Samenvatting Maatschappijleer hoofdstuk 2
2.1
- Socialisatie = het proces waarbij je bewust of onbewust de normen en waarden van
een groep leert.
- De meeste omgangsregels staan nergens opgeschreven, dat zijn ongeschreven
regels.
- De geschreven regels zijn nodig om serieuze conflicten tussen mensen te voorkomen
en de orde in een samenleving te handhaven. Ze staan geschreven in verschillende
wetboeken.
- De geschreven regels die voor het hele land gelden, worden gemaakt door het
parlement en het kabinet.
- De meeste mensen houden zich automatisch aan de regels. De gewenste gedragen
zijn dan geïnternaliseerd. Dar betekent dat gedragingen volledig eigen zijn gemaakt.
Door zelfcontrole houden mensen zichzelf aan de meeste regels.
- Naast zelfcontrole is er nog de sociale controle. Hierbij zorgt de omgeving ervoor dat
iemand zich gedraagt zoals het hoort.
- Vroeger had elke streek zijn eigen regels, maar dit veranderde door urbanisatie.
- Het innen van belastinggeld werd lange tijd nog lokaal gedaan. Later in de 18 e en 19e
eeuw trokken de centrale overheden in deze staten alle macht naar zich toe, Er
kwamen meer regels en instanties controleerden of mensen zich aan deze regels
hielden.
- Tegenwoordig vallen in Nederland allerlei controlerende instanties onder de
Rijksoverheid. Bijvoorbeeld de politie, Belastingdienst, leerplichtambtenaar,
Onderwijsinspectie en douane.
- Al die regels moeten ervoor zorgen dat de steeds verder groeiende bevolking vredig
met elkaar kan samenleven.
- Rechten zijn eigenlijk de regels waar de overheid zich aan moet houden en die
mensen moeten beschermen tegen willekeurig optreden van de overheid.
- In 1215 ondertekende de Engelse koning de magna carta waarbij burgers rechten
kregen, in de 18e eeuw discussieerden filosofen over de rechten van de mens en de
relatie tussen overheid en burgers. In 1789 brak de Franse Revolutie uit en zette het
volk de alleenheersende koning af.
- De Franse Revolutie zou het denken over vrijheid voorgoed veranderen. De leus
vrijheid, gelijkheid en broederschap werd symbool voor de grondrechten.
- De eerste Grondwet van het Koninkrijk der Nederlanderen stamt uit 1814. De
Grondwet van 1848 vormt de basis voor onze huidige Grondwet. De laatste grote
Grondwetswijziging was in 1983.
- De klassieke grondrechten worden ook wel mensenrechten of fundamentele rechten
genoemd. Dit zijn de belangrijkste regels die de basis voor alle wetten vormen en zijn
onder te verdelen in:
• gelijkheidsrechten
• politieke rechten
• vrijheidsrechten
, - Het belangrijkste gelijkheidsrecht staat in artikel 1 van de Grondwet. Dit
gelijkheidsbeginsel verbiedt de overheid om in gelijke gevallen mensen anders te
behandelen vanwege herkomst, geloof of seksuele voorkeur.
- De politieke rechten maken het voor burgers mogelijk om aan democratie mee te
doen door te stemmen (actief kiesrecht) of zich verkiesbaar te stellen (passief
kiesrecht).
- De meeste discussies gaan over de vrijheidsrechten. Deze rechten bieden burgers
bepaalde vrijheden als vrijheid van godsdienst of meningsuiting.
- Burgers mogen andere wetten niet overtreden als ze een mening uiten.
- Naast de klassieke grondrechten zijn er ook sociale grondrechten. Hierbij heeft de
overheid een inspanningsverplichting op het gebied van onderwijs, huisvesting,
volksgezondheid en bestaanszekerheid. Dat betekent dat de overheid verplicht is om
zorg aan deze terreinen te besteden, maar burgers niet bij de rechter deze rechten
kunnen claimen.
2.2
- De Nationale ombudsman komt op voor burgers die zich door de overheid slecht
behandeld voelen.
- De Vreemdelingenwet staat toe dat illegalen tot 18 maanden kunnen worden
opgesloten, maar alleen als er aanwijzingen zijn dan een vreemdeling niet wil
meewerken aan uitzetting.
- Als de ombudsman de minister oproept om iets te doen aan een beleid, maar de
minister zijn beleid gerechtvaardigd vindt en het niet wil wijzigen, kunnen
mensenrechtenorganisaties naar de rechter stappen. De rechter is net als de
ombudsman onafhankelijk, maar in tegenstelling tot de adviezen van de ombudsman
is een uitspraak van de rechter bindend.
- Nederland is een rechtsstaat. We spreken van een staat als een overheid macht en
gezag uitoefent over een bepaald volk op bepaald grondgebied. In een rechtsstaat is
deze staat gebonden aan het recht: het geheel van geldende rechtsregels.
- Het is niet altijd duidelijk of en welke rechtsregels in bepaalde gevallen gelden. Dat
levert regelmatig een discussie op die eindigt voor de rechter.
- Rechtsregels regelen niet alleen wat burgers wel of niet mogen of waar ze recht op
hebben, ze regelen ook welke bevoegdheden overheidsinstanties maken. In de
rechtsregels staat ook wanneer de overheid iemand mag opsluiten.
- In een rechtsstaat ligt de macht nooit bij 1 persoon of instantie. Ze controleren
elkaar, zo is er een balans tussen de machten.
- Een rechtsstaat moet aan de volgende beginselen voldoen:
• de aanwezigheid van grondrechten
• een machtenscheiding
• een legaliteitsbeginsel
• een onafhankelijke rechtsafspraak
- de klassieke grondrechten beperken de macht van de overheid, waardoor ze burgers
beschermen tegen machtsmisbruik.
