Criminologie
College 1 + hoofdstuk 8
In de jaren 70 veranderde de focus van criminologie → breuk waar te nemen in gangbare
theorieën, die verklaarden criminaliteit vanuit persoonlijke of sociale omstandigheden en
de ongepastheid van sociale minderheden.
Rationele keuzebenadering
Oorsprong uit de klassieke school met als uitgangspunt dat misdadigers hun daden plegen uit vrije
keuze en vanuit rationele motieven.
De rationele keuzetheorie heeft een economische benadering bij het doorgronden van criminaliteit
(kosten-batenanalyse)
Ingrepen in fysieke ruimte → gebaseerd op rationele keuze-theorie
- doelgerichte keuze
- vragen vooral over hoe kosten en baten tot stand komen, geen motieven
- motief kan gestoeld zijn op misvatting, terwijl keuze rationeel is
- dader moet voorbeeld zien, doel aantrekkelijk en goede gelegenheid
Pragmatisch
- Geen aandacht aan sociaal-economische oorzaken van criminaliteit (accent op individu)
- Accent op beheersing, afschrikking en vergelding, markt voor calculerende slachtoffers
(hogere hekken, betere sloten)
- beleid: situationele preventie - minder aantrekkelijk maken doelwit en beperken gelegenheid
- oorsprong pragmatische benadering beleidspraktijk (rechtseconomie en systeemtheorie)
- niets ‘echt’ verklaard, oorzaken buiten beeld
Speltheorie aanvulling verklaren van criminaliteit rationele keuzebenadering
Gaat er van uit dat mensen strategisch handelen in hun interacties → uitkomst besluit
over gaan tot criminaliteit niet onafhankelijk van de betrokkenen.
Situationele criminaliteitspreventie
Clarke & Cornish : geen simpele keuze maar er moet een opvolgende reeks van keuzes gemaakt
worden.
Worden beïnvloed door een aantal sociale en psychologische factoren in de specifieke situatie :
1. Het is een doelgerichte handeling (voordeel te behalen)
2. Beste beslissing nemen
3. Besluitvormingsproces varieert, afhankelijk van soort criminaliteit
4. Besluit mee te gaan met bepaalde soorten criminaliteit verschilt met besluit over te gaan tot
een specifiek misdrijf.
5. Betrokkenheidbesluiten, drie stappen : initiatie, gewenning en beëindiging (apart bestudeerd,
door verschillende variabelen beïnvloed)
6. Gebeurtenisbesluiten kennen volgorde van keuzes, na elk stadium keuze gemaakt
(voorbereiding, selectie doel, uitvoering, vlucht..)
Sociale preventie ziet vooral toe op de dader (waarom?) → dadergericht
Situationele preventie kijkt naar kenmerken daad, wat maakt het aantrekkelijk? →
doelgericht
Gelegenheidstheorie (opportunity theory; Felson en Clarke)
,‘Gelegenheid maakt de dief’ → omvang criminaliteit bepaald door drie factoren :
aantallen potentiële daders, aantallen aantrekkelijke doelwitten en de mate van toezicht
en bescherming van deze doelwitten
Felson en Clarke vatten gelegenheidstheorie samen in tien uitgangspunten.
1. Gelegenheid speelt een rol in het veroorzaken van alle soorten criminaliteit
2. Gelegenheden zijn specifiek
3. Gelegenheden zijn gebonden aan tijd en ruimte
4. Gelegenheden zijn afhankelijk van alledaagse activiteiten
5. Een specifiek delict creëert gelegenheden voor andere delicten
6. Specifieke goederen bieden meer verleidelijke goederen voor criminaliteit
7. Sociale en technische ontwikkelingen bieden nieuwe mogelijkheden criminaliteit
8. Gelegenheid kan worden verminderd
9. Verminderen leidt in het algemeen niet tot verplaatsingseffecten
10. Gerichte gelegenheidsvermindering kan leiden tot een nog grotere criminaliteitsafname
↙
Lastig te onderscheiden van Routine Activity Theory
Criminaliteit (diefstal) is een product van drie omstandigheden die tegelijkertijd en op dezelfde plaats
zijn.
