Rechtseconomie – aansprakelijkheidssystemen – 2020/2021
Week 2: Aansprakelijkheidssystemen
Soorten ongevallen
Unilaterale: ongevallen die enkel door toedoen van de dader ontstaan, geen eigen schuld van
slachtoffer mogelijk;
Bilaterale: ongevallen die zowel door de dader als door het slachtoffer ontstaan, eigen schuld
van slachtoffer mogelijk.
Het hangt af van het soort ongeval welk aansprakelijkheidssysteem van toepassing is. Hierbij is het
relevant te onderzoeken welk systeem zorgt voor het efficiënte zorgniveau: niveau van zorg dat binnen
de samenleving de gunstigste bijdrage aan de gezamenlijke welvaart levert. Hierbij zijn de volgende
twee factoren van belang:
Mate van zorg;
Aantal activiteiten.
Ook deze factoren zijn afhankelijk van het aansprakelijkheidssysteem wat wordt gehanteerd.
Unilaterale ongevallen
Bij unilaterale ongevallen kunnen de volgende aansprakelijkheidssystemen van toepassing zijn:
Geen aansprakelijkheid;
Risicoaansprakelijkheid;
Schuldaansprakelijkheid.
Geen aansprakelijkheidssysteem
Wanneer er geen aansprakelijkheidssysteem is bij unilaterale ongevallen, leidt dit tot een inefficiënt
zorgniveau. Men hoeft namelijk niet op te draaien voor de kosten van de schade. Aangezien we ervan
uit mogen gaan dat ieder zijn kosten zo laag mogelijk wil houden, zal hij weinig zorg betrachten. Zorg
betrachten kost namelijk geld, en aangezien hij toch niet aansprakelijk is zal hij weinig tot geen zorg
betrachten. Het aantal activiteiten zal hierdoor ook hoog zijn, omdat hij per activiteit geen kosten
heeft, maar enkel de baten die uit de activiteit voor hem voortvloeien. Geen aansprakelijkheidssysteem
leidt dus tot een inefficiënt zorgniveau en een inefficiënt aantal activiteiten.
Risicoaansprakelijkheid
Wanneer er sprake is van een risicoaansprakelijkheidssysteem, zal dit leiden tot een efficiënt
zorgniveau. Bij risicoaansprakelijkheid is men aansprakelijk voor elk schadeveroorzakend gedrag.
Men zal dus een efficiënt zorgniveau hanteren om zo min mogelijk schade te veroorzaken, zonder dat
de kosten voor zorg té hoog zijn. Daarnaast zal men een efficiënt aantal activiteiten ondernemen,
aangezien men voor elke activiteit in gelijke hoeveelheid aansprakelijk is. Een
risicoaansprakelijkheidssysteem leidt dus tot een efficiënt zorgniveau en een efficiënt aantal
activiteiten.
Schuldaansprakelijkheid
Wanneer er sprake is van een schuldaansprakelijkheidssysteem, kan dit leiden tot een efficiënt
zorgniveau, maar niet in alle gevallen. Dit is namelijk afhankelijk van het vereiste zorgniveau dat is
vastgesteld. Het is dus afhankelijk van de keuze van norm voor zorgvuldig gedrag. Hierbij zijn twee
scenario’s denkbaar.
Stel dat deze norm op het efficiënte zorgniveau wordt ingesteld, dan zal dit ertoe leiden dat men ook
dit efficiënte zorgniveau betracht. Zolang men zich immers houdt aan deze norm, is hij niet
aansprakelijk voor de schade. Dit leidt echter wel tot een inefficiënt aantal activiteiten. Wanneer men
immers het vereiste zorgniveau betracht, is hij niet aansprakelijk. Men heeft dan dus geen kosten meer
per activiteit behalve het vereiste zorgniveau.
