Aansprakelijkheid en verzekering
1. Doelstellingen.
1. Verschillende vormen van aansprakelijkheid omschrijven en uitleggen.
2. Je kunt de artikels 1382 – 1383 – 1384 van het BW weergeven.
3. Het verschil tussen burgerlijke aansprakelijkheid en strafrechtelijke aansprakelijkheid.
4. Wanneer er sprake is van fout binnen de aquiliaanse aansprakelijkheid voor eigen daden.
5. Uitleggen wat aansprakelijkheid voor andermans daden inhoudt en het belang hiervan voor
verpleegkundigen
6. Wat wordt bedoeld met “aansprakelijkheid voor zaken” + voorbeeld.
7. Het verschil tussen contractuele en buitencontractuele aansprakelijkheid.
8. Wat is een resultaats- en een middelenverbintenis? + voorbeelden
9. Het probleem van de samenloop tussen de contractuele en aquiliaanse aansprakelijkheid uitleggen.
10. De 3 vereisten voor burgerlijke aansprakelijkheid benoemen en uitleggen.
11. Je kunt de bestaansreden van de wet van 31 maart 2010 betreffende de vergoeding van schade als
gevolg van gezondheidszorg toelichten
12. Je kunt het toepassingsgebied van deze wet van 31 maart 2010 omschrijven.
13. Je weet bij welke schadegevallen de wet van kracht is.
14. Je kunt de procedure voor het Fonds voor Medische Ongevallen schetsen.
15. Je weet dat een slachtoffer zich, na een minnelijke schikking, alsnog tot de rechtbank kan wenden.
16. Je weet sinds wanneer de wet van 31 maart 2010 van toepassing is.
17. Je weet wat rechtvaardigingsgronden en schulduitsluitingsgronden zijn
18. Je weet wanneer de arbeidsrechtelijke aansprakelijkheid van de verpleegkundige kan ingeroepen
worden, je kunt art. 18 WAO uitleggen
19. Je kunt beschrijven wat “tuchtrechtelijke aansprakelijkheid” is
20. Je kunt de aansprakelijkheid van de stagiair-verpleegkundige beschrijven
21. Je kunt de aansprakelijkheid van de zelfstandige verpleegkundige omschrijven
22. Je kunt het belang van een verzekering burgerlijke aansprakelijkheid en weet wat deze inhoudt.
23. Je kunt omschrijven tegen welke aansprakelijkheid een verpleegkundige zich kan verzekeren
24. Je kunt uitleggen welke waarborgen in een verzekeringspolis burgerlijke aansprakelijkheid kunnen
voorzien worden.
2. Cursustekst (handboek)
2.1. Verschillende vormen van aansprakelijkheid
2.1.1. Begrippen
1° Burgerrechtelijke aansprakelijkheid
a. Aquiliaans e aansprakelijkheid voor eigen daden
Artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek bepaalt dat iedereen die schade to - brengt aan
een ander, deze schade moet vergoeden, mits deze schade he gevolg is van een
foutief handelen van de schadeverwekker. De foutieve handeling kan een lichte fout en
zelfs een onvoorzichtigheid of nalatigheid uitmaken (artikel 1383 van het Burgerlijk
Wetboek). Er moet evenwel steeds een aanwijsbare schuld zijn uit hoofde van de dader,
wat betekent dat hij ook toerekeningsvatbaar moet zijn.
,b. Aquiliaanse aansprakelijkheid voor andermans daden
Artikel 1384 B.W. voorziet drie gevallen waarin men aansprakelijk kan worden gesteld
voor schade veroorzaakt door andermans fout:
- de ouders zijn aansprakelijk voor de schade veroorzaakt door hun minder- jarige
kinderen;
- de onderwijzers en ambachtslieden zijn aansprakelijk voor de schade veroorzaakt
door de onder hun toezicht staande leerlingen en leerjongens;
- de meesters en aanstellers zijn aansprakelijk voor de schade veroorzaak: door hun
dienstboden en aangestelden in de bediening waartoe zij hen hebben aangesteld.
Dit laatste geval is uiterst belangrijk bij de bespreking van de aansprakelijkheid van de
vroedvrouwen en de verpleegkundigen, aangezien zij in de meest situaties handelen
als aangestelden van een ziekenhuis of een geneesheer.