1. gemotiveerde dader (iedereen)
2. aanwezigheid van een geschikt doel → target
- financiële waarde
- traagheid (verplaatsen van item)
- toegankelijkheid
- zichtbaarheid
3. ontbreken van bekwaam voogdijschap (adequaat toezicht) → straf zekerheid
vermogen dus minder waarschijnlijk
Omgevingscriminologie
Rationele keuzebenadering, routine activity en gelegenheidstheorie moeten worden
onderscheiden van de traditionele criminologie → subdiscipline = omgevingscriminologie
CPTED (crime prevention through environmental design/sociaal veilig ontwerpen)
Uitwerking van situationele criminaliteitspreventie
Voorkomen van criminaliteit via het beheersen van de fysieke omgeving.
- verminder kansen voor criminaliteit
- angst verminderen
- verbeter de kwaliteit van leven
- biedt mogelijkheden voor positieve sociale interactie
Bepaalde inrichting of ontwerp kan als gevolg bepaald gedrag veroorzaken → beslissing
dader voorafgaand beïnvloeden
voorbeeld : park bank met leuningen tussendoor, zwerver kan er niet op slapen
Defensible space
Newman, schuld voor hoge misdaadcijfers in flatwijken ligt bij hun fysieke ontwerp en vormgeving
vier verschillende designelementen die ontwikkelingen sociale controle bevorderen & criminaliteit
verminderen
1. territoriale definitie → overgang persoonlijke ruimte (makkelijk beheersen) naar
openbare ruimte (moeilijk beheersen)
2. zichtbaarheid/toezicht → toezicht op territoriale ruimte gemakkelijk uit te oefenen
, 3. imago → suggestie van kwetsbaarheid wordt vermeden
4. omgeving → veiligheid aangrenzende gebieden
CPTED in de praktijk
Bij ontwerpen fysieke ruimte drie soorten strategieën
1. mechanische beveiliging (sloten, verlichting)
2. georganiseerde beveiliging (bewakers, portiers, surveillance)
3. natuurlijke beveiliging (ruimtelijke inrichting)
CPTED richt zich primair op laatste categorie op zowel dimensie van toegankelijkheid als sociale
controle
3 typen gebruikers
1. legitimate user (legitieme gebruiker)
- bepaalde locatie gebruiken voor bepaald doel
2. potential offenders
- vertonen ongewenst of crimineel gedrag
3. observers
- informeel toezicht uitoefenen en evt reageren
CPTED in Nederland
Checklist sociaal veilig ontwerpen
1. aanwezigheid potentiële daders verhoogt risico
2. aanwezigheid toezicht verlaagt risico
3. zichtbaarheid verlaagt risico
4. betrokkenheid bij en verantwoordelijkheid voor de omgeving verlagen het risico
5. attractiviteit omgeving verlaagt risico
6. toegankelijkheid en vluchtwegen (balans)
7. aantrekkelijkheid potentieel doelwit verhoogt risico
8. fysiek kwetsbare potentiële doelwitten verhogen risico
Gentrification
Bewust ingezet instrument om de criminaliteit uit oude en verpauperde buurten weg te drukken en
bevolkingssamenstelling te bevorderen
● positief : wijken worden opgewaardeerd
● negatief : traditionele bewoners uit lagere inkomensgroepen worden verdrongen
Public reassurance
Eysink onderscheid vier aandachtsterreinen:
1. veiligheid
2. veiligheidsbeleving
3. vertrouwen
4. vrijheidsbeleving
Binnen deze aandachtsterreinen onderscheid hij drie belangrijke
elementen: signal crimes, signal events en signal disorders
criminaliteitspiramide
Bestuurders en beleidsmakers kijken primaire naar de top van de
piramide, maar burgers veiligheid is meer vanaf onder
Stedelijke vernieuwing
Twee redenen voor geringe effectiviteit grootstedenbeleid
College 1 + hoofdstuk 8
In de jaren 70 veranderde de focus van criminologie → breuk waar te nemen in gangbare
theorieën, die verklaarden criminaliteit vanuit persoonlijke of sociale omstandigheden en
de ongepastheid van sociale minderheden.
