomen.
Niet alleen verschil tussen wel of niet toekennen, hoogte van bedragen, maar ook de motivering van
de rechter verschilt. (in Frankrijk is de staat moet de schade van het kind betalen en niet de arts)
Er zijn dus verschillende oplossingen mogelijk in deze casus, er is geen 1 ‘right anwer’.
Is er dan nog wel sprake van een wetenschap als er geen eenduidig antwoord mogelijk is?
Dit hangt samen met de methoden. Als we geen eenduidige methoden hebben is het logisch dat we tot
meerdere antwoorden komen. Zonder goede methode kunnen we niet spreken van rechtswetenschap.
Stolker neemt daar een ander standpunt in. Het oordeel om tot 1 antwoord te komen is een klassiek
wetenschapsbeeld, die meer gebruikelijk is in de natuurwetenschap.
De rechtswetenschap is meer een hermeneutische wetenschap, gericht op begrijpen i.p.v. vergaren van
kennis. Het is geen klassieke wetenschap, maar wij kunnen hier wel van leren, bijv. bij het duiden van
methoden.
Het is een wetenschap, maar kan wetenschappelijker.
3 kanten die de rechtswetenschap kwetsbaar maken:
1. Het samenvallen van onderzoeker en onderzoeksobject
2. De samenloop van wetenschappelijk onderzoek en rechtspraktijk onderzoeker is veelal ook
praktiserend jurist/advocaat/rechter
3. Het normatieve karakter, minder gericht op ‘is’ dan op ‘ought’
Suggesties voor verhogen wetenschappelijk gehalte:
- ambitie moet zijn gericht op innovatie
- meer aandacht voor de persoon van de onderzoeker
- meer aandacht voor methoden en technieken
- het hoort een open systeem te zijn (controleerbaar, falsifieerbaar geen vagen normen)
, - meer aandacht voor het ontwikkelen van indicatoren voor goed onderzoek kwaliteit
- afstand nemen van niet-wetenschappers
- meer aandacht voor het belang van empirisch onderzoek
- meer het internationale debat aangaan
- de weg naar een werkelijke universitas scientiarum interfacultaire samenwerking
Van Klink e.a.
Zij willen een meer normatieve blik op wetenschap toevoegen. Meer value-based i.p.v. evidence based
onderzoek.
Recht moet gezien worden als een normatieve wetenschap, want dat is wat zij doet.
Door het beoordelen, evalueren van uitspraken en wetteksten bepalen hoe kijken naar het zou moeten
zijn en hoe het uitgelegd moet worden, daarmee i het normatief. (gebruikmakend van de
hermeneutische methode).
Het kan wetenschappelijker, maar niet door te kijken naar de empirische wetenschappen, maar door
het expliciteren van het normatieve kader dat de rechtswetenschapper gebruikt in zijn onderzoek.
- Kun je wel tot objectieve kennis komen?
- Is objectiviteit wel een eis die aan wetenschap gebonden is.
nodig is: versterking en verheldering van de normatieve basis, een meer value-based (waarde
gedreven) onderzoek
value-based benadering past beter bij rechtswetenschap dan empirische benadering
rechtswetenschap kan zich openstellen voor andere disciplines
rechtswetenschap is argumentatief van karakter
kerntaak rechtswetenschap: de juridische beschrijving en beoordeling van rechtsnormen in het licht
van actuele ontwikkelingen in de maatschappij en het recht.
Van Hoecke
De rechtswetenschap is een empirische wetenschap. Wat wij doen in de rechtswetenschap is claims
maken op basis van empirische wetenschap. Elke rechtswetenschapper maakt gebruik van empirische
gegevens. De rechtswetenschapper doet onderzoek op basis van empirische gegevens. Het is een
wetenschap, een empirische wetenschap.
Wetenschap is objectief en meetbaar.
Rechtsdogmatiek heeft specifieke kenmerken die afwijken van andere disciplines die als wetenschap
beschouwt worden, het is een ander soort wetenschap.
Rechtswetenschapper is niet altijd objectief (is ook advocaat bijv.), hij moet objectiviteit nastreven
door te falsificeren.
Van Gestel e.a.
Nemen geen standpunt in over empirisch of dat rechtswetenschap zijn normatieve karakter moet
expliciteren, maar stellen dat aan alle typen van wetenschap dezelfde vereisten gesteld kunnen
worden. Rechtswetenschap moet hier dus aan voldoen.
3 algemene criteria voor methodologische verantwoording:
- een goed afgebakende probleemstelling scherp omlijnd en verantwoord
- zorgvuldig bronnengebruik aangeven welke bronnen je gebruikt
- consistente presentatie van probleemstelling, onderzoeksresultaten en conclusie in het licht van de
probleemstelling
De rechtswetenschap verzuimd vaak om aan deze criteria te voldoen. Wil zij als wetenschap gezien
worden moet zij voldoen aan deze vereisten.
