Cultuur van het moderne - 1e helft van de 20e eeuw
1900-1945, 2 wereldoorlogen. De samenleving is verscheurd en men zet zich af tegen
de tradities. Het modernisme bestaat, een verzamelnaam voor de nieuwe kunst van
toen vol nieuwe stromingen.
8.1 Expressie
De aandacht ging van het weergeven van de zichtbare werkelijkheid naar de expressie en
het innerlijk. Sigmund Freud 1900: de mens wordt gestuurd door niet alleen verstand maar
ook door driften zoals seksualiteit en agressie. Kunstenaars laten zich hierdoor sturen. De
heersende regels vonden zij niet prettig, ze kozen daarom hun eigen weg. Hierdoor ontstond
een kloof tussen modern avant-gardekunstenaars en het publiek.
Nachtmerrie
Erwartung van Schönberg bracht door zijn manier van componeren een revolutie in beweeg.
Voor hem ging het niet meer om regels maar meer om het uiten van expressie.
Freud zei dat de mens zijn dierlijke driften, verlangens, vaak van seksuele aard weg
stopt. Hij ging op zoek naar de duistere wereld die in je dromen opduikt in zijn bekendste
boek: Die Traumdeutung (de droomduiding). Die wereld zonder controle boeide veel
kunstenaars, zoals Schönberg.
Erwartung krijg weinig lovende reacties maar tegenwoordig staat de opera bekend
als een meesterwerk en zijn er veel eigentijdse uitvoeringen van.
Het impressionisme ging over de registratie van wat je ziet of hoort, het expressionisme gaat
juist om het naar buiten brengen van innerlijke gevoelens en emoties. Nadruk ligt op het
individu en persoonlijke, het is een stroming voor eigenzinnige individuen.
Expressionisme
1905: Kirchner richt de expressionistische kunstenaarsgroep Die Brücke op. Zij houden zich
niet aan de regels en willen een brug naar de moderne tijd. Nadruk in deze stroming ligt op
het tot uitdrukking brengen van innerlijke drijfveren die uit ons onderbewuste komen. De
stroming is vrij chaotisch.
Ook in de dans wordt er minder aan regels gehouden bijvoorbeeld in Les Ballets
Russes. De danspassen zijn hoekig, er was abstracte muziek. Hij legt nadruk op complexe
en onregelmatige ritmes, in plaats van dat de nadruk op de melodie lag.
Expressionisten hebben voorkeur voor de duistere kant van het bestaan. De
Ausdruckstanz wordt populair, dit is een dansstijl waarin in de muziek de nadruk ligt op het
slagwerk en de danser heeft optimale bewegingsvrijheid. Er zijn geen voorgeschreven regels
meer voor het dansen.
Na 1900 was er een korte bloeiperiode van de film, in 1920 kwam de eerste
horrorfilm uit, deze was niet realistisch gemaakt maar het ging juist om de expressie. Er
waren grote licht-donker contrasten, alles stond schots en scheef. Het verhaal maakt een
chaotische indruk door de vele flashbacks en gekke decors.
Niet-westerse kunst als inspiratiebron
Reizen werd eenvoudiger dus mensen kwamen meer aanraking met vreemde volkeren.
Kunstenaars raakten geïnteresseerd door volkskunst in verre landen. Er kwamen musea van
kunst uit de kolonies, deze kunst heette de primitieve kunst. Dit laat zien dat de westerse
cultuur als superieur wordt gezien.
Het primitieve spreekt veel kunstenaars van het expressionisme aan, ze bewonderen
de ongekunstelde vormen van hen. Verschillende kunstenaars gaan exotische kunst
verzamelen. De kunst werd vereenvoudigd en hoekig neergezet, zoals bij Picasso. Tijdens
WO I worden elementen uit de Afro-Amerikaanse cultuur steeds populairder. Blanke
, orkesten begonnen met de zwarte jazz te imiteren. Er waren wel veel vooroordelen over
donkere mensen. De affiches voor voorstellingen waren nogal racistisch.