Een aansteller is een persoon die anderen aanstelt; een aangestelde is hij die op een
niet-zelfstandige basis werk uitvoert voor een ander. Het begrip aansteller is ruimer dan
het begrip werkgever, zodat er voor de toepassing van het artikel 1384 lid 3 van het
Burgerlijk Wetboek niet noodzakelijk een arbeidsovereenkomst moet bestaan.
OPMERKING:
De aansprakelijkheid voor andermans daden staat naast de aansprakelijkheid voor
eigen daden. Zo kan bv. bij eenzelfde schadegeval de verpleegkundig aansprakelijk zijn
voor eigen fout en het ziekenhuis aansprakelijk zijn op grond van de aansprakelijkheid
voor andermans daden (nl. de verpleegkundige) en zelfs terzelfder tijd
aansprakelijk worden gesteld wegens eigen fouten (bv. Gebrekkige
veiligheidsvoorschriften). Wanneer de veiligheidsinstallatie gebrekkig is, zal het
ziekenhuis bovendien aansprakelijk zijn op basis van de aansprakelijkheid voor
gebrekkige zaken.
Tot slot moet ook gewezen worden op de bepaling in de wet op de rechten van de
patiënt. Hierin staat dat het ziekenhuis aansprakelijk is voor de tekortkomingen begaan
door de er werkzame beroepsbeoefenaars in verband met de eerbiediging van de
patiëntenrechten tenzij het ziekenhuis dit uitdrukkelijk anders heeft bepaald. Vermits een
kwaliteitsvolle dienstverlening ook een recht is van de patiënt kunnen de meeste
schadegevallen een aansprakelijkheid van het ziekenhuis tot gevolg hebben.
c. Aquiliaanse aansprakelijkheid voor zaken
Men is aansprakelijk voor de schade veroorzaakt door een gebrek van een zaak
wanneer men deze zaak onder zijn bewaring heeft.
Toepassingsvoorbeeld: het afbreken van een naald bij het geven van een inspuiting als
gevolg van een gebrek van de naald.
Naast deze aansprakelijkheid die ten aanzien van het ziekenhuis of zorgverstrekker kan
bestaan, bestaat er ook een productaansprakelijkheid. Hierdoor kan de fabrikant of zelfs
de invoerder aansprakelijk gesteld worden voor onvolkomenheden in de geproduceerde
voorwerpen.
d. Contractuele aansprakelijkheid
De contractuele aansprakelijkheid kan slechts ingeroepen worden indien er een contract
bestaat tussen de aansprakelijke persoon en de schadelijder.
Opdat de zorgenverstrekker contractueel aansprakelijk zou zijn, moet er een contract
bestaan tussen de zorgenverstrekker als schadeverwekker en de patiënt als
schadelijder.
, 2° Strafrechtelijke aansprakelijkheid
Men kan strafrechtelijk aansprakelijk zijn telkens wanneer de gestelde handeling strafbaar is
gesteld door de wet. Voor medische en verpleegkundig e handelingen zijn de strafrechtelijke
bepalingen in verband met het onopzettelijk toebrengen van slagen en verwondingen of
onopzettelijke doding van groot belang.
2.1.2. Verschilpunten
1° Strafrechtelijke aansprakelijkheid versus aquiliaanse en contractu ele
aansprakelijkheid
De burgerrechtelijke aansprakelijkheid (aquiliaanse en contractuele aansprakelijkheid)
beoogt het bekomen van schadevergoeding door het slachtoffer. De strafrechtelijke
aansprakelijkheid beoogt het opleggen van een sanctie, meer bepaald een straf. Het
gevolg van het verscheiden doel is dat men terzelfder tijd burgerrechtelijk en strafrechtelijk
aansprakelijk kan worden gesteld. Zoals reeds gesteld, zal dit voor de zorgenverstrekker
dikwijls het geval zijn. Voor de patiënt heeft dit als voordeel dat de burgerlijke vordering nooit
kan verjaren vóór de strafvordering.
2° Aquiliaanse aansprakelijkheid versus contractuel e aansprakelijkheid
Als belangrijkste verschilpunten tussen contractuele en aquiliaanse aansprakelijkheid
kunnen worden vermeld:
- Voor de aquiliaanse aansprakelijkheid volstaat het onderscheidingsvermogen bij de
schadeverwekker (vanaf 6-7-jarige leeftijd).
- De contractuele aansprakelijkheid daarentegen vereist de juridische bekwaamheid
om contracten af te sluiten. Aldus zijn bijvoorbeeld minderjarigen principieel
onbekwaam om contracten af te sluiten.
