Molemans Praktische psychofarmacologie
Dr. P. Naarding
Dr. E. Beers
Begrippenlijst
Juni – juli 2021
• Absorptie: Binding van twee stoffen / Intrekking / Opneming (Encyclo, zd).
• Accumuleren: Opeenhopen (Encyclo, zd).
• Acetylatie: Wordt gebruikt voor verscheidene procédés waarbij één of meer acetylgroepen in
een samenstelling worden gebracht door middel van een chemische reactie (Encyclo, zd).
• Acetylcholine: Een neurotransmitter die vooral betrokken is bij de impulsoverdracht van de
zenuw naar de skeletspiercellen (Encyclo, zd).
• Agonisten: Stimuleren receptoren tot activiteit - Hebben een stimulerend effect op receptoren
(vb: dopaminereceptoragonisten bij Parkinson).
• Allosterie: Op een andere plaats (Encyclo, zd).
• Allosterische modulatoren: Beïnvloeden de werkzaamheid en/of affiniteit van
receptoragonisten (bv. GABA) en reguleren daarmee de receptoractiviteit.
• Analfylactisch: Als gevolg van overgevoeligheid (allergie) (Encyclo, zd).
• Angio-oedeem: Zwelling veroorzaakt door (allergische) overgevoeligheid (Encyclo, zd).
• Antacidum: Middel tegen maagzuur, zuurbinder (Encyclo, zd).
• Antagonist: Als een antagonist bindt aan een receptor gebeurt er niets. Het heeft zelf geen
effect, is ‘stil’. Het effect treedt op doordat een antagonist voorkómt dat een agonist een effect
kan bewerkstelligen.
• Anticholinerg: Remt de prikeloverdracht door acetylcholine in het motorische zenuwstelsel.
Er wordt onderscheid gemaakt tussen gewenste en ongewenste anticholinerge werkingen bij
het geven van bepaalde geneesmiddelen. Antiparkinsonmiddelen zoals akineton en tremblex
hebben een anticholinerge werking die gewenst is (Encyclo, zd).
• Anxiolyse: Angstreductie. Medicamenten die de angst kunnen verminderen worden
anxiolytica genoemd. Een belangrijke groep medicamenten die angst kan reduceren zijn de
benzodiazepines (Encyclo, zd).
• Axon: Het axon (of neuriet) is de uitloper van het cellichaam van de zenuwcel, die impulsen
vervoert naar andere zenuwcellen of naar uitvoerende organen (spieren). Doorheen een axon
verloopt de impuls van het cellichaam weg. Axonen kunnen langer dan een meter zijn, hoewel
ze maar 1 micrometer dik zijn / hoofdvezel die informatie van neuron cellichaam naar
volgende station brengt (Encyclo, zd).
• Baclofen: Verslapt spieren. Het vermindert spierkrampen. Het werkt ook tegen zenuwpijn.
(Apotheek.nl, zd).
• Baroreceptorreflex: Of baroreflex is het primaire homeostatische regelsysteem van het
lichaam dat zorgt voor de instandhouding van de bloeddruk in het lichaam (Encyclo, zd).
• Biotransformatie: Omvorming van stoffen binnen het levende weefsel (Encyclo, zd).
• Bradycardie: Ongewoon langzame hartslag (Encyclo, zd).
• Capillairen: Haarvaten.
• Celdifferentiatie: Proces, waarbij cellen steeds meer gaan verschillen in vorm en functie.
Celdifferentiatie treedt op bij de ontwikkeling van een meercellig individu (Encyclo, zd).
• Cholinerg: Betrekking hebbend op zenuwuiteinden die Acetylcholine (een chemisch stof)
afscheiden bij het overbrengen van een impuls (Encyclo, zd).
• Co-morbiditeit: combinatie van twee of meer aandoeningen bij één persoon (Encyclo, zd).
• Conjugatie: Binding (Encyclo, zd).
, • Contra-indicatie: Omstandigheid waardoor een bepaalde behandeling of geneesmiddel niet
kan worden toegepast / een kenmerk van de patiënt dat een bepaalde behandeling uitsluit of
minder gewenst maakt (Encyclo, zd).
