Samenvatting sociale wetgeving
1. Wat is sociaal recht?
Recht = geheel van afdwingbare regels, opgesteld door de samenleving om orde in de
maatschappij te brengen.
Functies : Regulerend, pacificerend (conflicten te vermijden), symbolisch en beschermend
Recht wordt onderverdeeld in rechtstakken met o.a. Sociaal recht
=> Wat wordt er bedoeld met sociaal recht? is niet alle recht sociaal?
Volgens Van Dale : sociaal recht = betrekking hebbend op maatregelen en instellingen die een
evenwichtige verdeling der welvaart beogen.
Sociaal recht gaat opzoek naar bestaanszekerheid.
Hoe als mens bestaanszekerheid vinden?
- Via eigen inkomsten : arbeidsrecht
- Na confrontatie met sociaal risico : sociale zekerheid en sociale bijstand
Verschillende sociale statussen om op zoek te gaan naar bestaanszekerheid : werknemer,
zelfstandige of ambtenaar -> elk statuur heeft zijn eigen arbeidsrechtelijke bescherming en/ of
sociale zekerheidsstelsel
Geschiedenis tot nu :
Vroeger : 19de eeuw
- verbod op verenigingen , liberalisme en cijnskiesrecht (= alleen rijken mochten stemmen)
- Amper wetgeving om WN te beschermen
-> sociale kwestie
wantoestanden want lange werkuren en lage lonen, vrouw- en kinderarbeid, geen sociale
zekerheid, geen ingrijpen van politieke wereld…
=> Reactie : vakbonden worden erkend, kleinschalige initiatieven van sociale zekerheid (
werknemers hielden zelf geld apart voor de mensen die ziek vielen) …
Van 20ste eeuw tot Nu :
uitbouw van arbeidsrechtelijke bescherming en uitbouw van huidige sociale zekerheidsstelsel
Arbeidsrecht
= regelt de verhouding tussen WN en WG
- collectief : tussen 1 of meerdere WG en een groep WN vb. Vakorganisatie en
vakbondsafgevaardigden , CAO’s…
- Individueel : Tussen 1 WN en 1 WG vb. arbeidsovereenkomst ( soorten, schorsingen, ontslag..)
en arbeidsreglementering (loonbescherming, arbeidsduur, welzijn…
Sociale zekerheidsrecht
= geheel van maatregelen die tot doel hebben : aan elke burger voldoende bestaansmiddelen te
waarborgen wanneer zijn bestaanszekerheid wordt bedreigd ten gevolgen van bepaalde risico’s
(sociale risico’s)
Yola Van Assche 2018-2019
,Voorbeelden sociale risico’s : gezondheid, gezinslast, ouderdom overlijden naasten,
werkloosheid…
Sociale risico’s bestaanszekerheid aantasten door : inkomen dat vermindert, uitgaven die
vermeerderen
-> Sociale zekerheid helpt door vervangingsinkomen, of kosten gedeeltelijk op te vangen/ terug te
betalen
Sociale zekerheid wordt berekend door % van loon , ook mensen met geld kunnen uitkering krijgen
als ze aan voorwaarden voldoen.
Kenmerken sociale zekerheid
solidariteit : herverdelend karakter
- Centrale begrip in sociale zekerheidssysteem tussen werkenden en werklozen, jongeren en
ouderen, gezonden en zieken, mensen met en zonder inkomen…
- Financiering via bijdragen op lonen zoals kinderbijslag
Sociale zekerheid via modellen als verzekering of bijstand -> beide modellen worden door onze
sociale wetgeving overgenomen
Verzekeringslogica -> “Klassieke sociale zekerheid”
- sociaal verzekerden ( rechthebbenden) -> Je betaald een premie en dan dekt
verzekeringsmaatschappij je in tegen bepaalde risico’s. ( pas verzekerd als je gewerkt hebt)
- bijdragen aan het stelsel = rechten opbouwen : wachttijd aanwezig en bijkomende voorwaarden
(dus eerst moet de rechthebbende al hebben meegedragen aan het stelsel voordat hij geld
verdiend en kijken of hij het wel echt nodig heeft)
- Rechten in functie van de bijdragen ( uitkering wordt berekend op basis van weggevallen loon)
Sociale zekerheid is een Verplicht karakter : sociale verzekeringen zijn verplicht, je moet
bijdragen door te betalen en kan niet kiezen welke takken van sociale zekerheid je voor betaald.