Stel dat deze norm te hoog wordt ingesteld, dus een inefficiënt zorgniveau, dan zal dit ertoe leiden
dat men zich niet aan dit zorgniveau houdt omdat de kosten te hoog zijn. Men zal dan in plaats van dit
niveau het efficiënte zorgniveau hanteren. Vanaf dan kan men de situatie vergelijken met de
Week 2: Aansprakelijkheidssystemen
Soorten ongevallen
Unilaterale: ongevallen die enkel door toedoen van de dader ontstaan, geen eigen schuld van
slachtoffer mogelijk;
Bilaterale: ongevallen die zowel door de dader als door het slachtoffer ontstaan, eigen schuld
van slachtoffer mogelijk.
Het hangt af van het soort ongeval welk aansprakelijkheidssysteem van toepassing is. Hierbij is het
relevant te onderzoeken welk systeem zorgt voor het efficiënte zorgniveau: niveau van zorg dat binnen
de samenleving de gunstigste bijdrage aan de gezamenlijke welvaart levert. Hierbij zijn de volgende
twee factoren van belang:
Mate van zorg;
Aantal activiteiten.
Ook deze factoren zijn afhankelijk van het aansprakelijkheidssysteem wat wordt gehanteerd.
Unilaterale ongevallen
Bij unilaterale ongevallen kunnen de volgende aansprakelijkheidssystemen van toepassing zijn:
Geen aansprakelijkheid;
Risicoaansprakelijkheid;
Schuldaansprakelijkheid.
Geen aansprakelijkheidssysteem
Wanneer er geen aansprakelijkheidssysteem is bij unilaterale ongevallen, leidt dit tot een inefficiënt
zorgniveau. Men hoeft namelijk niet op te draaien voor de kosten van de schade. Aangezien we ervan
uit mogen gaan dat ieder zijn kosten zo laag mogelijk wil houden, zal hij weinig zorg betrachten. Zorg
betrachten kost namelijk geld, en aangezien hij toch niet aansprakelijk is zal hij weinig tot geen zorg
betrachten. Het aantal activiteiten zal hierdoor ook hoog zijn, omdat hij per activiteit geen kosten
heeft, maar enkel de baten die uit de activiteit voor hem voortvloeien. Geen aansprakelijkheidssysteem
leidt dus tot een inefficiënt zorgniveau en een inefficiënt aantal activiteiten.
Risicoaansprakelijkheid
Wanneer er sprake is van een risicoaansprakelijkheidssysteem, zal dit leiden tot een efficiënt
zorgniveau. Bij risicoaansprakelijkheid is men aansprakelijk voor elk schadeveroorzakend gedrag.
Men zal dus een efficiënt zorgniveau hanteren om zo min mogelijk schade te veroorzaken, zonder dat
de kosten voor zorg té hoog zijn. Daarnaast zal men een efficiënt aantal activiteiten ondernemen,
aangezien men voor elke activiteit in gelijke hoeveelheid aansprakelijk is. Een
risicoaansprakelijkheidssysteem leidt dus tot een efficiënt zorgniveau en een efficiënt aantal
activiteiten.
Schuldaansprakelijkheid
Wanneer er sprake is van een schuldaansprakelijkheidssysteem, kan dit leiden tot een efficiënt
zorgniveau, maar niet in alle gevallen. Dit is namelijk afhankelijk van het vereiste zorgniveau dat is
vastgesteld. Het is dus afhankelijk van de keuze van norm voor zorgvuldig gedrag. Hierbij zijn twee
scenario’s denkbaar.
Stel dat deze norm op het efficiënte zorgniveau wordt ingesteld, dan zal dit ertoe leiden dat men ook
dit efficiënte zorgniveau betracht. Zolang men zich immers houdt aan deze norm, is hij niet
aansprakelijk voor de schade. Dit leidt echter wel tot een inefficiënt aantal activiteiten. Wanneer men
immers het vereiste zorgniveau betracht, is hij niet aansprakelijk. Men heeft dan dus geen kosten meer
per activiteit behalve het vereiste zorgniveau.
Stel dat deze norm te hoog wordt ingesteld, dus een inefficiënt zorgniveau, dan zal dit ertoe leiden
dat men zich niet aan dit zorgniveau houdt omdat de kosten te hoog zijn. Men zal dan in plaats van dit
niveau het efficiënte zorgniveau hanteren. Vanaf dan kan men de situatie vergelijken met de
