samenvatting
RECHT
Orthopedagogie - HoGent Campus Schoonmeersen
Schooljaar: 2020-2021 - MT1 – SEM2
Docent: J. Fiers
Margot De Weirdt
,-2-
,Inhoudsopgave
Deel I: inleiding tot het recht ........................................................................................................... - 5 -
1. Inleiding ....................................................................................................................................... - 5 -
I. Definitie ................................................................................................................................... - 5 -
II. Kenmerken .............................................................................................................................. - 5 -
III. Begrippen – recht ontbinden in factoren ............................................................................ - 6 -
2. Indeling van het recht.................................................................................................................. - 7 -
I. Privaatrecht versus publiekrecht............................................................................................. - 7 -
II. Nationaal versus internationaal .............................................................................................. - 8 -
III. Bespreking van de verschillende rechtstakken ................................................................... - 8 -
3. De bronnen van het recht ......................................................................................................... - 10 -
I. Indeling .................................................................................................................................. - 10 -
II. Het verdrag ............................................................................................................................ - 10 -
III. Wetgeving.......................................................................................................................... - 11 -
IV. De gewoonte ..................................................................................................................... - 12 -
V. De rechtspraak ...................................................................................................................... - 13 -
VI. De rechtsleer ..................................................................................................................... - 13 -
VII. Algemene rechtsbeginselen .............................................................................................. - 13 -
Deel IV: personen- en familierecht ................................................................................................ - 14 -
1. De persoon ................................................................................................................................ - 14 -
I. Begrip .................................................................................................................................... - 14 -
II. De fysieke of natuurlijke persoon ......................................................................................... - 14 -
III. De rechtspersonen ............................................................................................................ - 17 -
IV. De staat van de persoon.................................................................................................... - 17 -
V. De bekwaamheid van de persoon ......................................................................................... - 17 -
VI. Bewijs van staat en bekwaamheid .................................................................................... - 18 -
2. De attributen van de persoon ................................................................................................... - 18 -
I. De naam ................................................................................................................................ - 18 -
II. De woonplaats ....................................................................................................................... - 19 -
III. De nationaliteit .................................................................................................................. - 19 -
3. Het huwelijk............................................................................................................................... - 20 -
I. Begrip .................................................................................................................................... - 20 -
II. Grondvereisten huwelijk ....................................................................................................... - 20 -
III. Vormvereisten ................................................................................................................... - 21 -
IV. Gevolgen van het huwelijk wat betreft de persoon van de echtgenoten......................... - 21 -
V. Huwelijksvermogen ............................................................................................................... - 22 -
-3-
, VI. Beëindiging van het huwelijk ............................................................................................ - 22 -
4. Echtscheiding............................................................................................................................. - 23 -
I. De echtscheiding op grond van onherstelbare ontwrichting (EOO) ..................................... - 23 -
II. De echtscheiding door onderlinge toestemming (EOT) ........................................................ - 23 -
5. De afstamming .......................................................................................................................... - 24 -
I. Begrip .................................................................................................................................... - 24 -
6. De adoptie ................................................................................................................................. - 24 -
I. Binnenlandse adoptie ............................................................................................................ - 25 -
II. Interlandelijke adoptie .......................................................................................................... - 25 -
7. Ouderlijke plichten en rechten .................................................................................................. - 25 -
I. Ouderlijke plichten ................................................................................................................ - 25 -
II. Ouderlijke rechten ................................................................................................................. - 26 -
III. De ontvoogding ................................................................................................................. - 27 -
8. De voogdij .................................................................................................................................. - 28 -
I. Voogdijorganen ..................................................................................................................... - 28 -
II. Werking van de voogdij ......................................................................................................... - 28 -
DEEL VI: verbintenissenrecht ......................................................................................................... - 29 -
1. Inleiding ..................................................................................................................................... - 29 -
I. Begrip .................................................................................................................................... - 29 -
II. Bronnen van verbintenissen.................................................................................................. - 29 -
2. De onrechtmatige daad ............................................................................................................. - 29 -
I. Algemeen............................................................................................................................... - 29 -
II. De aansprakelijkheid voor eigen fout.................................................................................... - 30 -
III. De aansprakelijkheid voor andermans daad ..................................................................... - 30 -
IV. De aansprakelijkheid voor zaken ....................................................................................... - 31 -
V. Bijzondere toepassing: beroepsgeheim ................................................................................ - 31 -
-4-
,Deel I: inleiding tot het recht
1. Inleiding
I. Definitie
▪ Recht is een systeem van instellingen en regelingen dat in zijn geheel op een dwingende
wijze de uiterlijke aspecten van het samenleven ordent en bevordert.