• Corticaal: De hersenschors betreffend / Met betrekking tot de schors / De cortex betreffend
(Encyclo, zd).
• Disinhibitie: Het wegvallen van de remming op de afgifte van prolactine.
Disinhibitie: Hierbij is de remmende werking van bepaalde zenuwen weggevallen, waardoor
impulsen een groter effect hebben (Encyclo, zd).
• Distaal: verder verwijderd van het middelpunt van het lichaam / naar het einde van de
ledematen toe (Encyclo, zd).
• Distributie: Het zorgen dat (iets) op veel plaatsen beschikbaar komt (Encyclo, zd).
• Dopamine: Chemische stof die als neurotransmittor fungeert. Dopamine is farmacologisch
zeer actief maar passeert zeer moeilijk de bloed-hersenbarrière (Encyclo, zd).
• Dysartrie: Spraakstoornis die betrekking heeft op de articulatie van de gesproken taal
(Encyclo, zd).
• Eerste-ordekinetiek (lineaire kinetiek): Per tijdseenheid wordt hetzelfde percentage
uitgescheiden.
• Endotheel: Inwendig bekledingsweefsel van bloed- en lymfvaten.
• Enzymen: Organische stof die stofwisselingsprocessen versnelt zonder zelf verbruikt te
worden / Eiwit dat verloop van biochemische reacties bevordert (Encyclo, zd).
• Excitatie: Opwekking, aansporing / Stimuleren tot afgeven van actiepotentialen door
depolarisatie van neuron (Encyclo, zd).
• Extrapiramidaal: Buiten de piramidebaan (motorische zenuwbanen) (Encyclo, zd) →
Bewegingsstoornissen.
• Farmacodynamiek: Het effect dat het geneesmiddel heeft op het lichaam.
• Farmacokinetiek: Het proces dat het geneesmiddel ondergaat in het lichaam van de patiënt.
Het moet zo snel mogelijk op de juiste plek effectief zijn.
• Fenotype: Verschijningsvorm / Geheel van de uiterlijk zichtbare kenmerken (Encyclo, zd).
• Fulminant: Razend od woedend / heftig uitvarend (Encyclo,zd).
• Fytotherapeutica: Kruidengeneesmiddelen.
• Genotype: Het geheel van genetische kenmerken dat een soort onderscheidt / Erfelijke
aanleg (Encyclo, zd).
• Glomeruli: kluwen van capillairen (in de nier) (Encyclo, zd).
• Glucuronidering: Een fase II-biotransformatiereactie. Hierbij wordt een lichaamsvreemde stof
gekoppeld (geconjugeerd) aan een lichaamseigen stof (Encyclo, zd).
• Gonadotrope hormonen: Hormoon dat noodzakelijk is voor de ontwikkeling en het
functioneren van de geslachtsklieren (eierstokken en zaadballen). Gonadotrope hormonen
worden geproduceerd in de voorkwab van de hypofyse. Men onderscheidt het follikel
stimulerend hormoon (FSH) en het luteïniserend hormoon (LH) (Encyclo, zd).
• Gynaecomastie: Borstvorming bij mannen (Thuisarts.nl, zd).
• Hemodialyse: Bloedzuivering door middel van een kunstnier (Encyclo, zd).
• Histamine: Bloedvatverwijdende stof (Encyclo, zd).
• Homeostase: Zelfregulering / Neiging van een systeem of organisatie om een intern
evenwicht te bereiken en dat evenwicht te handhaven (Encyclo, zd).
• Hydrolyse: De splitsing van scheikundige verbindingen onder opneming van water (Encyclo,
zd).
• Hyperpolarisatie: Het ongevoeliger maken van een zenuwcel / Verschijnsel dat door buiging
van haartjes op cel de intracellulaire spanning lager wordt (Encyclo, zd).
• Hypnosedatie: Een verdovingstechniek waarbij lokale anesthesie gecombineerd wordt met
hypnose (Encyclo, zd).
