Stroming Stoornis Therapie/training Theorie/algemeen Doel Houding therapeut Technieken/nterventies
Cognitieve Diverse Er zijn een hoop CGT Veranderen van Direct, actief en Combinatie van cognitieve- en
gedragsthera gerelateerde therapieën maladaptieve gedachtes probleemoplossend. gedragstechnieken.
pie bijgekomen. Dit zijn over het en gedrag.
algemeen kortdurende
therapieën met een hele
specifieke focus die ingrijpen op
gedrag en gedachten.
Diverse Klinische casus Klachten die spelen Samen maken met de Een individueel overzicht van de
formulering begrijpen en deze in cliënt. problemen waarmee de cliënt te
(clinical case ruimer perspectief maken heeft waarbij wordt gewezen
formulation) plaatsen waarin je op de onderliggende
persoonlijkheid en verbondenheid tussen hen en de
levensgebeurtenissen geschiedenis en persoonlijkheid
meeneemt. van de cliënt.
Ook inzicht creëren voor
de cliënt.
Bepalen welke problemen
als eerste behandeld
moeten worden.
Angststoor Cyclus van Cliënt leert geen nieuwe Inzicht creëren in de Uitleggend.
nis angst informatie wanneer deze angst cyclus van angst en
algemeen blijft vermijden. uitleggen welke betekenis
vermijding hierin speelt en
wat dit is.
Doorbreken angstcirkel.
Sociale Taakconcentrati Verhoogde zelfgerichte aandacht Opdracht om de aandacht Interventies:
angststoor e training wordt verondersteld een van de cliënt met sociale -Luisteroefening: focussen op het
nis belangrijke rol te spelen bij het in angst meer naar buiten te verhaal van de therapeut. Cliënt
stand houden van sociale fobie. richten en de cliënt bewust herhaalt dit vervolgens.
bezig te laten zijn met -Spreekoefening
Grondidee: iemand met sociale dingen om zich heen en -Exposure: de cliënt wordt
angst heeft een verhoogde de taak waar de cliënt mee geïnstrueerd om zich te
aandacht op zichzelf en is veel bezig is. Dus niet het concentreren op de taak in niet
bezig met hoe zij overkomt. richten van de aandacht bedreigende, alledaagse situaties.
Tijdens een sociale interpretatie op zichzelf (interne Dus toepassen in het dagelijks
zijn ze dus te veel met zichzelf gevoelens/gedachten). leven.
bezig en dus niet bezig met de -Oefenen exposure in sociale
taak zelf. situaties.
1
, Bewaken Veiligheidsgedrag is bijvoorbeeld: In kaart brengen veiligheidsgedrag
veiligheidsgedra iemand veel vragen stellen zodat door de cliënt situaties te laten
g de focus niet op jou komt te noteren waarin hij veiligheidsgedrag
liggen, oogcontact vermijden, liet zien.
drugs gebruiken om je minder
angstig te voelen, dragen
neutrale kleding etc.
Paniekstoo Psycho-educatie Interne/externe prikkels kunnen Duidelijk uitleggen wat een Uitleggend. Uitleggen wat een paniekstoornis
rnis angst opwekkenfysieke paniekaanval is, en vooral is.
sensaties worden verkeerd waaruit deze bestaat.
begrepenpaniekaanvalcliënt Belangrijk is dat de cliënt
ontvlucht situatiepaniek neemt gaat begrijpen hoe die
afversterken vluchtpatroon paniekaanvallen in stand
worden gehouden.
Componenten paniekaanvallen
-Fysieke sensaties
-Alarmerende gedachten
-Vermijdingsgedrag: uitleggen
dat door vermijding de angst in
stand wordt gehouden en dus
versterkt wordt.
Angst Het samen vaststellen van Cliënt laten ervaren dat ze
hiërarchie/gradu situaties die de cliënt wel aan zou de gevreesde situatie
ele exposure durven en die maar een beperkte aankunnen
mate van spanning veroorzaken, (vermijdingscyclus
oplopend naar de meest doorbreken)
gevreesde situatie.