▪ Het recht is het geheel der regels die op een bepaald tijdstip, in een bepaalde gemeenschap
gelden en op haar gezag zijn vastgesteld.
▪ Het recht is een stelsel van dwingende leefregels uitgevaardigd tot beveiliging van menselijke
belangen welke in het contact der samenleving in het gedrag dreigen te komen.
→ Onmogelijk om tot één definitie te komen, belangrijker is een juiste voorstelling
II. Kenmerken
Het recht is een geheel van regels, regelingen en instellingen
• Het recht wordt gevormd door gedragsregels
o Gebodsbepalingen: wat je zeker MOET doen
Bv/ aangifteplicht van geboorte (ontstaan ten tijde van Napoleon)
dienstplicht (vroeger, nu afgeschaft, maar door terreur komt dit mogelijks terug) – in Israël
vroeger zowel mannen als vrouwen
kiesplicht (!! In België opkomstplicht !! – kiesplicht komt nog zelden voor)
leerplicht
belastingplicht wordt bepaald naargelang je inkomsten
o Verbodsbepalingen: wat je zeker NIET mag doen
Bv/ verbod op bigamie ‘getrouwd zijn met twee mensen tegelijk’ – in Islamitische landen kan dit
wel voorkomen, een man mag er zoveel vrouwen hebben als die kan onderhouden
Het bestaat wel in België, maar verboden te huwen of wettelijk samen te wonen
Verbod op oneerlijke handelspraktijken deurhandel is ophouden te bestaan (leurder)
Het strafrecht
o Verlofbepalingen of keuzerecht: moet niet nageleefd worden maar mogelijkheid is er
Bv/ Indexering woninghuur -> welvaartvast maken
Gezondheidsindex - accijnzen
Huwelijkscontract, huwelijksstelsel van scheiding van goederen (afspraken over goederen)
-5-
, o Louter technische regels: geen gebod of verbod, dient enkel om rechtsapparaat te
laten draaien
Bv/ Akten van de burgerlijke stand – geboorte, huwelijk, adoptie, overlijden…
Inhoud van een dagvaarding (uitnodiging om naar de rechtbank te gaan)
Regels over verplichte vermeldingen op een rijbewijs of identiteitskaart
• Het recht omvat het geheel van regelingen en instellingen
o Recht bestaat ook uit regelingen die geen regels of normen zijn
Bv/ Rechtspraak, benoemingen, berichten van naamsverandering
o Regels die betrekking hebben op de instelling van het land
Bv/ De staatsstructuur (samenstelling - werking en bevoegdheid machten), de gerechtelijke
organisatie (werking en bevoegdheden van de rechtbanken)
Het doel van het recht is het ordenen van de samenleving
• Het recht is een instrument om het samenleven in groep mogelijk te maken
Recht = middel om bepaalde beleidsopties te realiseren
= afspiegeling van maatschappelijke tendensen (tijdsgebonden)
Liberté / vrijheid Fraternité / naastenliefde Égalité / gelijkheid
Liberalisme Christendom Socialisme
Open VLD CD&V SPA, PS, PVDA
• Er is in de samenleving een toenemende ‘juridisering’ merkbaar
→ Steeds meer neiging alles te willen regelen
→Toenemende complexiteit en diversiteit
Er bestaat een binding tussen gezag en recht
Erkend gezag ->> nodig om naleving van rechtsregels af te kunnen dwingen
Parlementaire democratie -> volkswil wordt vertolkt voor vertegenwoordigers
Het recht heeft een dwingend karakter (dwang)