Hermeneutiek:
HC 1 Methoden debat
Literatuur:
C.J.J.M. Stolker, ‘Ja, geléérd zijn jullie wel!’; R.A.J. van Gestel & J.B.M. Vranken, m.m.v. J.L.M. Gribnau &
H.E.B. Tijssen, ‘Naar criteria voor methodologische verantwoording; B. van Klink en L.M. Poort, ‘De
normativiteit van de rechtswetenschap. Een pleidooi voor meer reflectie op de normatieve basis van het recht
en de rechtswetenschap’; Van Hoecke, Is rechtswetenschap een empirische wetenschap?
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
De kritiek op de rechtswetenschap is dat het een kwestie van mening betreft en geen onbetwistbare
feiten (in de les wordt voorbeeld van een schilderij genoemd, wat is mooi, is een kwestie van smaak).
Is het wel een wetenschap? In het geval van bijvoorbeeld het Baby-Kelly arrest zijn meerdere (9)
uitspraken mogelijk. Zie artikel van Stolker.
In deze colleges is het doel je vocabulaire te geven om een onderzoek te kunnen beoordelen en als je
kunt beoordelen kun je ook zelf een scriptie schrijven. Weet je hoe je een rechtswetenschappelijk
onderzoek kunt doen.
Kritische reflectie op wetenschappelijk onderzoek. In het laatste college worden handvatten gegeven
om de methodologische verantwoording te kunnen schrijven in je scriptie.
Opzet cursus
BLOK I is de rechtswetenschap wel een wetenschap?
Hoorcollege 1: methoden debat
Hoorcollege 2: wetenschap en rechtswetenschap
BLOK 2 de verschillende methoden van rechtswetenschappelijk onderzoek die gebruikt worden
(mogelijkheden en valkuilen wordt behandeld in de werkcolleges)
Hoorcollege 3 + werkcollege 1: rechtsvinding
Hoorcollege 4 + werkcollege 2: interdisciplinair onderzoek
Hoorcollege 5 + werkcollege 3: rechtsvergelijking
BLOK 3 methodologische verantwoording: wordt ingegaan op de beoordelingscriteria voor de
scriptie
Hoorcollege 6 + werkcollege 4: de methodologische verantwoording
Toetsvormen
Bonusopdracht: beoordelen onderzoeksvoorstel
Oefenen in werkcollege 4 gaat over blok 3, het is een verglijkbare opdracht als in het werkcollege
Voldoende of onvoldoende
Half bonuspunt
Op bb op 5 december 17.00u (na werkcollege), inleveren 9 december (dinsdagnacht)
Individuele opdracht
Tentamen (take home tentamen)
3 essayvragen over blok 1 of 2
Op bb 16 december 9.00u, inleveren 18 december (donderdagnacht) 3 dgn
Individuele opdracht.
Opzet
1. Is de rechtswetenschap wel een wetenschap? HC 1 gaat over het methoden debat
2. De empirische wetenschap vs. normatieve wetenschap HC 4 hoe kan rechtswetenschap
wetenschappelijker (meer empirisch of normatief)
3. Interne en externe normatieve maatstaven HC 6
,1. Het methodendebat Is de rechtswetenschap wel een wetenschap?
Dit debat is ingegeven door de vraag naar een betere methodologische verantwoording van
rechtswetenschappelijk onderzoek.
Rechtswetenschappelijk onderzoek is afhankelijk van subsidie. Voor de aanvraag hiervan is van
belang dat het onderzoeksvoorstel methodologisch verantwoord is. Welke onderzoeksvraag je gaan
beantwoorden en a.d.h.v. welke theorieën.
• Stolker: de rechtswetenschap kan wetenschappelijker!
• Van Klink e.a.: rechtswetenschap als normatieve wetenschap
• Van Hoecke: de rechtswetenschap is een empirische wetenschap
• Van Gestel e.a.: drie algemene criteria voor methodologische verantwoording
Stolker
Aanzet om de vraag te beantwoorden of de rechtswetenschap wel een wetenschap is en hoe zij zich
moet positioneren in het methodendebat in de vraag naar methodologische verwantwoording.
Hij heeft het in zijn artikel over het Baby-Kelly arrest. In dit arrest wordt een schadevergoeding
geclaimd door de ouders van Kelly en door Kelly zelf. In dit arrest wordt het verschil gemaakt tussen:
- wrongfull life claim van Kelly zelf (ik had niet geboren moeten worden)
- wrongfull birth claim van de ouders, voor alle schade die zij leiden vanwege de verzorging.
Stolker laat zien dat er 9 verschillende uitspraken mogelijk zijn.
- Rb Den Haag alleen vergoeding schade van ouders, want leven is in geld uit te drukken, niet leven niet
- Haagse Hof: volledige schadevergoeding aan beide partijen.
- Duitse en Britse Hof: geen schadevergoeding verkeerd leven is niet uit te drukken in schadevergoeding
- Franse wet bepaald geen schadevergoeding door de arts, maar door de staat, deze is nl.
verantwoordelijk voor het recht op leven dus ook op niet leven.