2.1
- Socialisatie = het proces waarbij je bewust of onbewust de normen en waarden van
een groep leert.
- De meeste omgangsregels staan nergens opgeschreven, dat zijn ongeschreven
regels.
- De geschreven regels zijn nodig om serieuze conflicten tussen mensen te voorkomen
en de orde in een samenleving te handhaven. Ze staan geschreven in verschillende
wetboeken.
- De geschreven regels die voor het hele land gelden, worden gemaakt door het
parlement en het kabinet.
- De meeste mensen houden zich automatisch aan de regels. De gewenste gedragen
zijn dan geïnternaliseerd. Dar betekent dat gedragingen volledig eigen zijn gemaakt.
Door zelfcontrole houden mensen zichzelf aan de meeste regels.
- Naast zelfcontrole is er nog de sociale controle. Hierbij zorgt de omgeving ervoor dat
iemand zich gedraagt zoals het hoort.
- Vroeger had elke streek zijn eigen regels, maar dit veranderde door urbanisatie.
- Het innen van belastinggeld werd lange tijd nog lokaal gedaan. Later in de 18 e en 19e
eeuw trokken de centrale overheden in deze staten alle macht naar zich toe, Er
kwamen meer regels en instanties controleerden of mensen zich aan deze regels
hielden.
- Tegenwoordig vallen in Nederland allerlei controlerende instanties onder de
Rijksoverheid. Bijvoorbeeld de politie, Belastingdienst, leerplichtambtenaar,
Onderwijsinspectie en douane.
- Al die regels moeten ervoor zorgen dat de steeds verder groeiende bevolking vredig
met elkaar kan samenleven.
- Rechten zijn eigenlijk de regels waar de overheid zich aan moet houden en die
mensen moeten beschermen tegen willekeurig optreden van de overheid.
- In 1215 ondertekende de Engelse koning de magna carta waarbij burgers rechten
kregen, in de 18e eeuw discussieerden filosofen over de rechten van de mens en de
relatie tussen overheid en burgers. In 1789 brak de Franse Revolutie uit en zette het
volk de alleenheersende koning af.
- De Franse Revolutie zou het denken over vrijheid voorgoed veranderen. De leus
vrijheid, gelijkheid en broederschap werd symbool voor de grondrechten.
- De eerste Grondwet van het Koninkrijk der Nederlanderen stamt uit 1814. De
Grondwet van 1848 vormt de basis voor onze huidige Grondwet. De laatste grote
Grondwetswijziging was in 1983.
- De klassieke grondrechten worden ook wel mensenrechten of fundamentele rechten
genoemd. Dit zijn de belangrijkste regels die de basis voor alle wetten vormen en zijn
onder te verdelen in:
• gelijkheidsrechten
• politieke rechten
• vrijheidsrechten
, - Het belangrijkste gelijkheidsrecht staat in artikel 1 van de Grondwet. Dit
gelijkheidsbeginsel verbiedt de overheid om in gelijke gevallen mensen anders te
behandelen vanwege herkomst, geloof of seksuele voorkeur.
- De politieke rechten maken het voor burgers mogelijk om aan democratie mee te
doen door te stemmen (actief kiesrecht) of zich verkiesbaar te stellen (passief
kiesrecht).
- De meeste discussies gaan over de vrijheidsrechten. Deze rechten bieden burgers
bepaalde vrijheden als vrijheid van godsdienst of meningsuiting.
- Burgers mogen andere wetten niet overtreden als ze een mening uiten.
- Naast de klassieke grondrechten zijn er ook sociale grondrechten. Hierbij heeft de
overheid een inspanningsverplichting op het gebied van onderwijs, huisvesting,
volksgezondheid en bestaanszekerheid. Dat betekent dat de overheid verplicht is om
zorg aan deze terreinen te besteden, maar burgers niet bij de rechter deze rechten
kunnen claimen.
2.2
- De Nationale ombudsman komt op voor burgers die zich door de overheid slecht
behandeld voelen.
- De Vreemdelingenwet staat toe dat illegalen tot 18 maanden kunnen worden
opgesloten, maar alleen als er aanwijzingen zijn dan een vreemdeling niet wil
meewerken aan uitzetting.
- Als de ombudsman de minister oproept om iets te doen aan een beleid, maar de
minister zijn beleid gerechtvaardigd vindt en het niet wil wijzigen, kunnen
mensenrechtenorganisaties naar de rechter stappen. De rechter is net als de
ombudsman onafhankelijk, maar in tegenstelling tot de adviezen van de ombudsman
is een uitspraak van de rechter bindend.
- Nederland is een rechtsstaat. We spreken van een staat als een overheid macht en
gezag uitoefent over een bepaald volk op bepaald grondgebied. In een rechtsstaat is
deze staat gebonden aan het recht: het geheel van geldende rechtsregels.
- Het is niet altijd duidelijk of en welke rechtsregels in bepaalde gevallen gelden. Dat
levert regelmatig een discussie op die eindigt voor de rechter.
- Rechtsregels regelen niet alleen wat burgers wel of niet mogen of waar ze recht op
hebben, ze regelen ook welke bevoegdheden overheidsinstanties maken. In de
rechtsregels staat ook wanneer de overheid iemand mag opsluiten.
- In een rechtsstaat ligt de macht nooit bij 1 persoon of instantie. Ze controleren
elkaar, zo is er een balans tussen de machten.
- Een rechtsstaat moet aan de volgende beginselen voldoen:
• de aanwezigheid van grondrechten
• een machtenscheiding
• een legaliteitsbeginsel
• een onafhankelijke rechtsafspraak
- de klassieke grondrechten beperken de macht van de overheid, waardoor ze burgers
beschermen tegen machtsmisbruik.