Onderscheidt het recht van religieuze of morele regels
Afdwingen via strafbepalingen → rechtszekerheid
III. Begrippen – recht ontbinden in factoren
Objectief versus subjectief
Objectief: Geldende rechtsregels
• Strafrechtelijke aansprakelijkheid – verboden door rood licht te rijden, geen gsm achter
stuur…
• Burgerlijke aansprakelijkheid – Equivalent (geld) of in natura schadevergoeding
-6-
,Subjectief: ‘toegangsticket tot de rechtbank’, RECHT OP straf of schadevergoeding (recht op iets)
➔ Afgeleid van objectief recht
Strafrecht
Schadevergoedingsrecht
Rechtssubject versus rechtsobject
Rechtssubject: ‘onderwerp’ - degene die op het schaakspel betrokken zijn (slachtoffers, dader(s),
nabestaanden)
!!! getuigen, politie, rechter … spelen niet mee
Rechtsobject: ‘voorwerp’ - de juridische zetten (straf, boete, schadevergoeding,…)
Rechtsfeit versus rechtshandeling
Rechtsfeit: Feit OF handeling dat onbewust/ongewild een juridisch gevolg heft
!!! kan nog steeds een rechtsfeit zijn indien iets opzettelijk gebeurd, maar men NIET met de
bedoeling/intentie heeft DIE juridische gevolgen te veroorzaken
o Een gebeurtenis: overlijden, het vallen van een steen
o Een handeling: een vechtpartij, een verkeersongeval
Rechtshandeling: elke handeling die BEWUST/gewild die juridische gevolgen heeft/wil bekomen
➔ Jij bent als het ware ‘meester’ van de gevolgen, je weet wat er volgt, afgebakend
o Eenzijdige rechtshandeling (1 persoon): testament, uitvaardigen van een wet
o Meerzijdige rechtshandeling (2 of meer personen): koopovereenkomst
Dwingend recht versus wilsaanvullende rechtsregels
Dwingend recht: systeem waarbij je niet kan afwijken van de door de wetgever opgelegd e regel
o Primair huwelijksstelsel
Wilsaanvullend recht: systeem waarin je vrij bent veranderingen aan te brengen
o Secundair huwelijksstelsel
2. Indeling van het recht
I. Privaatrecht versus publiekrecht
Privaatrecht: regelt de verhoudingen tussen rechtssubjecten
Aanvullende rechtsregels en dwingende rechtsregels (staat v persoon, fundamentele instellingen,…)
Publiekrecht: regelt de verhoudingen tussen burgers en de overheid
ONGELIJKHEID, belang burger = ondergeschikt aan staat, publiek recht = dwingend (er mag niet
afgeweken worden) ->> vrijheidsberoving, fiscale verplichtingen
-7-
, II. Nationaal versus internationaal
Nationaal: geldt enkel binnen de grenzen van de staat
Internationaal of grensoverschrijdend recht: verdragen afgesloten tussen België en 1 of meer staten
(Schengenverdrag,…) OF verdragen door supranationale politieke instellingen (VN, EU, Raad van
Europa,…)
III. Bespreking van de verschillende rechtstakken
Het nationaal recht
• Het PRIVAATRECHT omvat volgende rechtstakken
o Burgerlijk recht
> Algemene verhoudingen tussen de burgers
> Burgerlijk Wetboek of Code Napoleon – 1804 (Frans)
Personen- en familierecht
bv/ bezittingen gehuwde koppels,…
Zakenrecht/goederenrecht
bv/ vruchtgebruik, erfdienstbaarheden,…
Verbintenissenrecht
bv/ contracten, overeenkomst,…
> Op 13 april 2019 – invoering nieuw wetboek
> NU: overgangsperiode – tegen 2030 af?