Interoceptieve Cliënt laten wennen aan Bijvoorbeeld samen met de cliënt
exposure lichamelijke sensaties gaan rennen. De cliënt ervaart dan
(=desensibilisatie) dat een verhoogde hartslag niet
altijd lijdt tot een paniekaanval.
Specifieke Flooding Cliënt overbelasten met het
fobieën gevreesde object en blijven bij
het gevoel van angst, dat een
hoogtepunt zal bereiken en
uiteindelijk zal afnemen.
Major Psycho-educatie Cliënt uitleg geven wat Uitleggend. Wanneer een persoon zich somber
depressive een depressie is en samen voelt wordt deze vaak inactief. Dit
2
, disorder onderzoeken waarom de inactieve gedrag zorgt vervolgens
(MDD) cliënt depressief is. voor meerdere problemen waardoor
iemand steeds depressiever wordt.
Uitleggen cirkel van Een cyclus houdt zich zo in stand.
depressie. Deze cyclus moet doorbroken
worden.
Gedragsactivatie In beweging komen. Motiverend.
Day to day Activiteiten bijhouden in een
journaling dagboek.
Veranderen van Gedachten die je over een Maladaptieve G-schema:
negatieve bepaalde situatie hebt hebben denkpatronen leren -Gebeurtenis
gedachten invloed op hoe je je voelt. kennen en deze -Gedachten
vervangen door -Gevoelens
realistisch/positief denken. -Gedrag
-Gevolgen
Psychoanalys Diverse Opgezet door Freud. Langdurige Het onbewuste en al zijn -Passief, interpreterend. Interventies:
e therapie, soms wel jaren. facetten onderzoeken en -Vrije associatie: cliënt gewoon later
Ziekte van de geest bestaat begrijpen. Therapeut houdt voor vertellen wat er in hem opkomt.
vanwege het onbewuste (zoals Gericht op het uitpluizen zich welke theorie ten -Verkenning eerdere relaties en
onderdrukte van de historie van een grondslag van de overdracht tussen cliënt en
herinneringen/verlangens). persoon en dit begrijpen. problemen van de cliënt therapeut
Psychisch leiden is het gevolg Ook ligt. -Verduidelijking/confrontatie
van allerlei aspecten die zich in verdedigingsmechanismen -Verkenning tegenoverdracht
het onbewuste afspelen. herkennen. Ze faciliteren het proces -Neutraliteit
Weinig aandacht voor het zodat er meer inzicht
Psychoanalyse is exploratief van hier en nu. komt in het Verdedigingsmechanismen:
aard en duidend. Zodra er onderbewuste van de -Wegdrukken (repression): niet
voldoende informatie en kennis is cliënt. over na denken (onbewust)
gaat men deze samenvoegen tot -Supression: bewust onderdrukken
iets wat een logisch geheel zou De therapeut is een -Ontkenning
moeten vormen en wat hopelijk neutrale toeschouwer. -Projectie: waar je zelf moeite mee
een weerspiegeling is van het Neutraliteit van de hebt bij een ander neerleggen
onbewuste. therapeut is helpend -Verplaatsing: frustratie ventileren
voor de cliënt om tot naar je collega i.p.v. naar je baas
Niveaus: inzicht en verandering te -Regressie: kinderlijk gedragen
-Bewust niveau: gemakkelijk komen. -Sublimatie: onderliggende
zicht op. gevoelens/behoeften omvormen tot
-Pre-bewust niveau: vanuit hier een gezonde uitingsvorm
vangen we soms een glimp op
3
, wat er onder het oppervlak speelt
-Onbewust niveau: hier zitten
onze gedachten, gevoelens,
driften, behoeften etc.
Drie eenheden:
-ID: basaal driftsysteem
-Ego: controleert het ID
-Superego: moreelkompas
Psychodynam Oorsprong vanuit de Niet zo neutraal als bij -Meer aandacht voor het hier en nu
ische psychoanalyse. Is evidenced de psychoanalyse. maar houdt wel rekening met de
psychotherapi based. Korter durend dan effecten vanuit het verleden.
e psychoanalyse. -Interventies zijn minder gericht op
het vrij associëren over vroeger en
wat er ook maar in mensen opkomt.
Het is meer gericht op het begrijpen
dat iemand vroeger dingen heeft
meegemaakt en dat dit heeft geleid
tot bepaald gedrag in het heden.
Borderline Mentalization Mensen met een onveilige Leren mentaliseren: het De therapeut moet heel Interventies MBT:
persoonlijk based treatment hechtingstijl hebben moeite met vermogen om gevoelens, goed worden in het ‘niet -Reguleren van emoties!
heidsstoor (MBT) het creëren van een veilige motivaties en behoeften weten’. Daarom is de -Empathische reacties helpen het
nis verbinding met een ander zoals van andere mensen te grootste valkuil voor een affect bij de cliënt te reguleren.
de therapeut. Als dat niet lukt begrijpen; het kunnen MBT therapeut de -Verken ervaringen en verduidelijk
gaat men er van uit dat zij niet begrijpen wat je zelf voelt, equivalente modus ze.
kunnen leren binnen die relatie, denkt en nodig hebt terwijl waarin de therapeut zijn -Ervaringen uitdagen of
omdat er een soort je dit ook van een ander eigen mening/gedachtes confronteren (wanneer de cliënt in
verdedigingsmechanisme kan snappen. als een feit gaat zien. staat is te mentaliseren).
overeind blijft staan. Want de therapeut is -Spiegelen van affect om cliënt te
Leren managen van helemaal niet helpen zichzelf te begrijpen.
Bij MBT probeert de therapeut de arousal levels zodat geïnteresseerd in wat -Bespreek relatie wanneer er
cliënt binnen ‘the window of mentaliseren kan de feiten zijn. de cliënt herhalingen vanuit het verleden of
tolerance’ te houden. Binnen plaatsvinden. moet geholpen worden overdracht plaatsvinden.
deze marge zijn mensen goed in om zelf zijn eigen
staat te mentaliseren. Voortdurend monitoren en situatie te gaan
-Hyperactivatie (high arousal): proberen te reguleren van begrijpen. Je moet als
men kan niet meer mentaliseren; de emoties van de cliënt. therapeut exploratief
kan voorkomen bij cliënten met Cliënt leren deze zelf te werken. Als je altijd
4
, een angstige hechtingsstijl. kunnen gaan reguleren. denkt het wel te weten
Mensen raken in paniek en is de kans groot dat je
kunnen dan niet meer als therapeut in een
mentaliseren. Therapeut moet niet-mentaliserende
dan eerst de spanning omlaag houding terecht komt en
brengen voor weer naar de je vervolgens gaat
optimale zone kan worden irriteren aan de cliënt
gegaan. omdat deze het nog niet
-Deactivatie (low arousal): men snapt.
kan niet meer mentaliseren; kan
voorkomen bij mensen met een Je moet veel geduld
vermijdende hechtingsstijl. hebben! Je zal de
Mensen hebben dan een te lage emotionele stormen van
spanning, er gebeurt eigenlijk de cliënt moeten
niks. De therapeut moet het opvangen.
‘vuurtje opstoken’.
Je moet accepterend en
4 modi van mentaliseren: legitimerend zijn.
-Mentaliserende modus:
identiteit is geïntegreerd en je
kan reflecteren op jezelf en
anderen.
-Equivalente modus: hoe we
onszelf zien verwachten we te
vinden in de buitenwereld.
-Doe-alsof-modus:
overcompensatie van grootsheid,
maar ook ontkenning van de
werkelijkheid.
-Teleologische modus: de
overtuiging dat alleen wat iemand
kan voelen of werkelijk kan zien
echt is.
Borderline Transference Focust zich op de relatie tussen Richt zich op affecten die -Neutraal TFP interventies:
persoonlijk Focused de cliënt en anderen. Wordt ook ervaren worden in -Kalm -Focus op integratie van het zelf
heidsstoor psychotherapy wel dominante objectrelaties dominante objectrelaties -Aanwezig en -Overdracht verduidelijken en
nis (TFP) genoemd. Men is in de TFP (met anderen en zichzelf); beschikbaar interpreteren: het hier en nu
benieuwd naar traumatische om rationeel trauma te -Geduld (nog meer dan koppelen aan het verleden.
5
Cognitieve Diverse Er zijn een hoop CGT Veranderen van Direct, actief en Combinatie van cognitieve- en
gedragsthera gerelateerde therapieën maladaptieve gedachtes probleemoplossend. gedragstechnieken.
pie bijgekomen. Dit zijn over het en gedrag.
algemeen kortdurende
therapieën met een hele
specifieke focus die ingrijpen op
gedrag en gedachten.
Diverse Klinische casus Klachten die spelen Samen maken met de Een individueel overzicht van de
formulering begrijpen en deze in cliënt. problemen waarmee de cliënt te
(clinical case ruimer perspectief maken heeft waarbij wordt gewezen
formulation) plaatsen waarin je op de onderliggende
persoonlijkheid en verbondenheid tussen hen en de
levensgebeurtenissen geschiedenis en persoonlijkheid
meeneemt. van de cliënt.
Ook inzicht creëren voor
de cliënt.
Bepalen welke problemen
als eerste behandeld
moeten worden.
Angststoor Cyclus van Cliënt leert geen nieuwe Inzicht creëren in de Uitleggend.
nis angst informatie wanneer deze angst cyclus van angst en
algemeen blijft vermijden. uitleggen welke betekenis
vermijding hierin speelt en
wat dit is.
Doorbreken angstcirkel.
Sociale Taakconcentrati Verhoogde zelfgerichte aandacht Opdracht om de aandacht Interventies:
angststoor e training wordt verondersteld een van de cliënt met sociale -Luisteroefening: focussen op het
nis belangrijke rol te spelen bij het in angst meer naar buiten te verhaal van de therapeut. Cliënt
stand houden van sociale fobie. richten en de cliënt bewust herhaalt dit vervolgens.
bezig te laten zijn met -Spreekoefening
Grondidee: iemand met sociale dingen om zich heen en -Exposure: de cliënt wordt
angst heeft een verhoogde de taak waar de cliënt mee geïnstrueerd om zich te
aandacht op zichzelf en is veel bezig is. Dus niet het concentreren op de taak in niet
bezig met hoe zij overkomt. richten van de aandacht bedreigende, alledaagse situaties.
Tijdens een sociale interpretatie op zichzelf (interne Dus toepassen in het dagelijks
zijn ze dus te veel met zichzelf gevoelens/gedachten). leven.
bezig en dus niet bezig met de -Oefenen exposure in sociale
taak zelf. situaties.
1
, Bewaken Veiligheidsgedrag is bijvoorbeeld: In kaart brengen veiligheidsgedrag
veiligheidsgedra iemand veel vragen stellen zodat door de cliënt situaties te laten
g de focus niet op jou komt te noteren waarin hij veiligheidsgedrag
liggen, oogcontact vermijden, liet zien.
drugs gebruiken om je minder
angstig te voelen, dragen
neutrale kleding etc.
Paniekstoo Psycho-educatie Interne/externe prikkels kunnen Duidelijk uitleggen wat een Uitleggend. Uitleggen wat een paniekstoornis
rnis angst opwekkenfysieke paniekaanval is, en vooral is.
sensaties worden verkeerd waaruit deze bestaat.
begrepenpaniekaanvalcliënt Belangrijk is dat de cliënt
ontvlucht situatiepaniek neemt gaat begrijpen hoe die
afversterken vluchtpatroon paniekaanvallen in stand
worden gehouden.
Componenten paniekaanvallen
-Fysieke sensaties
-Alarmerende gedachten
-Vermijdingsgedrag: uitleggen
dat door vermijding de angst in
stand wordt gehouden en dus
versterkt wordt.
Angst Het samen vaststellen van Cliënt laten ervaren dat ze
hiërarchie/gradu situaties die de cliënt wel aan zou de gevreesde situatie
ele exposure durven en die maar een beperkte aankunnen
mate van spanning veroorzaken, (vermijdingscyclus
oplopend naar de meest doorbreken)
gevreesde situatie.
Interoceptieve Cliënt laten wennen aan Bijvoorbeeld samen met de cliënt
exposure lichamelijke sensaties gaan rennen. De cliënt ervaart dan
(=desensibilisatie) dat een verhoogde hartslag niet
altijd lijdt tot een paniekaanval.
Specifieke Flooding Cliënt overbelasten met het
fobieën gevreesde object en blijven bij
het gevoel van angst, dat een
hoogtepunt zal bereiken en
uiteindelijk zal afnemen.
Major Psycho-educatie Cliënt uitleg geven wat Uitleggend. Wanneer een persoon zich somber
depressive een depressie is en samen voelt wordt deze vaak inactief. Dit
2
, disorder onderzoeken waarom de inactieve gedrag zorgt vervolgens
(MDD) cliënt depressief is. voor meerdere problemen waardoor
iemand steeds depressiever wordt.
Uitleggen cirkel van Een cyclus houdt zich zo in stand.
depressie. Deze cyclus moet doorbroken
worden.
Gedragsactivatie In beweging komen. Motiverend.
Day to day Activiteiten bijhouden in een
journaling dagboek.
Veranderen van Gedachten die je over een Maladaptieve G-schema:
negatieve bepaalde situatie hebt hebben denkpatronen leren -Gebeurtenis
gedachten invloed op hoe je je voelt. kennen en deze -Gedachten
vervangen door -Gevoelens
realistisch/positief denken. -Gedrag
-Gevolgen
Psychoanalys Diverse Opgezet door Freud. Langdurige Het onbewuste en al zijn -Passief, interpreterend. Interventies:
e therapie, soms wel jaren. facetten onderzoeken en -Vrije associatie: cliënt gewoon later
Ziekte van de geest bestaat begrijpen. Therapeut houdt voor vertellen wat er in hem opkomt.
vanwege het onbewuste (zoals Gericht op het uitpluizen zich welke theorie ten -Verkenning eerdere relaties en
onderdrukte van de historie van een grondslag van de overdracht tussen cliënt en
herinneringen/verlangens). persoon en dit begrijpen. problemen van de cliënt therapeut
Psychisch leiden is het gevolg Ook ligt. -Verduidelijking/confrontatie
van allerlei aspecten die zich in verdedigingsmechanismen -Verkenning tegenoverdracht
het onbewuste afspelen. herkennen. Ze faciliteren het proces -Neutraliteit
Weinig aandacht voor het zodat er meer inzicht
Psychoanalyse is exploratief van hier en nu. komt in het Verdedigingsmechanismen:
aard en duidend. Zodra er onderbewuste van de -Wegdrukken (repression): niet
voldoende informatie en kennis is cliënt. over na denken (onbewust)
gaat men deze samenvoegen tot -Supression: bewust onderdrukken
iets wat een logisch geheel zou De therapeut is een -Ontkenning
moeten vormen en wat hopelijk neutrale toeschouwer. -Projectie: waar je zelf moeite mee
een weerspiegeling is van het Neutraliteit van de hebt bij een ander neerleggen
onbewuste. therapeut is helpend -Verplaatsing: frustratie ventileren
voor de cliënt om tot naar je collega i.p.v. naar je baas
Niveaus: inzicht en verandering te -Regressie: kinderlijk gedragen
-Bewust niveau: gemakkelijk komen. -Sublimatie: onderliggende
zicht op. gevoelens/behoeften omvormen tot
-Pre-bewust niveau: vanuit hier een gezonde uitingsvorm
vangen we soms een glimp op
3
, wat er onder het oppervlak speelt
-Onbewust niveau: hier zitten
onze gedachten, gevoelens,
driften, behoeften etc.
Drie eenheden:
-ID: basaal driftsysteem
-Ego: controleert het ID
-Superego: moreelkompas
Psychodynam Oorsprong vanuit de Niet zo neutraal als bij -Meer aandacht voor het hier en nu
ische psychoanalyse. Is evidenced de psychoanalyse. maar houdt wel rekening met de
psychotherapi based. Korter durend dan effecten vanuit het verleden.
e psychoanalyse. -Interventies zijn minder gericht op
het vrij associëren over vroeger en
wat er ook maar in mensen opkomt.
Het is meer gericht op het begrijpen
dat iemand vroeger dingen heeft
meegemaakt en dat dit heeft geleid
tot bepaald gedrag in het heden.
Borderline Mentalization Mensen met een onveilige Leren mentaliseren: het De therapeut moet heel Interventies MBT:
persoonlijk based treatment hechtingstijl hebben moeite met vermogen om gevoelens, goed worden in het ‘niet -Reguleren van emoties!
heidsstoor (MBT) het creëren van een veilige motivaties en behoeften weten’. Daarom is de -Empathische reacties helpen het
nis verbinding met een ander zoals van andere mensen te grootste valkuil voor een affect bij de cliënt te reguleren.
de therapeut. Als dat niet lukt begrijpen; het kunnen MBT therapeut de -Verken ervaringen en verduidelijk
gaat men er van uit dat zij niet begrijpen wat je zelf voelt, equivalente modus ze.
kunnen leren binnen die relatie, denkt en nodig hebt terwijl waarin de therapeut zijn -Ervaringen uitdagen of
omdat er een soort je dit ook van een ander eigen mening/gedachtes confronteren (wanneer de cliënt in
verdedigingsmechanisme kan snappen. als een feit gaat zien. staat is te mentaliseren).
overeind blijft staan. Want de therapeut is -Spiegelen van affect om cliënt te
Leren managen van helemaal niet helpen zichzelf te begrijpen.
Bij MBT probeert de therapeut de arousal levels zodat geïnteresseerd in wat -Bespreek relatie wanneer er
cliënt binnen ‘the window of mentaliseren kan de feiten zijn. de cliënt herhalingen vanuit het verleden of
tolerance’ te houden. Binnen plaatsvinden. moet geholpen worden overdracht plaatsvinden.
deze marge zijn mensen goed in om zelf zijn eigen
staat te mentaliseren. Voortdurend monitoren en situatie te gaan
-Hyperactivatie (high arousal): proberen te reguleren van begrijpen. Je moet als
men kan niet meer mentaliseren; de emoties van de cliënt. therapeut exploratief
kan voorkomen bij cliënten met Cliënt leren deze zelf te werken. Als je altijd
4
, een angstige hechtingsstijl. kunnen gaan reguleren. denkt het wel te weten
Mensen raken in paniek en is de kans groot dat je
kunnen dan niet meer als therapeut in een
mentaliseren. Therapeut moet niet-mentaliserende
dan eerst de spanning omlaag houding terecht komt en
brengen voor weer naar de je vervolgens gaat
optimale zone kan worden irriteren aan de cliënt
gegaan. omdat deze het nog niet
-Deactivatie (low arousal): men snapt.
kan niet meer mentaliseren; kan
voorkomen bij mensen met een Je moet veel geduld
vermijdende hechtingsstijl. hebben! Je zal de
Mensen hebben dan een te lage emotionele stormen van
spanning, er gebeurt eigenlijk de cliënt moeten
niks. De therapeut moet het opvangen.
‘vuurtje opstoken’.
Je moet accepterend en
4 modi van mentaliseren: legitimerend zijn.
-Mentaliserende modus:
identiteit is geïntegreerd en je
kan reflecteren op jezelf en
anderen.
-Equivalente modus: hoe we
onszelf zien verwachten we te
vinden in de buitenwereld.
-Doe-alsof-modus:
overcompensatie van grootsheid,
maar ook ontkenning van de
werkelijkheid.
-Teleologische modus: de
overtuiging dat alleen wat iemand
kan voelen of werkelijk kan zien
echt is.
Borderline Transference Focust zich op de relatie tussen Richt zich op affecten die -Neutraal TFP interventies:
persoonlijk Focused de cliënt en anderen. Wordt ook ervaren worden in -Kalm -Focus op integratie van het zelf
heidsstoor psychotherapy wel dominante objectrelaties dominante objectrelaties -Aanwezig en -Overdracht verduidelijken en
nis (TFP) genoemd. Men is in de TFP (met anderen en zichzelf); beschikbaar interpreteren: het hier en nu
benieuwd naar traumatische om rationeel trauma te -Geduld (nog meer dan koppelen aan het verleden.
5