- Voor de aquiliaanse aansprakelijkheid volstaat de lichtste fout. De contractuele
aansprakelijkheid wordt o.m. bepaald door de bepaling van het contract. De
aansprakelijkheid kan m.a.w. bij overeenkomst worden beperkt of verruimd,
waardoor men kan afwijken van de verbintenissen die de wettelijke bepalingen voor
ieder contract voorzien. De beperkingen va n aansprakelijkheid die dikwijls in vooraf
gedrukte of eenzijdig opgestelde contracten voorkomen, mogen echter geen
vrijstelling: van opzettelijke schuld betekenen en evenmin voor gevolg hebben dat
het voorwerp van het contract vervalt of het contract nutteloos wordt.
- In geval van aquiliaanse aansprakelijkheid is de aansprakelijke verplicht tot volledige
schadevergoeding. De contractuele aansprakelijkheid is principieel beperkt tot de
schade di bij het afsluiten van het contract kan worden voorzien. In geval van
opzettelijke niet-uitvoering van de overeenkomst heeft de andere partij echt: recht op
een ruimere schadevergoeding. Partijen kunnen ook in de overeenkomst het bedrag
van de schadevergoeding bepalen dat verschuldigd zal zijn indien de overeenkomst
niet wordt uitgevoerd.
- In geval van aquiliaanse aansprakelijkheid moet de schadelijder het bewijs leveren
van de fout, onachtzaamheid of nalatigheid of van de feiten die volgens de wet
aansprakelijkheid meebrengen. Het bewijs van een contractuele fout is afhankelijk
van de aard van de verbintenis (zie verder nr. 665).
- In geval van aquiliaanse aansprakelijkheid verjaart de vordering tot het bekomen van
een schadevergoeding door verloop van 5 jaar vanaf de dag volgend op die waarop
de benadeelde (patiënt of familie) kennis heeft gekregen van de schade of van de
verzwaring ervan en van de identiteit van de daarvoor aansprakelijke persoon. De
termijn kan evenwel niet meer dan 20 jaar zijn vanaf de dag volgend op die waarop
het feit waardoor de schade is veroorzaakt zich heeft voorgedaan. In geval van een
contractuele aansprakelijkheid verjaart de vordering door verloop van 10 jaar.
1. Doelstellingen.
1. Verschillende vormen van aansprakelijkheid omschrijven en uitleggen.
2. Je kunt de artikels 1382 – 1383 – 1384 van het BW weergeven.
3. Het verschil tussen burgerlijke aansprakelijkheid en strafrechtelijke aansprakelijkheid.
4. Wanneer er sprake is van fout binnen de aquiliaanse aansprakelijkheid voor eigen daden.
5. Uitleggen wat aansprakelijkheid voor andermans daden inhoudt en het belang hiervan voor
verpleegkundigen
6. Wat wordt bedoeld met “aansprakelijkheid voor zaken” + voorbeeld.
7. Het verschil tussen contractuele en buitencontractuele aansprakelijkheid.
8. Wat is een resultaats- en een middelenverbintenis? + voorbeelden
9. Het probleem van de samenloop tussen de contractuele en aquiliaanse aansprakelijkheid uitleggen.
10. De 3 vereisten voor burgerlijke aansprakelijkheid benoemen en uitleggen.
11. Je kunt de bestaansreden van de wet van 31 maart 2010 betreffende de vergoeding van schade als
gevolg van gezondheidszorg toelichten
12. Je kunt het toepassingsgebied van deze wet van 31 maart 2010 omschrijven.
13. Je weet bij welke schadegevallen de wet van kracht is.
14. Je kunt de procedure voor het Fonds voor Medische Ongevallen schetsen.
15. Je weet dat een slachtoffer zich, na een minnelijke schikking, alsnog tot de rechtbank kan wenden.
16. Je weet sinds wanneer de wet van 31 maart 2010 van toepassing is.
17. Je weet wat rechtvaardigingsgronden en schulduitsluitingsgronden zijn
18. Je weet wanneer de arbeidsrechtelijke aansprakelijkheid van de verpleegkundige kan ingeroepen
worden, je kunt art. 18 WAO uitleggen
19. Je kunt beschrijven wat “tuchtrechtelijke aansprakelijkheid” is
20. Je kunt de aansprakelijkheid van de stagiair-verpleegkundige beschrijven
21. Je kunt de aansprakelijkheid van de zelfstandige verpleegkundige omschrijven
22. Je kunt het belang van een verzekering burgerlijke aansprakelijkheid en weet wat deze inhoudt.
23. Je kunt omschrijven tegen welke aansprakelijkheid een verpleegkundige zich kan verzekeren
24. Je kunt uitleggen welke waarborgen in een verzekeringspolis burgerlijke aansprakelijkheid kunnen
voorzien worden.