o Ondernemingsrecht (vroeger handelsrecht)
> Afgesplitst van burgerlijk recht
> Daden van koophandel en statuut van handelaar (VROEGER)
> ZOWEL commerciële als niet-commerciële zaken zitten hierin vervat
> ‘onderneming’ vormt nu de kern
Bv/ Sabena, Interbrew, fusie Delhaize - ah
o Sociaal recht
> Arbeidsrecht
▪ Individueel -> arbeidsovereenkomsten
▪ Collectief -> collectieve arbeidsovereenkomsten (CAO), Nationale
arbeidsraad (NAR)
> Sociaal zekerheidsrecht
▪ Ouderdoms- en overlevingsrecht
▪ Werkloosheid
▪ Arbeidsongevallenzekerheid
▪ Beroepsziekte verzekering
-8-
RECHT
Orthopedagogie - HoGent Campus Schoonmeersen
Schooljaar: 2020-2021 - MT1 – SEM2
Docent: J. Fiers
Margot De Weirdt
,-2-
,Inhoudsopgave
Deel I: inleiding tot het recht ........................................................................................................... - 5 -
1. Inleiding ....................................................................................................................................... - 5 -
I. Definitie ................................................................................................................................... - 5 -
II. Kenmerken .............................................................................................................................. - 5 -
III. Begrippen – recht ontbinden in factoren ............................................................................ - 6 -
2. Indeling van het recht.................................................................................................................. - 7 -
I. Privaatrecht versus publiekrecht............................................................................................. - 7 -
II. Nationaal versus internationaal .............................................................................................. - 8 -
III. Bespreking van de verschillende rechtstakken ................................................................... - 8 -
3. De bronnen van het recht ......................................................................................................... - 10 -
I. Indeling .................................................................................................................................. - 10 -
II. Het verdrag ............................................................................................................................ - 10 -
III. Wetgeving.......................................................................................................................... - 11 -
IV. De gewoonte ..................................................................................................................... - 12 -
V. De rechtspraak ...................................................................................................................... - 13 -
VI. De rechtsleer ..................................................................................................................... - 13 -
VII. Algemene rechtsbeginselen .............................................................................................. - 13 -
Deel IV: personen- en familierecht ................................................................................................ - 14 -
1. De persoon ................................................................................................................................ - 14 -
I. Begrip .................................................................................................................................... - 14 -
II. De fysieke of natuurlijke persoon ......................................................................................... - 14 -
III. De rechtspersonen ............................................................................................................ - 17 -
IV. De staat van de persoon.................................................................................................... - 17 -
V. De bekwaamheid van de persoon ......................................................................................... - 17 -
VI. Bewijs van staat en bekwaamheid .................................................................................... - 18 -
2. De attributen van de persoon ................................................................................................... - 18 -
I. De naam ................................................................................................................................ - 18 -
II. De woonplaats ....................................................................................................................... - 19 -
III. De nationaliteit .................................................................................................................. - 19 -
3. Het huwelijk............................................................................................................................... - 20 -
I. Begrip .................................................................................................................................... - 20 -
II. Grondvereisten huwelijk ....................................................................................................... - 20 -
III. Vormvereisten ................................................................................................................... - 21 -
IV. Gevolgen van het huwelijk wat betreft de persoon van de echtgenoten......................... - 21 -
V. Huwelijksvermogen ............................................................................................................... - 22 -
-3-
, VI. Beëindiging van het huwelijk ............................................................................................ - 22 -
4. Echtscheiding............................................................................................................................. - 23 -
I. De echtscheiding op grond van onherstelbare ontwrichting (EOO) ..................................... - 23 -
II. De echtscheiding door onderlinge toestemming (EOT) ........................................................ - 23 -
5. De afstamming .......................................................................................................................... - 24 -
I. Begrip .................................................................................................................................... - 24 -
6. De adoptie ................................................................................................................................. - 24 -
I. Binnenlandse adoptie ............................................................................................................ - 25 -
II. Interlandelijke adoptie .......................................................................................................... - 25 -
7. Ouderlijke plichten en rechten .................................................................................................. - 25 -
I. Ouderlijke plichten ................................................................................................................ - 25 -
II. Ouderlijke rechten ................................................................................................................. - 26 -
III. De ontvoogding ................................................................................................................. - 27 -
8. De voogdij .................................................................................................................................. - 28 -
I. Voogdijorganen ..................................................................................................................... - 28 -
II. Werking van de voogdij ......................................................................................................... - 28 -
DEEL VI: verbintenissenrecht ......................................................................................................... - 29 -
1. Inleiding ..................................................................................................................................... - 29 -
I. Begrip .................................................................................................................................... - 29 -
II. Bronnen van verbintenissen.................................................................................................. - 29 -
2. De onrechtmatige daad ............................................................................................................. - 29 -
I. Algemeen............................................................................................................................... - 29 -
II. De aansprakelijkheid voor eigen fout.................................................................................... - 30 -
III. De aansprakelijkheid voor andermans daad ..................................................................... - 30 -
IV. De aansprakelijkheid voor zaken ....................................................................................... - 31 -
V. Bijzondere toepassing: beroepsgeheim ................................................................................ - 31 -
-4-
,Deel I: inleiding tot het recht
1. Inleiding
I. Definitie
▪ Recht is een systeem van instellingen en regelingen dat in zijn geheel op een dwingende
wijze de uiterlijke aspecten van het samenleven ordent en bevordert.