Dr. P. Naarding
Dr. E. Beers
Begrippenlijst
Juni – juli 2021
• Absorptie: Binding van twee stoffen / Intrekking / Opneming (Encyclo, zd).
• Accumuleren: Opeenhopen (Encyclo, zd).
• Acetylatie: Wordt gebruikt voor verscheidene procédés waarbij één of meer acetylgroepen in
een samenstelling worden gebracht door middel van een chemische reactie (Encyclo, zd).
• Acetylcholine: Een neurotransmitter die vooral betrokken is bij de impulsoverdracht van de
zenuw naar de skeletspiercellen (Encyclo, zd).
• Agonisten: Stimuleren receptoren tot activiteit - Hebben een stimulerend effect op receptoren
(vb: dopaminereceptoragonisten bij Parkinson).
• Allosterie: Op een andere plaats (Encyclo, zd).
• Allosterische modulatoren: Beïnvloeden de werkzaamheid en/of affiniteit van
receptoragonisten (bv. GABA) en reguleren daarmee de receptoractiviteit.
• Analfylactisch: Als gevolg van overgevoeligheid (allergie) (Encyclo, zd).
• Angio-oedeem: Zwelling veroorzaakt door (allergische) overgevoeligheid (Encyclo, zd).
• Antacidum: Middel tegen maagzuur, zuurbinder (Encyclo, zd).
• Antagonist: Als een antagonist bindt aan een receptor gebeurt er niets. Het heeft zelf geen
effect, is ‘stil’. Het effect treedt op doordat een antagonist voorkómt dat een agonist een effect
kan bewerkstelligen.
• Anticholinerg: Remt de prikeloverdracht door acetylcholine in het motorische zenuwstelsel.
Er wordt onderscheid gemaakt tussen gewenste en ongewenste anticholinerge werkingen bij
het geven van bepaalde geneesmiddelen. Antiparkinsonmiddelen zoals akineton en tremblex
hebben een anticholinerge werking die gewenst is (Encyclo, zd).
• Anxiolyse: Angstreductie. Medicamenten die de angst kunnen verminderen worden
anxiolytica genoemd. Een belangrijke groep medicamenten die angst kan reduceren zijn de
benzodiazepines (Encyclo, zd).
• Axon: Het axon (of neuriet) is de uitloper van het cellichaam van de zenuwcel, die impulsen
vervoert naar andere zenuwcellen of naar uitvoerende organen (spieren). Doorheen een axon
verloopt de impuls van het cellichaam weg. Axonen kunnen langer dan een meter zijn, hoewel
ze maar 1 micrometer dik zijn / hoofdvezel die informatie van neuron cellichaam naar
volgende station brengt (Encyclo, zd).
• Baclofen: Verslapt spieren. Het vermindert spierkrampen. Het werkt ook tegen zenuwpijn.
(Apotheek.nl, zd).
• Baroreceptorreflex: Of baroreflex is het primaire homeostatische regelsysteem van het
lichaam dat zorgt voor de instandhouding van de bloeddruk in het lichaam (Encyclo, zd).
• Biotransformatie: Omvorming van stoffen binnen het levende weefsel (Encyclo, zd).
• Bradycardie: Ongewoon langzame hartslag (Encyclo, zd).
• Capillairen: Haarvaten.
• Celdifferentiatie: Proces, waarbij cellen steeds meer gaan verschillen in vorm en functie.
Celdifferentiatie treedt op bij de ontwikkeling van een meercellig individu (Encyclo, zd).
• Cholinerg: Betrekking hebbend op zenuwuiteinden die Acetylcholine (een chemisch stof)
afscheiden bij het overbrengen van een impuls (Encyclo, zd).
• Co-morbiditeit: combinatie van twee of meer aandoeningen bij één persoon (Encyclo, zd).
• Conjugatie: Binding (Encyclo, zd).
, • Contra-indicatie: Omstandigheid waardoor een bepaalde behandeling of geneesmiddel niet
kan worden toegepast / een kenmerk van de patiënt dat een bepaalde behandeling uitsluit of
minder gewenst maakt (Encyclo, zd).