Jazz
Rond 1900 ontstaan in New Orleans de jazzmuziek uit de samenleving van verschillende
culturen. Er woonden veel immigranten naast elkaar en deze gingen hun muziek uitwisselen.
Jazz is expressief met ruimte voor improvisaties. Belangrijke instrumenten: trompet,
trombone, klarinet, saxofoon, banjo, tuba en drums. Jazz werd populair onder de
Amerikaanse jeugd en kunstenaars in Europa.
Dixieland
De slavernij was wel afgeschaft maar er bestaat nog steeds een rassenscheiding. Het is dan
ook ondenkbaar dat blanken jazzmuziek kopen tenzij deze door blanken is gemaakt. De
blanke variant op New Orleans-jazz heet Dixieland.
Chicago
Uiteindelijk vertrekken veel muzikanten naar Chicago, waar een nieuwe jazz stijl ontstaat: de
Chicago stijl. Banjo en tuba worden vervangen door gitaar en contrabas. En komt meer
ruimte voor individuele solo’s.
Swing
In de jaren 30 worden jazzbands steeds groter en deze bigbands bestaan vaak uit wel 20
man, onderverdeeld in secties. Zij ontwikkelen de nieuwe swingstijl, waarin de 8e noot
afwisselend lang-kort-lang-kort worden gespeeld. Door dit ritme is het erg dansbare muziek.
Door de grote bands is er meer behoefte aan uitgeschreven muziek. Zwarte en blanke
muzikanten kunnen vaak niet in 1 band spelen, op sommige plekken is dit zelfs volgens de
wet verboden. Swing wordt zo populair, zowel de dans als de muziek, dat dit de swing era
wordt genoemd.
Surrealisme
Vanaf 1925 is dit de belangrijkste stroming in de kunstwereld van het westen. Sigmund
Freud is de inspiratiebron, de wereld van dromen staat boven de werkelijke wereld.
Surrealiteit staat boven realiteit. Zoek de drijfveer van je werkelijke denken en handelen.
Breton: logica en verstand beperken ons. Hij experimenteert met spelvormen waar toeval het
verstandelijk redeneren inneemt. Een daarvan is de cadavre exquis: woorden worden tot
zinnen gecombineerd bij toeval. Het idee is belangrijker dan de uitvoering. Na WO II wordt
deze opvatting steeds invloedrijker. Symbolen staan centraal.
§8.2 Oorlog
Nederland is neutraal in WO I dus weinig sporen, in Frankrijk en Engeland wel veel schade,
ook wel de Grote Oorlog genoemd. Kunst ontwikkelde veel. Het futurisme (in Italië): artistieke
beweging rond WO I, poging om de kunsten aan te laten sluiten bij snel veranderende
dynamische samenleving met industrie, machine en oorlog centraal. Ze adoreren machines
en moderne technologie. Andere stroming was dada. Totalitaire staten zagen dit soort
kunstenaars als ongewenst, ze vluchtten toen weg. New York werd nu hoofdstad voor
moderne kunst ipv Berlijn of Parijs. Kunstenaars verbeeldden de oorlog aan het begin in al
haar glorie maar ook hoe de oorlog ingrijpt op het persoonlijke leven. Tegenwoordig wordt er
nog kunst gemaakt van deze oorlog maar meer als monument om slachtoffers te herdenken.
Interbellum
= de periode tussen WO I en WO II. Men is verward, sommigen neigen naar het nihilisme
(nergens meer in geloven), ander naar het idealisme (streven naar een betere wereld). Door
het economische herstel breekt er crisis uit, het fascisme duikt op. Tanztheater: theater wordt
met ballet gemixt. Grondlegger ervan is Kurt Jooss.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller puckvriens. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $12.07. You're not tied to anything after your purchase.