▪ Het recht is het geheel der regels die op een bepaald tijdstip, in een bepaalde gemeenschap
gelden en op haar gezag zijn vastgesteld.
▪ Het recht is een stelsel van dwingende leefregels uitgevaardigd tot beveiliging van menselijke
belangen welke in het contact der samenleving in het gedrag dreigen te komen.
→ Onmogelijk om tot één definitie te komen, belangrijker is een juiste voorstelling
II. Kenmerken
Het recht is een geheel van regels, regelingen en instellingen
• Het recht wordt gevormd door gedragsregels
o Gebodsbepalingen: wat je zeker MOET doen
Bv/ aangifteplicht van geboorte (ontstaan ten tijde van Napoleon)
dienstplicht (vroeger, nu afgeschaft, maar door terreur komt dit mogelijks terug) – in Israël
vroeger zowel mannen als vrouwen
kiesplicht (!! In België opkomstplicht !! – kiesplicht komt nog zelden voor)
leerplicht
belastingplicht wordt bepaald naargelang je inkomsten
o Verbodsbepalingen: wat je zeker NIET mag doen
Bv/ verbod op bigamie ‘getrouwd zijn met twee mensen tegelijk’ – in Islamitische landen kan dit
wel voorkomen, een man mag er zoveel vrouwen hebben als die kan onderhouden
Het bestaat wel in België, maar verboden te huwen of wettelijk samen te wonen
Verbod op oneerlijke handelspraktijken deurhandel is ophouden te bestaan (leurder)
Het strafrecht
o Verlofbepalingen of keuzerecht: moet niet nageleefd worden maar mogelijkheid is er
Bv/ Indexering woninghuur -> welvaartvast maken
Gezondheidsindex - accijnzen
Huwelijkscontract, huwelijksstelsel van scheiding van goederen (afspraken over goederen)
-5-
, o Louter technische regels: geen gebod of verbod, dient enkel om rechtsapparaat te
laten draaien
Bv/ Akten van de burgerlijke stand – geboorte, huwelijk, adoptie, overlijden…
Inhoud van een dagvaarding (uitnodiging om naar de rechtbank te gaan)
Regels over verplichte vermeldingen op een rijbewijs of identiteitskaart
• Het recht omvat het geheel van regelingen en instellingen
o Recht bestaat ook uit regelingen die geen regels of normen zijn
Bv/ Rechtspraak, benoemingen, berichten van naamsverandering
o Regels die betrekking hebben op de instelling van het land
Bv/ De staatsstructuur (samenstelling - werking en bevoegdheid machten), de gerechtelijke
organisatie (werking en bevoegdheden van de rechtbanken)
Het doel van het recht is het ordenen van de samenleving
• Het recht is een instrument om het samenleven in groep mogelijk te maken
Recht = middel om bepaalde beleidsopties te realiseren
= afspiegeling van maatschappelijke tendensen (tijdsgebonden)
Liberté / vrijheid Fraternité / naastenliefde Égalité / gelijkheid
Liberalisme Christendom Socialisme
Open VLD CD&V SPA, PS, PVDA
• Er is in de samenleving een toenemende ‘juridisering’ merkbaar
→ Steeds meer neiging alles te willen regelen
→Toenemende complexiteit en diversiteit
Er bestaat een binding tussen gezag en recht
Erkend gezag ->> nodig om naleving van rechtsregels af te kunnen dwingen
Parlementaire democratie -> volkswil wordt vertolkt voor vertegenwoordigers
Het recht heeft een dwingend karakter (dwang)
Onderscheidt het recht van religieuze of morele regels
Afdwingen via strafbepalingen → rechtszekerheid
III. Begrippen – recht ontbinden in factoren
Objectief versus subjectief
Objectief: Geldende rechtsregels
• Strafrechtelijke aansprakelijkheid – verboden door rood licht te rijden, geen gsm achter