Grondrechtenlogica-> Iedereen heeft recht op bescherming volgens artikel 23 -> sociale bijstand
Sociale bijstand
Vb. Leefloon, inkomensgarantie voor ouderen, gewaarborgd gezinsbijslag, tegemoetkomingen aan
gehandicapten…
Andere uitgangspunten => Voldoen niet aan voorwaarden Sociale zekerheid en dus geen
verzekeringslogica! Maar kunnen sociale bijstand krijgen als ze aan bepaalde andere voorwaarden
voldoen :
- criterium van behoeftigheid = alleen mensen die echt behoeftige zijn kunnen sociale bijstand
krijgen.
- geen vervangingsinkomen, maar vast bedrag of forfaitaire bedragen
- Niet gefinancierd via lonen, maar uit algemene middelen
Delen van loon gaan naar : Sociale zekerheid en belastingen DUS SOCIALE
ZEKERHEIDSBIJDRAGE = NIET BELASTINGEN
Sociaal recht = geheel van rechtsregelen die de verhouding regelen tussen WG en WN, zowel
individueel als collectief. En die er toe strekken hulp te verlenen aan diegenen die niet in de
mogelijkheid zijn om op eigen achten bijzonder door arbeid in hun levensonderhoud te voorzien.
Beschermende functie van recht is hier sterk aanwezig!
Yola Van Assche 2018-2019
, 2. Bronnen van sociaal recht
2.1 sociaal overleg
Hoe komt sociaal recht tot stand?
1. Via klassieke weg
• Politieke besluitvorming :
Parlement (wetgeving) , Regering ( uitvoerende maatregelen) , invloed internationale
instellingen en steeds meer verspreid over Federale staat, gewesten en gemeenschappen
• Rechtspraak :
Arbeidsrechtbank, arbeidshof en hof van cassatie
Openbaar miniserie = arbeidsauditoraat, Samenstelling van beroepsrechters en rechters in
sociale zaken
2. Via het sociaal overleg
Besluitvormingsproces dat het sociaal recht typeert: betrokken partijen nemen deel aan dit proces
door zelf beslissingen te nemen en andere organen te adviseren.
Organisaties voor werknemers : ACV, ABVV, ACLVB
Organisaties voor werkgevers : VBO, UNIZO
Sociaal overleg - niveaus :
De groep van 10 = topmensen van werknemers-en werkgeversorganisaties
Onderhandelen 2jaarlijks interprofessioneel akkoord (IPA)
- kaderakkoord uit te werken op andere niveaus
- Beleidskeuze m.b.t. sociaal recht ( concrete voorstellen, agendavorming)
- Loonnorm vastleggen (is niet hetzelfde als indexatie van de lonen)
De groep van 10 : 3 niveaus
• Interprofessioneel overleg - De nationale arbeidsraad
- adviserende rol
- Wetgevende rol : CAO’s met nationaal toepassingsgebied
• Professioneel overleg - De paritaire comités (PC)
- ondernemingen zijn opgedeeld in sectoren (elke WG bepaald tot welk PC hij behoort ,
genummerd en criterium ahv. hoofdactiviteit)
- Wetgevende opdracht (CAO’s afsluiten voor de gehele sector zoals lonen, arbeidsduur,
Max werkuren…) -> CAO’s gaan verder in op wetten dus mogen wetten niet tegenspreken ,
adviesfunctie en verzoenende rol
• Ondernemingen - Ondernemingsraad (OR)
- socio-economische rol: recht op info
- Adviserende rol
- Opmaak arbeidsreglement : WG kan niet zomaar regelsopleggen, moet akkoord gaan in
OR
• Ondernemingen - Comité voor preventie en bescherming op het werk (CPBW)
- welzijn op het werk
Yola Van Assche 2018-2019
1. Wat is sociaal recht?
Recht = geheel van afdwingbare regels, opgesteld door de samenleving om orde in de
maatschappij te brengen.
