Samenvatting Taaldidactiek H5

Nederlands samenvatting ‘Nederlands als tweede taal’.
Hoofdstuk 5 ‘Lezen’.
5.1 Lezen op de Amaliaschool.
Bij mondelinge communicatie zijn vaak de zender en ontvanger bij elkaar. De ontvanger hoort wat de
spreker zegt, en eventueel gebaren over maakt.
Geschreven taal heeft twee kenmerken die het (leren) lezen lastig maken voor tweedetaalleerders;
1. Het soort taal dat gebruikt wordt op papier.
2. De codes en schrifttekens die ergens naar verwijzen.

Bij geschreven taal hoeven de lezer en schrijven niet op dezelfde tijd op dezelfde plaats te zijn. Het
taalgebruik is dan anders dan wanneer ze in dezelfde kamer zijn. De schrijven kan het niet duidelijker
maken d.m.v. bewegingen of iets verduidelijken. Het taalgebruik bij teksten in gedecontextualiseerd.
Er is alleen nog talige context, geen andere. Dat maakt sommige zinnen complexer en dat woorden
gebruikt worden om iets duidelijk te maken wat je bij gesproken taal gewoon kunt zien.

Eenheden van de geschreven taal verwijzen naar eenheden uit de gesproken taal. Welke eenheid dat
is, kan variëren; in het Chinees verwijst een teken vaak naar een heel woord, in het Nederlands
verwijst een letter naar een afzonderlijke klank.
Als je leert lezen, moet je leren naar welke eenheden die tekens verwijzen, en je moet woorden in
die taal kennen om te weten wat er staat.

Leren lezen gaat over het leren herkennen, interpreteren, gebruiken en waarderen van een specifiek
soort informatie. Het gaat om een nieuwe code – een schriftcode – die ontcijferd moet worden. Als
je dat wilt doen, heb je kennis nodig van de gesproken taal.
Gesproken taal is soms anders dan geschreven taal; om geschreven taal te interpreteren, heb je geen
signalen die je kunt gebruiken om het te verduidelijken.

5.2 Stadia van het leren lezen.
Periode 1; ontluikende geletterdheid.
- Tussen één en zes jaar.
- Leren dat er verhalen in boekjes staan, hoe je een boek vasthoud, tekens uit de omgeving
herkennen, leren tekenen en krabbelen, herkent letters uit eigen naam, leren omgaan met
papier en potloden, beginnen te ontdekken waar mensen geschreven taal voor gebruiken en
wat een verzameling woorden en zinnen tot een verhaal maken.
- Top-down; kinderen zijn gericht op de betekenis. Als ze zelf een bekend prentenboek ‘lezen’,
gebruiken de schrifttekens niet of nauwelijks als informatiebron, maar de context (plaatjes).
Periode 2; aanvankelijk lezen.
- Groep 3 (sommigen in de kleutergroepen)
- Ze gaan leren lezen; ‘de code kraken’; geschreven taal ontcijferen.
- Ze leren relatie leggen tussen gesproken en gedrukte woorden, tussen letters en klanken.
- Ze leren eenvoudige tekstjes met eenvoudige, klankzuivere woorden.
- Bottom-up; van letters naar betekenis.
Periode 3; automatisering.
- Laatste gedeelte groep 3 tot laatste gedeelte groep 4.
- Het oefenen van de leesvaardigheid tot het een groot aantal woorden herkent.
- Uitzonderingen herkennen en gebruik maken van frequente spellingspatronen (bl, st, str) of
bouwstenen van woorden (koel-kast, bed-je, maak-ten)
- Zowel hardop als stillezen.
- Periode van technisch leren lezen wordt afgesloten; begrijpend lezen en leesstrategieën
staan centraal.