stuur…
• Burgerlijke aansprakelijkheid – Equivalent (geld) of in natura schadevergoeding
-6-
,Subjectief: ‘toegangsticket tot de rechtbank’, RECHT OP straf of schadevergoeding (recht op iets)
➔ Afgeleid van objectief recht
Strafrecht
Schadevergoedingsrecht
Rechtssubject versus rechtsobject
Rechtssubject: ‘onderwerp’ - degene die op het schaakspel betrokken zijn (slachtoffers, dader(s),
nabestaanden)
!!! getuigen, politie, rechter … spelen niet mee
Rechtsobject: ‘voorwerp’ - de juridische zetten (straf, boete, schadevergoeding,…)
Rechtsfeit versus rechtshandeling
Rechtsfeit: Feit OF handeling dat onbewust/ongewild een juridisch gevolg heft
!!! kan nog steeds een rechtsfeit zijn indien iets opzettelijk gebeurd, maar men NIET met de
bedoeling/intentie heeft DIE juridische gevolgen te veroorzaken
o Een gebeurtenis: overlijden, het vallen van een steen
o Een handeling: een vechtpartij, een verkeersongeval
Rechtshandeling: elke handeling die BEWUST/gewild die juridische gevolgen heeft/wil bekomen
➔ Jij bent als het ware ‘meester’ van de gevolgen, je weet wat er volgt, afgebakend
o Eenzijdige rechtshandeling (1 persoon): testament, uitvaardigen van een wet
o Meerzijdige rechtshandeling (2 of meer personen): koopovereenkomst
Dwingend recht versus wilsaanvullende rechtsregels
Dwingend recht: systeem waarbij je niet kan afwijken van de door de wetgever opgelegd e regel
o Primair huwelijksstelsel
Wilsaanvullend recht: systeem waarin je vrij bent veranderingen aan te brengen
o Secundair huwelijksstelsel
2. Indeling van het recht
I. Privaatrecht versus publiekrecht
Privaatrecht: regelt de verhoudingen tussen rechtssubjecten
Aanvullende rechtsregels en dwingende rechtsregels (staat v persoon, fundamentele instellingen,…)
Publiekrecht: regelt de verhoudingen tussen burgers en de overheid
ONGELIJKHEID, belang burger = ondergeschikt aan staat, publiek recht = dwingend (er mag niet
afgeweken worden) ->> vrijheidsberoving, fiscale verplichtingen
-7-
, II. Nationaal versus internationaal
Nationaal: geldt enkel binnen de grenzen van de staat
Internationaal of grensoverschrijdend recht: verdragen afgesloten tussen België en 1 of meer staten
(Schengenverdrag,…) OF verdragen door supranationale politieke instellingen (VN, EU, Raad van
Europa,…)
III. Bespreking van de verschillende rechtstakken
Het nationaal recht
• Het PRIVAATRECHT omvat volgende rechtstakken
o Burgerlijk recht
> Algemene verhoudingen tussen de burgers
> Burgerlijk Wetboek of Code Napoleon – 1804 (Frans)
Personen- en familierecht
bv/ bezittingen gehuwde koppels,…
Zakenrecht/goederenrecht
bv/ vruchtgebruik, erfdienstbaarheden,…
Verbintenissenrecht
bv/ contracten, overeenkomst,…
> Op 13 april 2019 – invoering nieuw wetboek
> NU: overgangsperiode – tegen 2030 af?
o Ondernemingsrecht (vroeger handelsrecht)
> Afgesplitst van burgerlijk recht
> Daden van koophandel en statuut van handelaar (VROEGER)
> ZOWEL commerciële als niet-commerciële zaken zitten hierin vervat
> ‘onderneming’ vormt nu de kern
Bv/ Sabena, Interbrew, fusie Delhaize - ah
o Sociaal recht
> Arbeidsrecht
▪ Individueel -> arbeidsovereenkomsten
▪ Collectief -> collectieve arbeidsovereenkomsten (CAO), Nationale
arbeidsraad (NAR)
> Sociaal zekerheidsrecht
▪ Ouderdoms- en overlevingsrecht
▪ Werkloosheid
▪ Arbeidsongevallenzekerheid
▪ Beroepsziekte verzekering
-8-