2. Cursustekst (handboek)
2.1. Verschillende vormen van aansprakelijkheid
2.1.1. Begrippen
1° Burgerrechtelijke aansprakelijkheid
a. Aquiliaans e aansprakelijkheid voor eigen daden
Artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek bepaalt dat iedereen die schade to - brengt aan
een ander, deze schade moet vergoeden, mits deze schade he gevolg is van een
foutief handelen van de schadeverwekker. De foutieve handeling kan een lichte fout en
zelfs een onvoorzichtigheid of nalatigheid uitmaken (artikel 1383 van het Burgerlijk
Wetboek). Er moet evenwel steeds een aanwijsbare schuld zijn uit hoofde van de dader,
wat betekent dat hij ook toerekeningsvatbaar moet zijn.
,b. Aquiliaanse aansprakelijkheid voor andermans daden
Artikel 1384 B.W. voorziet drie gevallen waarin men aansprakelijk kan worden gesteld
voor schade veroorzaakt door andermans fout:
- de ouders zijn aansprakelijk voor de schade veroorzaakt door hun minder- jarige
kinderen;
- de onderwijzers en ambachtslieden zijn aansprakelijk voor de schade veroorzaakt
door de onder hun toezicht staande leerlingen en leerjongens;
- de meesters en aanstellers zijn aansprakelijk voor de schade veroorzaak: door hun
dienstboden en aangestelden in de bediening waartoe zij hen hebben aangesteld.
Dit laatste geval is uiterst belangrijk bij de bespreking van de aansprakelijkheid van de
vroedvrouwen en de verpleegkundigen, aangezien zij in de meest situaties handelen
als aangestelden van een ziekenhuis of een geneesheer.
Een aansteller is een persoon die anderen aanstelt; een aangestelde is hij die op een
niet-zelfstandige basis werk uitvoert voor een ander. Het begrip aansteller is ruimer dan
het begrip werkgever, zodat er voor de toepassing van het artikel 1384 lid 3 van het
Burgerlijk Wetboek niet noodzakelijk een arbeidsovereenkomst moet bestaan.
OPMERKING:
De aansprakelijkheid voor andermans daden staat naast de aansprakelijkheid voor
eigen daden. Zo kan bv. bij eenzelfde schadegeval de verpleegkundig aansprakelijk zijn
voor eigen fout en het ziekenhuis aansprakelijk zijn op grond van de aansprakelijkheid
voor andermans daden (nl. de verpleegkundige) en zelfs terzelfder tijd
aansprakelijk worden gesteld wegens eigen fouten (bv. Gebrekkige
veiligheidsvoorschriften). Wanneer de veiligheidsinstallatie gebrekkig is, zal het
ziekenhuis bovendien aansprakelijk zijn op basis van de aansprakelijkheid voor
gebrekkige zaken.
Tot slot moet ook gewezen worden op de bepaling in de wet op de rechten van de
patiënt. Hierin staat dat het ziekenhuis aansprakelijk is voor de tekortkomingen begaan
door de er werkzame beroepsbeoefenaars in verband met de eerbiediging van de
patiëntenrechten tenzij het ziekenhuis dit uitdrukkelijk anders heeft bepaald. Vermits een
kwaliteitsvolle dienstverlening ook een recht is van de patiënt kunnen de meeste
schadegevallen een aansprakelijkheid van het ziekenhuis tot gevolg hebben.
c. Aquiliaanse aansprakelijkheid voor zaken
Men is aansprakelijk voor de schade veroorzaakt door een gebrek van een zaak
wanneer men deze zaak onder zijn bewaring heeft.
Toepassingsvoorbeeld: het afbreken van een naald bij het geven van een inspuiting als
gevolg van een gebrek van de naald.
Naast deze aansprakelijkheid die ten aanzien van het ziekenhuis of zorgverstrekker kan
bestaan, bestaat er ook een productaansprakelijkheid. Hierdoor kan de fabrikant of zelfs
de invoerder aansprakelijk gesteld worden voor onvolkomenheden in de geproduceerde
voorwerpen.
d. Contractuele aansprakelijkheid
De contractuele aansprakelijkheid kan slechts ingeroepen worden indien er een contract
bestaat tussen de aansprakelijke persoon en de schadelijder.