Rationele keuzebenadering
Oorsprong uit de klassieke school met als uitgangspunt dat misdadigers hun daden plegen uit vrije
keuze en vanuit rationele motieven.
De rationele keuzetheorie heeft een economische benadering bij het doorgronden van criminaliteit
(kosten-batenanalyse)
Ingrepen in fysieke ruimte → gebaseerd op rationele keuze-theorie
- doelgerichte keuze
- vragen vooral over hoe kosten en baten tot stand komen, geen motieven
- motief kan gestoeld zijn op misvatting, terwijl keuze rationeel is
- dader moet voorbeeld zien, doel aantrekkelijk en goede gelegenheid
Pragmatisch
- Geen aandacht aan sociaal-economische oorzaken van criminaliteit (accent op individu)
- Accent op beheersing, afschrikking en vergelding, markt voor calculerende slachtoffers
(hogere hekken, betere sloten)
- beleid: situationele preventie - minder aantrekkelijk maken doelwit en beperken gelegenheid
- oorsprong pragmatische benadering beleidspraktijk (rechtseconomie en systeemtheorie)
- niets ‘echt’ verklaard, oorzaken buiten beeld
Speltheorie aanvulling verklaren van criminaliteit rationele keuzebenadering
Gaat er van uit dat mensen strategisch handelen in hun interacties → uitkomst besluit
over gaan tot criminaliteit niet onafhankelijk van de betrokkenen.
Situationele criminaliteitspreventie
Clarke & Cornish : geen simpele keuze maar er moet een opvolgende reeks van keuzes gemaakt
worden.
Worden beïnvloed door een aantal sociale en psychologische factoren in de specifieke situatie :
1. Het is een doelgerichte handeling (voordeel te behalen)
2. Beste beslissing nemen
3. Besluitvormingsproces varieert, afhankelijk van soort criminaliteit
4. Besluit mee te gaan met bepaalde soorten criminaliteit verschilt met besluit over te gaan tot
een specifiek misdrijf.
5. Betrokkenheidbesluiten, drie stappen : initiatie, gewenning en beëindiging (apart bestudeerd,
door verschillende variabelen beïnvloed)
6. Gebeurtenisbesluiten kennen volgorde van keuzes, na elk stadium keuze gemaakt
(voorbereiding, selectie doel, uitvoering, vlucht..)
Sociale preventie ziet vooral toe op de dader (waarom?) → dadergericht
Situationele preventie kijkt naar kenmerken daad, wat maakt het aantrekkelijk? →
doelgericht
Gelegenheidstheorie (opportunity theory; Felson en Clarke)
,‘Gelegenheid maakt de dief’ → omvang criminaliteit bepaald door drie factoren :
aantallen potentiële daders, aantallen aantrekkelijke doelwitten en de mate van toezicht
en bescherming van deze doelwitten
Felson en Clarke vatten gelegenheidstheorie samen in tien uitgangspunten.
1. Gelegenheid speelt een rol in het veroorzaken van alle soorten criminaliteit
2. Gelegenheden zijn specifiek
3. Gelegenheden zijn gebonden aan tijd en ruimte
4. Gelegenheden zijn afhankelijk van alledaagse activiteiten
5. Een specifiek delict creëert gelegenheden voor andere delicten
6. Specifieke goederen bieden meer verleidelijke goederen voor criminaliteit
7. Sociale en technische ontwikkelingen bieden nieuwe mogelijkheden criminaliteit
8. Gelegenheid kan worden verminderd
9. Verminderen leidt in het algemeen niet tot verplaatsingseffecten
10. Gerichte gelegenheidsvermindering kan leiden tot een nog grotere criminaliteitsafname
↙
Lastig te onderscheiden van Routine Activity Theory
Criminaliteit (diefstal) is een product van drie omstandigheden die tegelijkertijd en op dezelfde plaats
zijn.
1. gemotiveerde dader (iedereen)
2. aanwezigheid van een geschikt doel → target
- financiële waarde
- traagheid (verplaatsen van item)
- toegankelijkheid
- zichtbaarheid
3. ontbreken van bekwaam voogdijschap (adequaat toezicht) → straf zekerheid
vermogen dus minder waarschijnlijk
Omgevingscriminologie
Rationele keuzebenadering, routine activity en gelegenheidstheorie moeten worden
onderscheiden van de traditionele criminologie → subdiscipline = omgevingscriminologie
CPTED (crime prevention through environmental design/sociaal veilig ontwerpen)
Uitwerking van situationele criminaliteitspreventie
Voorkomen van criminaliteit via het beheersen van de fysieke omgeving.
- verminder kansen voor criminaliteit
- angst verminderen
- verbeter de kwaliteit van leven
- biedt mogelijkheden voor positieve sociale interactie
Bepaalde inrichting of ontwerp kan als gevolg bepaald gedrag veroorzaken → beslissing
dader voorafgaand beïnvloeden
voorbeeld : park bank met leuningen tussendoor, zwerver kan er niet op slapen
Defensible space
Newman, schuld voor hoge misdaadcijfers in flatwijken ligt bij hun fysieke ontwerp en vormgeving
vier verschillende designelementen die ontwikkelingen sociale controle bevorderen & criminaliteit
verminderen
1. territoriale definitie → overgang persoonlijke ruimte (makkelijk beheersen) naar
openbare ruimte (moeilijk beheersen)
2. zichtbaarheid/toezicht → toezicht op territoriale ruimte gemakkelijk uit te oefenen
, 3. imago → suggestie van kwetsbaarheid wordt vermeden
4. omgeving → veiligheid aangrenzende gebieden
CPTED in de praktijk
Bij ontwerpen fysieke ruimte drie soorten strategieën
1. mechanische beveiliging (sloten, verlichting)
2. georganiseerde beveiliging (bewakers, portiers, surveillance)
3. natuurlijke beveiliging (ruimtelijke inrichting)
CPTED richt zich primair op laatste categorie op zowel dimensie van toegankelijkheid als sociale
controle
3 typen gebruikers
1. legitimate user (legitieme gebruiker)
- bepaalde locatie gebruiken voor bepaald doel
2. potential offenders
- vertonen ongewenst of crimineel gedrag
3. observers
- informeel toezicht uitoefenen en evt reageren
CPTED in Nederland
Checklist sociaal veilig ontwerpen
1. aanwezigheid potentiële daders verhoogt risico
2. aanwezigheid toezicht verlaagt risico
3. zichtbaarheid verlaagt risico
4. betrokkenheid bij en verantwoordelijkheid voor de omgeving verlagen het risico
5. attractiviteit omgeving verlaagt risico
6. toegankelijkheid en vluchtwegen (balans)
7. aantrekkelijkheid potentieel doelwit verhoogt risico
8. fysiek kwetsbare potentiële doelwitten verhogen risico
Gentrification
Bewust ingezet instrument om de criminaliteit uit oude en verpauperde buurten weg te drukken en
bevolkingssamenstelling te bevorderen
● positief : wijken worden opgewaardeerd
● negatief : traditionele bewoners uit lagere inkomensgroepen worden verdrongen
Public reassurance
Eysink onderscheid vier aandachtsterreinen:
1. veiligheid
2. veiligheidsbeleving
3. vertrouwen
4. vrijheidsbeleving
Binnen deze aandachtsterreinen onderscheid hij drie belangrijke
elementen: signal crimes, signal events en signal disorders
criminaliteitspiramide
Bestuurders en beleidsmakers kijken primaire naar de top van de
piramide, maar burgers veiligheid is meer vanaf onder
Stedelijke vernieuwing
Twee redenen voor geringe effectiviteit grootstedenbeleid
