Geschiedenis 4.1!
Op oudjaarsavond van het jaar 1564 kwam de Raad van State bijeen.
In de 16e eeuw waren er in het Duitse rijk, Frankrijk en Nederland uitbarstingen over geloofskwesties.
Deze conflicten waren verweven met een strijd over de centralisatie van het bestuur.
Frankrijk werd in de 16e en 17e eeuw verscheurd door verschrikkelijke godsdiensttwisten. In het
midden van de 16e eeuw kwamen de twisten tussen katholieke en protestantse edelen tot een
uitbarsting. De rust keerde terug in 1598, toen de hugenoten (calvinisten) enige vrijheid van
godsdienst kregen (edict van Nantes).
Duitse rijk, macht verdeeld over allerlei vorsten en geestelijken. Aantal bekeerd nieuwe geloof.
Hierdoor conflict Karel V. (katholieke keizer van Duitse rijk). Oorlogen die hierdoor ontstonden →
godsdienstoorlogen. Ook zelfstandige en regionale vorsten streden tegen Karel V., hij wilde Duitse
rijk politiek naar zijn hand zetten. Bij godsdienstvrede van Augsburg in 1555 erkende de keizer dat
elke vorst zijn eigen religie mocht kiezen en dat zijn onderdanen hem in die keuze zouden volgen.
Ook kreeg hij beperking politieke macht. Vrede zorgde voor halve eeuw van relatieve rust. In 1618
nieuwe oorlog in Duitse rijk, duurde dertig jaar. Was een godsdienstoorlog en intern-Duitse strijd,
inzet keizerlijke macht over het rijk. (katholieke Habsburgse keizers bleven streven naar vergroting
macht. Protestante en katholieken vorsten verzetten zich daartegen). Land volledig uitgeput, andere
buitenlandse mogendheden vochten hun conflicten ook op Duits grondgebied uit. 1648 partijen
oorlogsmoe en sloten de Vrede van Westfalen. Duitse vorsten in gezag hersteld. Keizer niet geslaagd
zijn wil op te leggen, hierdoor Duitse rijk nog lappendeken van staatjes, geen centraal bestuur.
Nederlanden behoorde tot Spaanse Habsburgse rijk, voor katholieke Karel V. en Filip II, was deze
‘ketterse’ beweging absoluut onverteerbaar: rijk kon maar één godsdienst hebben. (ketterij een vorm
van majesteitsschennis, ‘misdrijf’ diende streng vervolgd te worden). Gebeurde steeds feller door
invoering van ‘bloedplakkaten’ onder Karel V. Karel V en later zijn zoon Filips II voerden de
Nederlanden in als een centralisatiepolitiek. Meer greep gebruikte ze geschoolde ambtenaren. Adel
hierdoor steeds beroofd van invloed en privileges en voelde zich in traditionele positie van
bestuurder aangetast. Spaanse vorsten moeilijk om adel heen, voor oorlogen en centralisatiepolitiek
moesten ze belasting heffen, kon niet zonder toestemming van adel. Onvrede en toenemende
centralisatie niet enige probleem Nederlanden. Veel mensen verontwaardigd over
terdoodveroordeling ketters: mensen vonden vervolging verschrikkelijk. Vond Willen van Oranje ook,
hij wilde compromis sluiten met Spaanse vorst over godsdienstvrijheid én over meer vrijheid om de
Nederlandsen naar eigen inzicht te besturen.
Compromis uitgesloten. Toenemende verzet tegen zowel godsdienstvervolgingen als de centralisatie
leidde tot een conflict dat wordt aangeduid als de Opstand. 1566; beeldenstorm, beelden en
complete kerkinterieurs werden vernield. Filips II stuurde troepen er op af, vanaf 1568 waren
opstandelingen in oorlog met de Spaanse vorst, conflict van tachtig jaar. Gevolg Opstand: scheiding
Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden, zuiden katholiek trouw Spaanse. Noorden sloten zich aan bij
de Unie van Utrecht (1579). Opstellen van Plakkaat van Verlatinghe (1581) verbraken opstandelingen
banden met Spaanse vorst. Pas in 1648, republiek sloot vrede met Spanje (vrede van Münster). In
geen enkel land leidde de strijd over godsdienst en bestuur tot de vorming van een staat zonder
vorst. Twee eeuwen blijven bestaan: de republiek.
1566: smeekschrift aangeboden door honderden edelen.