• Corticaal: De hersenschors betreffend / Met betrekking tot de schors / De cortex betreffend
(Encyclo, zd).
• Disinhibitie: Het wegvallen van de remming op de afgifte van prolactine.
Disinhibitie: Hierbij is de remmende werking van bepaalde zenuwen weggevallen, waardoor
impulsen een groter effect hebben (Encyclo, zd).
• Distaal: verder verwijderd van het middelpunt van het lichaam / naar het einde van de
ledematen toe (Encyclo, zd).
• Distributie: Het zorgen dat (iets) op veel plaatsen beschikbaar komt (Encyclo, zd).
• Dopamine: Chemische stof die als neurotransmittor fungeert. Dopamine is farmacologisch
zeer actief maar passeert zeer moeilijk de bloed-hersenbarrière (Encyclo, zd).
• Dysartrie: Spraakstoornis die betrekking heeft op de articulatie van de gesproken taal
(Encyclo, zd).
• Eerste-ordekinetiek (lineaire kinetiek): Per tijdseenheid wordt hetzelfde percentage
uitgescheiden.
• Endotheel: Inwendig bekledingsweefsel van bloed- en lymfvaten.
• Enzymen: Organische stof die stofwisselingsprocessen versnelt zonder zelf verbruikt te
worden / Eiwit dat verloop van biochemische reacties bevordert (Encyclo, zd).
• Excitatie: Opwekking, aansporing / Stimuleren tot afgeven van actiepotentialen door
depolarisatie van neuron (Encyclo, zd).
• Extrapiramidaal: Buiten de piramidebaan (motorische zenuwbanen) (Encyclo, zd) →
Bewegingsstoornissen.
• Farmacodynamiek: Het effect dat het geneesmiddel heeft op het lichaam.
• Farmacokinetiek: Het proces dat het geneesmiddel ondergaat in het lichaam van de patiënt.
Het moet zo snel mogelijk op de juiste plek effectief zijn.
• Fenotype: Verschijningsvorm / Geheel van de uiterlijk zichtbare kenmerken (Encyclo, zd).
• Fulminant: Razend od woedend / heftig uitvarend (Encyclo,zd).
• Fytotherapeutica: Kruidengeneesmiddelen.
• Genotype: Het geheel van genetische kenmerken dat een soort onderscheidt / Erfelijke
aanleg (Encyclo, zd).
• Glomeruli: kluwen van capillairen (in de nier) (Encyclo, zd).
• Glucuronidering: Een fase II-biotransformatiereactie. Hierbij wordt een lichaamsvreemde stof
gekoppeld (geconjugeerd) aan een lichaamseigen stof (Encyclo, zd).
• Gonadotrope hormonen: Hormoon dat noodzakelijk is voor de ontwikkeling en het
functioneren van de geslachtsklieren (eierstokken en zaadballen). Gonadotrope hormonen
worden geproduceerd in de voorkwab van de hypofyse. Men onderscheidt het follikel
stimulerend hormoon (FSH) en het luteïniserend hormoon (LH) (Encyclo, zd).
• Gynaecomastie: Borstvorming bij mannen (Thuisarts.nl, zd).
• Hemodialyse: Bloedzuivering door middel van een kunstnier (Encyclo, zd).
• Histamine: Bloedvatverwijdende stof (Encyclo, zd).
• Homeostase: Zelfregulering / Neiging van een systeem of organisatie om een intern
evenwicht te bereiken en dat evenwicht te handhaven (Encyclo, zd).
• Hydrolyse: De splitsing van scheikundige verbindingen onder opneming van water (Encyclo,
zd).
• Hyperpolarisatie: Het ongevoeliger maken van een zenuwcel / Verschijnsel dat door buiging
van haartjes op cel de intracellulaire spanning lager wordt (Encyclo, zd).
• Hypnosedatie: Een verdovingstechniek waarbij lokale anesthesie gecombineerd wordt met
hypnose (Encyclo, zd).