Functies : Regulerend, pacificerend (conflicten te vermijden), symbolisch en beschermend
Recht wordt onderverdeeld in rechtstakken met o.a. Sociaal recht
=> Wat wordt er bedoeld met sociaal recht? is niet alle recht sociaal?
Volgens Van Dale : sociaal recht = betrekking hebbend op maatregelen en instellingen die een
evenwichtige verdeling der welvaart beogen.
Sociaal recht gaat opzoek naar bestaanszekerheid.
Hoe als mens bestaanszekerheid vinden?
- Via eigen inkomsten : arbeidsrecht
- Na confrontatie met sociaal risico : sociale zekerheid en sociale bijstand
Verschillende sociale statussen om op zoek te gaan naar bestaanszekerheid : werknemer,
zelfstandige of ambtenaar -> elk statuur heeft zijn eigen arbeidsrechtelijke bescherming en/ of
sociale zekerheidsstelsel
Geschiedenis tot nu :
Vroeger : 19de eeuw
- verbod op verenigingen , liberalisme en cijnskiesrecht (= alleen rijken mochten stemmen)
- Amper wetgeving om WN te beschermen
-> sociale kwestie
wantoestanden want lange werkuren en lage lonen, vrouw- en kinderarbeid, geen sociale
zekerheid, geen ingrijpen van politieke wereld…
=> Reactie : vakbonden worden erkend, kleinschalige initiatieven van sociale zekerheid (
werknemers hielden zelf geld apart voor de mensen die ziek vielen) …
Van 20ste eeuw tot Nu :
uitbouw van arbeidsrechtelijke bescherming en uitbouw van huidige sociale zekerheidsstelsel
Arbeidsrecht
= regelt de verhouding tussen WN en WG
- collectief : tussen 1 of meerdere WG en een groep WN vb. Vakorganisatie en
vakbondsafgevaardigden , CAO’s…
- Individueel : Tussen 1 WN en 1 WG vb. arbeidsovereenkomst ( soorten, schorsingen, ontslag..)
en arbeidsreglementering (loonbescherming, arbeidsduur, welzijn…
Sociale zekerheidsrecht
= geheel van maatregelen die tot doel hebben : aan elke burger voldoende bestaansmiddelen te
waarborgen wanneer zijn bestaanszekerheid wordt bedreigd ten gevolgen van bepaalde risico’s
(sociale risico’s)
Yola Van Assche 2018-2019
,Voorbeelden sociale risico’s : gezondheid, gezinslast, ouderdom overlijden naasten,
werkloosheid…
Sociale risico’s bestaanszekerheid aantasten door : inkomen dat vermindert, uitgaven die
vermeerderen
-> Sociale zekerheid helpt door vervangingsinkomen, of kosten gedeeltelijk op te vangen/ terug te
betalen
Sociale zekerheid wordt berekend door % van loon , ook mensen met geld kunnen uitkering krijgen
als ze aan voorwaarden voldoen.
Kenmerken sociale zekerheid
solidariteit : herverdelend karakter
- Centrale begrip in sociale zekerheidssysteem tussen werkenden en werklozen, jongeren en
ouderen, gezonden en zieken, mensen met en zonder inkomen…
- Financiering via bijdragen op lonen zoals kinderbijslag
Sociale zekerheid via modellen als verzekering of bijstand -> beide modellen worden door onze
sociale wetgeving overgenomen
Verzekeringslogica -> “Klassieke sociale zekerheid”
- sociaal verzekerden ( rechthebbenden) -> Je betaald een premie en dan dekt
verzekeringsmaatschappij je in tegen bepaalde risico’s. ( pas verzekerd als je gewerkt hebt)
- bijdragen aan het stelsel = rechten opbouwen : wachttijd aanwezig en bijkomende voorwaarden
(dus eerst moet de rechthebbende al hebben meegedragen aan het stelsel voordat hij geld
verdiend en kijken of hij het wel echt nodig heeft)
- Rechten in functie van de bijdragen ( uitkering wordt berekend op basis van weggevallen loon)
Sociale zekerheid is een Verplicht karakter : sociale verzekeringen zijn verplicht, je moet
bijdragen door te betalen en kan niet kiezen welke takken van sociale zekerheid je voor betaald.