Op oudjaarsavond van het jaar 1564 kwam de Raad van State bijeen.
In de 16e eeuw waren er in het Duitse rijk, Frankrijk en Nederland uitbarstingen over geloofskwesties.
Deze conflicten waren verweven met een strijd over de centralisatie van het bestuur.
Frankrijk werd in de 16e en 17e eeuw verscheurd door verschrikkelijke godsdiensttwisten. In het
midden van de 16e eeuw kwamen de twisten tussen katholieke en protestantse edelen tot een
uitbarsting. De rust keerde terug in 1598, toen de hugenoten (calvinisten) enige vrijheid van
godsdienst kregen (edict van Nantes).
Duitse rijk, macht verdeeld over allerlei vorsten en geestelijken. Aantal bekeerd nieuwe geloof.
Hierdoor conflict Karel V. (katholieke keizer van Duitse rijk). Oorlogen die hierdoor ontstonden →
godsdienstoorlogen. Ook zelfstandige en regionale vorsten streden tegen Karel V., hij wilde Duitse
rijk politiek naar zijn hand zetten. Bij godsdienstvrede van Augsburg in 1555 erkende de keizer dat
elke vorst zijn eigen religie mocht kiezen en dat zijn onderdanen hem in die keuze zouden volgen.
Ook kreeg hij beperking politieke macht. Vrede zorgde voor halve eeuw van relatieve rust. In 1618
nieuwe oorlog in Duitse rijk, duurde dertig jaar. Was een godsdienstoorlog en intern-Duitse strijd,
inzet keizerlijke macht over het rijk. (katholieke Habsburgse keizers bleven streven naar vergroting
macht. Protestante en katholieken vorsten verzetten zich daartegen). Land volledig uitgeput, andere
buitenlandse mogendheden vochten hun conflicten ook op Duits grondgebied uit. 1648 partijen
oorlogsmoe en sloten de Vrede van Westfalen. Duitse vorsten in gezag hersteld. Keizer niet geslaagd
zijn wil op te leggen, hierdoor Duitse rijk nog lappendeken van staatjes, geen centraal bestuur.
Nederlanden behoorde tot Spaanse Habsburgse rijk, voor katholieke Karel V. en Filip II, was deze
‘ketterse’ beweging absoluut onverteerbaar: rijk kon maar één godsdienst hebben. (ketterij een vorm
van majesteitsschennis, ‘misdrijf’ diende streng vervolgd te worden). Gebeurde steeds feller door
invoering van ‘bloedplakkaten’ onder Karel V. Karel V en later zijn zoon Filips II voerden de
Nederlanden in als een centralisatiepolitiek. Meer greep gebruikte ze geschoolde ambtenaren. Adel
hierdoor steeds beroofd van invloed en privileges en voelde zich in traditionele positie van
bestuurder aangetast. Spaanse vorsten moeilijk om adel heen, voor oorlogen en centralisatiepolitiek
moesten ze belasting heffen, kon niet zonder toestemming van adel. Onvrede en toenemende
centralisatie niet enige probleem Nederlanden. Veel mensen verontwaardigd over
terdoodveroordeling ketters: mensen vonden vervolging verschrikkelijk. Vond Willen van Oranje ook,
hij wilde compromis sluiten met Spaanse vorst over godsdienstvrijheid én over meer vrijheid om de
Nederlandsen naar eigen inzicht te besturen.
Compromis uitgesloten. Toenemende verzet tegen zowel godsdienstvervolgingen als de centralisatie
leidde tot een conflict dat wordt aangeduid als de Opstand. 1566; beeldenstorm, beelden en
complete kerkinterieurs werden vernield. Filips II stuurde troepen er op af, vanaf 1568 waren
opstandelingen in oorlog met de Spaanse vorst, conflict van tachtig jaar. Gevolg Opstand: scheiding
Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden, zuiden katholiek trouw Spaanse. Noorden sloten zich aan bij
de Unie van Utrecht (1579). Opstellen van Plakkaat van Verlatinghe (1581) verbraken opstandelingen
banden met Spaanse vorst. Pas in 1648, republiek sloot vrede met Spanje (vrede van Münster). In
geen enkel land leidde de strijd over godsdienst en bestuur tot de vorming van een staat zonder
vorst. Twee eeuwen blijven bestaan: de republiek.
1566: smeekschrift aangeboden door honderden edelen.