Er zijn vergelijkbare casussen geweest in andere landen, waar andere uitspraken uit zijn gekomen.
Niet alleen verschil tussen wel of niet toekennen, hoogte van bedragen, maar ook de motivering van
de rechter verschilt. (in Frankrijk is de staat moet de schade van het kind betalen en niet de arts)
Er zijn dus verschillende oplossingen mogelijk in deze casus, er is geen 1 ‘right anwer’.
Is er dan nog wel sprake van een wetenschap als er geen eenduidig antwoord mogelijk is?
Dit hangt samen met de methoden. Als we geen eenduidige methoden hebben is het logisch dat we tot
meerdere antwoorden komen. Zonder goede methode kunnen we niet spreken van rechtswetenschap.
Stolker neemt daar een ander standpunt in. Het oordeel om tot 1 antwoord te komen is een klassiek
wetenschapsbeeld, die meer gebruikelijk is in de natuurwetenschap.
De rechtswetenschap is meer een hermeneutische wetenschap, gericht op begrijpen i.p.v. vergaren van
kennis. Het is geen klassieke wetenschap, maar wij kunnen hier wel van leren, bijv. bij het duiden van
methoden.
Het is een wetenschap, maar kan wetenschappelijker.
3 kanten die de rechtswetenschap kwetsbaar maken:
1. Het samenvallen van onderzoeker en onderzoeksobject
2. De samenloop van wetenschappelijk onderzoek en rechtspraktijk onderzoeker is veelal ook
praktiserend jurist/advocaat/rechter
3. Het normatieve karakter, minder gericht op ‘is’ dan op ‘ought’
Suggesties voor verhogen wetenschappelijk gehalte:
- ambitie moet zijn gericht op innovatie
- meer aandacht voor de persoon van de onderzoeker
- meer aandacht voor methoden en technieken
- het hoort een open systeem te zijn (controleerbaar, falsifieerbaar geen vagen normen)
, - meer aandacht voor het ontwikkelen van indicatoren voor goed onderzoek kwaliteit
- afstand nemen van niet-wetenschappers
- meer aandacht voor het belang van empirisch onderzoek
- meer het internationale debat aangaan
- de weg naar een werkelijke universitas scientiarum interfacultaire samenwerking
Van Klink e.a.
Zij willen een meer normatieve blik op wetenschap toevoegen. Meer value-based i.p.v. evidence based
onderzoek.
Recht moet gezien worden als een normatieve wetenschap, want dat is wat zij doet.
Door het beoordelen, evalueren van uitspraken en wetteksten bepalen hoe kijken naar het zou moeten
zijn en hoe het uitgelegd moet worden, daarmee i het normatief. (gebruikmakend van de
hermeneutische methode).
Het kan wetenschappelijker, maar niet door te kijken naar de empirische wetenschappen, maar door
het expliciteren van het normatieve kader dat de rechtswetenschapper gebruikt in zijn onderzoek.
- Kun je wel tot objectieve kennis komen?
- Is objectiviteit wel een eis die aan wetenschap gebonden is.
nodig is: versterking en verheldering van de normatieve basis, een meer value-based (waarde
gedreven) onderzoek
value-based benadering past beter bij rechtswetenschap dan empirische benadering
rechtswetenschap kan zich openstellen voor andere disciplines
rechtswetenschap is argumentatief van karakter
kerntaak rechtswetenschap: de juridische beschrijving en beoordeling van rechtsnormen in het licht
van actuele ontwikkelingen in de maatschappij en het recht.
Van Hoecke
De rechtswetenschap is een empirische wetenschap. Wat wij doen in de rechtswetenschap is claims
maken op basis van empirische wetenschap. Elke rechtswetenschapper maakt gebruik van empirische
gegevens. De rechtswetenschapper doet onderzoek op basis van empirische gegevens. Het is een
wetenschap, een empirische wetenschap.
Wetenschap is objectief en meetbaar.
Rechtsdogmatiek heeft specifieke kenmerken die afwijken van andere disciplines die als wetenschap
beschouwt worden, het is een ander soort wetenschap.
Rechtswetenschapper is niet altijd objectief (is ook advocaat bijv.), hij moet objectiviteit nastreven
door te falsificeren.
Van Gestel e.a.
Nemen geen standpunt in over empirisch of dat rechtswetenschap zijn normatieve karakter moet
expliciteren, maar stellen dat aan alle typen van wetenschap dezelfde vereisten gesteld kunnen
worden. Rechtswetenschap moet hier dus aan voldoen.
3 algemene criteria voor methodologische verantwoording:
- een goed afgebakende probleemstelling scherp omlijnd en verantwoord
- zorgvuldig bronnengebruik aangeven welke bronnen je gebruikt
- consistente presentatie van probleemstelling, onderzoeksresultaten en conclusie in het licht van de
probleemstelling
De rechtswetenschap verzuimd vaak om aan deze criteria te voldoen. Wil zij als wetenschap gezien
worden moet zij voldoen aan deze vereisten.
Hermeneutiek:
