Kennistoets 4.1 – VZ / GK / OZ / ZO / TT / ER / MOV
• Verpleegkundige zorgverlening
- 4.1: Wat weet jij over dementie?
- 4.2: Schei uit over uitscheiding
• Geneeskunde
- 4.1: Ouder worden: hoe doe je dat?
- 4.2: Geriatrie: dementie en delier
- 4.3: Dokter, ik verlies druppeltjes urine
- 4.4: Pathologie: spijsverteringsstelsel
- 4.5: Anatomie en fysiologie van het zenuwstelsel (1)
- 4.6: Anatomie en fysiologie van het zenuwstelsel (2)
- 4.7: Pathologie van het zenuwstelsel: symptomen en onderzoek bij neurologische
problematiek
- 4.8: Pathologie van het zenuwstelsel: cerebrovasculaire aandoeningen
• Onderzoek doen & toepassen
- 4.1: Evidence Based Practice
- 4.2: Toepassen van EBP
• Zorginnovatie en ondernemerschap
- 4.1: Acceptatie van innovaties
- 4.2: Analyse wonen in de toekomst
• Basistechnologie
- 4.1: Sensoren in de thuissituatie
• Toegepaste technologie
- 3.2: eHealth en zelfmanagement
- 4.1: Domotica en ondersteunende technologie bij neurologische aandoeningen
• Ergonomie
- 3.1: Ergonomie, mentale belasting en belastbaarheid
• Morele oordeelsvorming
- 3.1: Beeld van de mens
- 3.2: A brief history of ethics
- 3.3: Vooraf achteraf
- 3.4: Who cares?
1
,Verpleegkundige zorgverlening –– 10-05-2021
VZ 4.1: Wat weet jij over dementie?
• Leerdoel: verschillende benaderingswijzen benoemen in de zorg voor mensen met dementie
Niveaus hersenen
- 1e laag: reflex → bij dementie verlopen bewegingen ongecontroleerd (verslikking / insulten /
verlamming)
- 2e laag: prikkels herkennen en ordenen → bij dementie onbewust
- 3e laag: informatie wordt gekoppeld aan emotie
- 4e laag: verantwoordelijk voor complex materiaal → geweten en medeleven, gevoel voor
decorum, organiseren en plannen
Fases van dementie en benaderingswijzen **
- Fase 1: bedreigde ik / cognitieve fase (beginstadium)
• Cliënt voelt zich door geheugen en denkstoornissen bedreigd in hun bestaan
• Organiseren van eigen leven gaat moeilijk, schijn ophouden
• Vaak begint achterdocht, houding is stijf en gespannen
• Mijden van nieuwe situaties
• Praten over het verleden is erg prettig, recente gebeurtenissen beginnen een probleem te
worden
• Omgangsadvies: verminderen van angst en spanning + stimuleren zelfredzaamheid
- Fase 2: verdwaalde ik / emotionele fase
• Cliënt raakt gedesoriënteerd in tijd, plaats en persoon
• Geen bedreigende angstige indruk maar komen zoekend over
• Verdwaald voelen, behoefte aan houvast
• Schouders hangen naar voren, doelloos staren
• Lopen zonder doel
• Decorumverlies kan ontstaan
• Zoekend naar woorden, vage omschrijvingen
• Aandacht glipt snel weg, regels van spelletjes worden niet meer onthouden
• Omgangsadvies: structuur bieden, aansluiten bij belevingswereld, aanraken, eenvoudige
woorden/zinnen, herhaal wat cliënt zegt en geef complimentjes
- Fase 3: verborgen ik / psychomotorische fase
• De IK beleving verdwijnt
• De cliënt maakt weinig/geen contact met omgeving
• Ogen zijn vaak gesloten
• Rolstoelafhankelijk (vaak)
• Eindeloos herhalende bewegingen en geluiden
• Omgangsadvies: achterhalen wat cliënt (on)prettig vind, rustige omgeving bieden, regelmatig
korte contacten maken, cliënt bij naam (koosnaam) noemen, v&v moet cliënt (kleine
hoeveelheid) prikkelen (muziek, geluidjes etc.)
- Fase 4: verzonken ik / zintuiglijke fase (laatste stadium)
• Nauwelijks/geen contact meer kunnen maken met cliënt met dementie
• Minimale momenten van contact
• Cliënt ligt vaak in bed: contracturen
• Geen doelgericht gedrag
2
,Benaderingswijzen
- De belevingsgerichte benadering
• De cliënt met dementie ervaart zoveel ondersteuning bij de aanpassing aan de gevolgen van
de ziekte, dat hij zich daadwerkelijk geborgen voelt en eigenwaarde behoudt
• Veilige omgeving creëren
• Inzetten van vrijwilligers en familieleden
• Levensboek maken
• Benadering gericht op het individu
• Hulpmiddelen inzetten (poppen, knuffels, foto’s etc.)
- Realiteits Oriëntatie Benadering (ROB)
• Herhaaldelijk aanbieden van realistische informatie, verwardheid bij cliënt verminderen
• Consequent duidelijk maken hoe de werkelijkheid van het hier en nu eruit ziet
• Actieve opstelling van sociale omgeving
• Inzetten bij beginnende dementie
- Validation (Naomi Feil)
• Richt zich op de realiteit van de cliënt zelf
• Bevestiging van herinneringen, beleving van het verleden
• De belevingswereld van de cliënt wordt als werkelijkheid bevestigd
• De belevingswereld wordt beschreven in 4 stadia (zie **)
- Warme zorg (Bolwby – hechtingstheorie)
• Scheppen van een omgeving waarin de cliënt met dementie zich veilig voelt
• De belangrijkste emotionele behoefte van de persoon
• In levensfases waarin we kwetsbaar zijn en in periodes van onveiligheid en onzekerheid grijpt
men terug op het oude (hechtings) gedragsrepertoire
• Vertrouwde personen in eigen omgeving van cliënt moeten aanwezig zijn
• Rekening houden met persoonlijkheid, vaste structuur bieden, familie zorgt voor cliënt,
maaltijden afgestemd op behoefte, huisdieren mogen ingezet worden
Omgangsadviezen (vuistregels)
- Vergeet nooit dat de cliënt met dementie een volwassene is
- Spreek eenvoudig, duidelijk en langzaam
- Houd in je achterhoofd dat wij ons kunnen aanpassen aan de cliënt en niet andersom
- Ga niet in discussie
- Houdt de cliënt actief
- Zorg voor orde en regelmaat
- Pas de omgeving aan
Externe en persoonlijke factoren
- Somatische functiekenmerken
Somatische ziekte (kanker, hart-en vaatziekten etc.)
• Verlies op lichamelijk niveau
Het lichaam is vanbinnen of vanbuiten beschadigd, het functioneert niet meer als voorheen
• Verlies op psychisch niveau
De eigenwaarde wankelt, emoties versterken
• Verlies op sociaal en maatschappelijk niveau
Door ziekte kunnen relaties veranderen of soms beëindigd worden
3
, - Cognitieve functiekenmerken
Cognitieve problematiek kan lijden tot een impact op de onderlinge relatie
- Persoonlijkheidsfunctiekenmerken
Een duurzaam patroon van innerlijke ervaringen en gedragingen die duidelijk binnen de
cultuur van de betrokkene afwijken van de verwachting (persoonlijkheidsstoornis of
persoonlijkheidsbeperking)
- Belevingsfunctiekenmerken
Depressie, stoornissen in de ontwikkeling, verslaving, verliezen van baan/partner/kind
- Sociale omgevingskenmerken
Veranderingen in het gezin
• Leerdoel: uitleggen waaruit de verpleegkundige zorg bestaat in het ondersteunen, begeleiden
en verzorgen van de oudere met dementie en zijn individuele zorgbehoeften
- Zorg op maat bieden
- Disciplines inschakelen
- Medicatie inzetten
- Familie voorlichten
- Materialen inzetten (klok/agenda/foto’s etc.)
- Thuissituatie van cliënt inventariseren, diagnosticeren, oplossingen zoeken en verwijzen naar
specialistische zorg
Termen
- Geheugenstoornis: een verminderd vermogen om nieuwe informatie aan te leren of zich
eerder geleerde informatie te herinneren
- Afasie: zich niet meer goed kunnen uitdrukken in woord of schrift en/of gesproken of
geschreven taal niet meer goed begrijpen
- Apraxie: geen doelbewuste handelingen kunnen uitvoeren
- Agnosie: geen objecten meer herkennen
• Leerdoel: benoemen welke rol en taken de verpleegkundige heeft in het begeleiden van
mantelzorgers bij zorgvragers met dementie
Signaleren van overbelasting
Het is belangrijk (dreigende) overbelasting bij mantelzorgers vroegtijdig te signaleren om erger te
voorkomen. Het is van belang een uitgebreid assessment bij mantelzorgers te doen. Een brede
intake, bevragen van dimensies:
- Somatiek
- Cognitie
- Persoonlijkheid
- Beleving
- Sociale omgeving
- Levensgeschiedenis van de dynamische systeemanalyse (DSA)
4
• Verpleegkundige zorgverlening
- 4.1: Wat weet jij over dementie?
- 4.2: Schei uit over uitscheiding
• Geneeskunde
- 4.1: Ouder worden: hoe doe je dat?
- 4.2: Geriatrie: dementie en delier
- 4.3: Dokter, ik verlies druppeltjes urine
- 4.4: Pathologie: spijsverteringsstelsel
- 4.5: Anatomie en fysiologie van het zenuwstelsel (1)
- 4.6: Anatomie en fysiologie van het zenuwstelsel (2)
- 4.7: Pathologie van het zenuwstelsel: symptomen en onderzoek bij neurologische
problematiek
- 4.8: Pathologie van het zenuwstelsel: cerebrovasculaire aandoeningen
• Onderzoek doen & toepassen
- 4.1: Evidence Based Practice
- 4.2: Toepassen van EBP
• Zorginnovatie en ondernemerschap
- 4.1: Acceptatie van innovaties
- 4.2: Analyse wonen in de toekomst
• Basistechnologie
- 4.1: Sensoren in de thuissituatie
• Toegepaste technologie
- 3.2: eHealth en zelfmanagement
- 4.1: Domotica en ondersteunende technologie bij neurologische aandoeningen
• Ergonomie
- 3.1: Ergonomie, mentale belasting en belastbaarheid
• Morele oordeelsvorming
- 3.1: Beeld van de mens
- 3.2: A brief history of ethics
- 3.3: Vooraf achteraf
- 3.4: Who cares?
1
,Verpleegkundige zorgverlening –– 10-05-2021
VZ 4.1: Wat weet jij over dementie?
• Leerdoel: verschillende benaderingswijzen benoemen in de zorg voor mensen met dementie
Niveaus hersenen
- 1e laag: reflex → bij dementie verlopen bewegingen ongecontroleerd (verslikking / insulten /
verlamming)
- 2e laag: prikkels herkennen en ordenen → bij dementie onbewust
- 3e laag: informatie wordt gekoppeld aan emotie
- 4e laag: verantwoordelijk voor complex materiaal → geweten en medeleven, gevoel voor
decorum, organiseren en plannen
Fases van dementie en benaderingswijzen **
- Fase 1: bedreigde ik / cognitieve fase (beginstadium)
• Cliënt voelt zich door geheugen en denkstoornissen bedreigd in hun bestaan
• Organiseren van eigen leven gaat moeilijk, schijn ophouden
• Vaak begint achterdocht, houding is stijf en gespannen
• Mijden van nieuwe situaties
• Praten over het verleden is erg prettig, recente gebeurtenissen beginnen een probleem te
worden
• Omgangsadvies: verminderen van angst en spanning + stimuleren zelfredzaamheid
- Fase 2: verdwaalde ik / emotionele fase
• Cliënt raakt gedesoriënteerd in tijd, plaats en persoon
• Geen bedreigende angstige indruk maar komen zoekend over
• Verdwaald voelen, behoefte aan houvast
• Schouders hangen naar voren, doelloos staren
• Lopen zonder doel
• Decorumverlies kan ontstaan
• Zoekend naar woorden, vage omschrijvingen
• Aandacht glipt snel weg, regels van spelletjes worden niet meer onthouden
• Omgangsadvies: structuur bieden, aansluiten bij belevingswereld, aanraken, eenvoudige
woorden/zinnen, herhaal wat cliënt zegt en geef complimentjes
- Fase 3: verborgen ik / psychomotorische fase
• De IK beleving verdwijnt
• De cliënt maakt weinig/geen contact met omgeving
• Ogen zijn vaak gesloten
• Rolstoelafhankelijk (vaak)
• Eindeloos herhalende bewegingen en geluiden
• Omgangsadvies: achterhalen wat cliënt (on)prettig vind, rustige omgeving bieden, regelmatig
korte contacten maken, cliënt bij naam (koosnaam) noemen, v&v moet cliënt (kleine
hoeveelheid) prikkelen (muziek, geluidjes etc.)
- Fase 4: verzonken ik / zintuiglijke fase (laatste stadium)
• Nauwelijks/geen contact meer kunnen maken met cliënt met dementie
• Minimale momenten van contact
• Cliënt ligt vaak in bed: contracturen
• Geen doelgericht gedrag
2
,Benaderingswijzen
- De belevingsgerichte benadering
• De cliënt met dementie ervaart zoveel ondersteuning bij de aanpassing aan de gevolgen van
de ziekte, dat hij zich daadwerkelijk geborgen voelt en eigenwaarde behoudt
• Veilige omgeving creëren
• Inzetten van vrijwilligers en familieleden
• Levensboek maken
• Benadering gericht op het individu
• Hulpmiddelen inzetten (poppen, knuffels, foto’s etc.)
- Realiteits Oriëntatie Benadering (ROB)
• Herhaaldelijk aanbieden van realistische informatie, verwardheid bij cliënt verminderen
• Consequent duidelijk maken hoe de werkelijkheid van het hier en nu eruit ziet
• Actieve opstelling van sociale omgeving
• Inzetten bij beginnende dementie
- Validation (Naomi Feil)
• Richt zich op de realiteit van de cliënt zelf
• Bevestiging van herinneringen, beleving van het verleden
• De belevingswereld van de cliënt wordt als werkelijkheid bevestigd
• De belevingswereld wordt beschreven in 4 stadia (zie **)
- Warme zorg (Bolwby – hechtingstheorie)
• Scheppen van een omgeving waarin de cliënt met dementie zich veilig voelt
• De belangrijkste emotionele behoefte van de persoon
• In levensfases waarin we kwetsbaar zijn en in periodes van onveiligheid en onzekerheid grijpt
men terug op het oude (hechtings) gedragsrepertoire
• Vertrouwde personen in eigen omgeving van cliënt moeten aanwezig zijn
• Rekening houden met persoonlijkheid, vaste structuur bieden, familie zorgt voor cliënt,
maaltijden afgestemd op behoefte, huisdieren mogen ingezet worden
Omgangsadviezen (vuistregels)
- Vergeet nooit dat de cliënt met dementie een volwassene is
- Spreek eenvoudig, duidelijk en langzaam
- Houd in je achterhoofd dat wij ons kunnen aanpassen aan de cliënt en niet andersom
- Ga niet in discussie
- Houdt de cliënt actief
- Zorg voor orde en regelmaat
- Pas de omgeving aan
Externe en persoonlijke factoren
- Somatische functiekenmerken
Somatische ziekte (kanker, hart-en vaatziekten etc.)
• Verlies op lichamelijk niveau
Het lichaam is vanbinnen of vanbuiten beschadigd, het functioneert niet meer als voorheen
• Verlies op psychisch niveau
De eigenwaarde wankelt, emoties versterken
• Verlies op sociaal en maatschappelijk niveau
Door ziekte kunnen relaties veranderen of soms beëindigd worden
3
, - Cognitieve functiekenmerken
Cognitieve problematiek kan lijden tot een impact op de onderlinge relatie
- Persoonlijkheidsfunctiekenmerken
Een duurzaam patroon van innerlijke ervaringen en gedragingen die duidelijk binnen de
cultuur van de betrokkene afwijken van de verwachting (persoonlijkheidsstoornis of
persoonlijkheidsbeperking)
- Belevingsfunctiekenmerken
Depressie, stoornissen in de ontwikkeling, verslaving, verliezen van baan/partner/kind
- Sociale omgevingskenmerken
Veranderingen in het gezin
• Leerdoel: uitleggen waaruit de verpleegkundige zorg bestaat in het ondersteunen, begeleiden
en verzorgen van de oudere met dementie en zijn individuele zorgbehoeften
- Zorg op maat bieden
- Disciplines inschakelen
- Medicatie inzetten
- Familie voorlichten
- Materialen inzetten (klok/agenda/foto’s etc.)
- Thuissituatie van cliënt inventariseren, diagnosticeren, oplossingen zoeken en verwijzen naar
specialistische zorg
Termen
- Geheugenstoornis: een verminderd vermogen om nieuwe informatie aan te leren of zich
eerder geleerde informatie te herinneren
- Afasie: zich niet meer goed kunnen uitdrukken in woord of schrift en/of gesproken of
geschreven taal niet meer goed begrijpen
- Apraxie: geen doelbewuste handelingen kunnen uitvoeren
- Agnosie: geen objecten meer herkennen
• Leerdoel: benoemen welke rol en taken de verpleegkundige heeft in het begeleiden van
mantelzorgers bij zorgvragers met dementie
Signaleren van overbelasting
Het is belangrijk (dreigende) overbelasting bij mantelzorgers vroegtijdig te signaleren om erger te
voorkomen. Het is van belang een uitgebreid assessment bij mantelzorgers te doen. Een brede
intake, bevragen van dimensies:
- Somatiek
- Cognitie
- Persoonlijkheid
- Beleving
- Sociale omgeving
- Levensgeschiedenis van de dynamische systeemanalyse (DSA)
4