Grondrechtenlogica-> Iedereen heeft recht op bescherming volgens artikel 23 -> sociale bijstand
Sociale bijstand
Vb. Leefloon, inkomensgarantie voor ouderen, gewaarborgd gezinsbijslag, tegemoetkomingen aan
gehandicapten…
Andere uitgangspunten => Voldoen niet aan voorwaarden Sociale zekerheid en dus geen
verzekeringslogica! Maar kunnen sociale bijstand krijgen als ze aan bepaalde andere voorwaarden
voldoen :
- criterium van behoeftigheid = alleen mensen die echt behoeftige zijn kunnen sociale bijstand
krijgen.
- geen vervangingsinkomen, maar vast bedrag of forfaitaire bedragen
- Niet gefinancierd via lonen, maar uit algemene middelen
Delen van loon gaan naar : Sociale zekerheid en belastingen DUS SOCIALE
ZEKERHEIDSBIJDRAGE = NIET BELASTINGEN
Sociaal recht = geheel van rechtsregelen die de verhouding regelen tussen WG en WN, zowel
individueel als collectief. En die er toe strekken hulp te verlenen aan diegenen die niet in de
mogelijkheid zijn om op eigen achten bijzonder door arbeid in hun levensonderhoud te voorzien.
Beschermende functie van recht is hier sterk aanwezig!
Yola Van Assche 2018-2019
, 2. Bronnen van sociaal recht
2.1 sociaal overleg
Hoe komt sociaal recht tot stand?
1. Via klassieke weg
• Politieke besluitvorming :
Parlement (wetgeving) , Regering ( uitvoerende maatregelen) , invloed internationale
instellingen en steeds meer verspreid over Federale staat, gewesten en gemeenschappen
• Rechtspraak :
Arbeidsrechtbank, arbeidshof en hof van cassatie
Openbaar miniserie = arbeidsauditoraat, Samenstelling van beroepsrechters en rechters in
sociale zaken
2. Via het sociaal overleg
Besluitvormingsproces dat het sociaal recht typeert: betrokken partijen nemen deel aan dit proces
door zelf beslissingen te nemen en andere organen te adviseren.
Organisaties voor werknemers : ACV, ABVV, ACLVB
Organisaties voor werkgevers : VBO, UNIZO
Sociaal overleg - niveaus :
De groep van 10 = topmensen van werknemers-en werkgeversorganisaties
Onderhandelen 2jaarlijks interprofessioneel akkoord (IPA)
- kaderakkoord uit te werken op andere niveaus
- Beleidskeuze m.b.t. sociaal recht ( concrete voorstellen, agendavorming)
- Loonnorm vastleggen (is niet hetzelfde als indexatie van de lonen)
De groep van 10 : 3 niveaus
• Interprofessioneel overleg - De nationale arbeidsraad
- adviserende rol
- Wetgevende rol : CAO’s met nationaal toepassingsgebied
• Professioneel overleg - De paritaire comités (PC)
- ondernemingen zijn opgedeeld in sectoren (elke WG bepaald tot welk PC hij behoort ,
genummerd en criterium ahv. hoofdactiviteit)
- Wetgevende opdracht (CAO’s afsluiten voor de gehele sector zoals lonen, arbeidsduur,
Max werkuren…) -> CAO’s gaan verder in op wetten dus mogen wetten niet tegenspreken ,
adviesfunctie en verzoenende rol
• Ondernemingen - Ondernemingsraad (OR)
- socio-economische rol: recht op info
- Adviserende rol
- Opmaak arbeidsreglement : WG kan niet zomaar regelsopleggen, moet akkoord gaan in
OR
• Ondernemingen - Comité voor preventie en bescherming op het werk (CPBW)
- welzijn op het werk
Yola Van Assche 2018-2019