Opdat de zorgenverstrekker contractueel aansprakelijk zou zijn, moet er een contract
bestaan tussen de zorgenverstrekker als schadeverwekker en de patiënt als
schadelijder.
, 2° Strafrechtelijke aansprakelijkheid
Men kan strafrechtelijk aansprakelijk zijn telkens wanneer de gestelde handeling strafbaar is
gesteld door de wet. Voor medische en verpleegkundig e handelingen zijn de strafrechtelijke
bepalingen in verband met het onopzettelijk toebrengen van slagen en verwondingen of
onopzettelijke doding van groot belang.
2.1.2. Verschilpunten
1° Strafrechtelijke aansprakelijkheid versus aquiliaanse en contractu ele
aansprakelijkheid
De burgerrechtelijke aansprakelijkheid (aquiliaanse en contractuele aansprakelijkheid)
beoogt het bekomen van schadevergoeding door het slachtoffer. De strafrechtelijke
aansprakelijkheid beoogt het opleggen van een sanctie, meer bepaald een straf. Het
gevolg van het verscheiden doel is dat men terzelfder tijd burgerrechtelijk en strafrechtelijk
aansprakelijk kan worden gesteld. Zoals reeds gesteld, zal dit voor de zorgenverstrekker
dikwijls het geval zijn. Voor de patiënt heeft dit als voordeel dat de burgerlijke vordering nooit
kan verjaren vóór de strafvordering.
2° Aquiliaanse aansprakelijkheid versus contractuel e aansprakelijkheid
Als belangrijkste verschilpunten tussen contractuele en aquiliaanse aansprakelijkheid
kunnen worden vermeld:
- Voor de aquiliaanse aansprakelijkheid volstaat het onderscheidingsvermogen bij de
schadeverwekker (vanaf 6-7-jarige leeftijd).
- De contractuele aansprakelijkheid daarentegen vereist de juridische bekwaamheid
om contracten af te sluiten. Aldus zijn bijvoorbeeld minderjarigen principieel
onbekwaam om contracten af te sluiten.
- Voor de aquiliaanse aansprakelijkheid volstaat de lichtste fout. De contractuele
aansprakelijkheid wordt o.m. bepaald door de bepaling van het contract. De
aansprakelijkheid kan m.a.w. bij overeenkomst worden beperkt of verruimd,
waardoor men kan afwijken van de verbintenissen die de wettelijke bepalingen voor
ieder contract voorzien. De beperkingen va n aansprakelijkheid die dikwijls in vooraf
gedrukte of eenzijdig opgestelde contracten voorkomen, mogen echter geen
vrijstelling: van opzettelijke schuld betekenen en evenmin voor gevolg hebben dat
het voorwerp van het contract vervalt of het contract nutteloos wordt.
- In geval van aquiliaanse aansprakelijkheid is de aansprakelijke verplicht tot volledige
schadevergoeding. De contractuele aansprakelijkheid is principieel beperkt tot de
schade di bij het afsluiten van het contract kan worden voorzien. In geval van
opzettelijke niet-uitvoering van de overeenkomst heeft de andere partij echt: recht op
een ruimere schadevergoeding. Partijen kunnen ook in de overeenkomst het bedrag
van de schadevergoeding bepalen dat verschuldigd zal zijn indien de overeenkomst
niet wordt uitgevoerd.
- In geval van aquiliaanse aansprakelijkheid moet de schadelijder het bewijs leveren
van de fout, onachtzaamheid of nalatigheid of van de feiten die volgens de wet
aansprakelijkheid meebrengen. Het bewijs van een contractuele fout is afhankelijk
van de aard van de verbintenis (zie verder nr. 665).
- In geval van aquiliaanse aansprakelijkheid verjaart de vordering tot het bekomen van
een schadevergoeding door verloop van 5 jaar vanaf de dag volgend op die waarop
de benadeelde (patiënt of familie) kennis heeft gekregen van de schade of van de
verzwaring ervan en van de identiteit van de daarvoor aansprakelijke persoon. De
termijn kan evenwel niet meer dan 20 jaar zijn vanaf de dag volgend op die waarop
het feit waardoor de schade is veroorzaakt zich heeft voorgedaan. In geval van een
contractuele aansprakelijkheid verjaart de vordering door verloop van 10 jaar.
