College slides Orthopedagogiek
Pedagogische Wetenshappen – Jaar 2
Vak: Orthopedagogiek: theorieën en modellen
Inhoudsopgave
College 1: Introductie en risico’s van pedagogisch handelen..................................................2
1. Risico’s van handelen......................................................................................................2
2. Hoe risico’s beheersbaar maken?....................................................................................4
College 2: Theorieën voor pedagogisch handelen..................................................................7
College 3: Diagnostiek.......................................................................................................... 14
College 4: Diagnostische Modellen.......................................................................................21
College 5: Psychometrie en Behandeling..............................................................................29
College 6: Maatschappelijke Uitdagingen..............................................................................35
1
,College 1: Introductie en risico’s van pedagogisch
handelen
Beschrijving van het vak – Onderwerpen:
- Risico’s in het werken als (ortho)pedagoog
- Verschillende theorieën en modellen die bruikbaar zijn in de (orthopedagogische)
hulpverlening
o Algemene theorieën
o Diagnostische modellen
- Behandeling
- Psychometrie
o Theorie en technieken van psychologische metingen
- Maatschappelijke uitdagingen
Doelen:
- Kennis van theorieën en het doorgronden welke rol ze (kunnen) spelen in diagnostiek
en hulpverlening.
- Kennis over modellen van diagnostiek en hoe de kwaliteit van diagnostische
processen kan worden geanalyseerd, beoordeeld en positief beïnvloed.
- Kennis hebben van de functies, voordelen en risico’s van het werken met protocollen.
- De betekenis kennen van methodologie, statistiek en psychometrie voor de kwaliteit
van het werken van pedagogen.
1. Risico’s van handelen
Thema’s
- Prof-ed of pedagoog is een risicovol beroep
- Hoe risico’s beheersbaar houden?
- Iatrogene invloeden binnen de pedagogiek en pedagogisch handelen
Pedagogisch werk = risicovol
- Vol besluiten over wat goed en niet goed is
- Vol onduidelijke situaties, gevoelens en conflicten die geduid moeten worden Vol
niet perfecte hulpmiddelen
- Vol weerbarstige, niet coöperatieve cliënten
- Vol afhankelijkheden van collega’s die niet overal en altijd dezelfde belangen hebben
- Vol verlangens over maatwerk
- Vol veranderlijke situaties, klachten en oplossingen
Pedagogen - (Luijk et al., 2019; van IJzendoorn & de Frankrijker, 2005)
- Proberen het functioneren en de ontwikkeling van het kind door én in de opvoeding
en het onderwijs te verbeterd en optimaliseren
o alledaagse opvoedings- en ontwikkelingsvraagstukken tot complexe
opvoedings- en ontwikkelingssituaties
o kinderen en jongeren als volwassenen in een afhankelijkheidsrelatie
- Handelen op basis van kennis over de pedagogische relatie, opvoedingsdoelen,
opvoedingswijzen en de pedagogische en maatschappelijke context
o direct en indirect veranderen van de leefomgeving van het kind
2
,Competenties orthopedagoog
- Orthopedagogisch handelen
- Professionaliteit
- Communicatie
- Samenwerking
- Kennis en wetenschap
- Maatschappelijk handelen
- Organisatie’
Pedagogische wetenschappen
- Handelingsgerichte wetenschap
- Wetenschap richt zich op gemiddeldes en kansen
- Pedogoog richt zich op een specifieke cliënt (of groep cliënten) in een specifieke
context maatwerk
Handelingsgerichte wetenschap
- Cliënt en hulpverlener zijn handelende individuen
- Intenties, plannen, verwachtingen en overtuigingen
- Maar…, niet alle componenten van het handelen zijn altijd geheel en bewust
overwogen (zie theorieën in reader, o.a. psychoanalyse, behaviorisme).
Handelen via verhalen
Verhaal (bij diagnostiek, therapie, interventie, opvoeden): = complex van zingevingen waarin
mensen hun belevenissen en ervaringen plaatsen
- Collectieve verhalen
o Cultuur, vanzelfsprekendheden, prototypen, vooroordelen
- Persoonlijke verhalen
o Uniek ( kan communicatie moeilijker maken, maar ook het wederzijds
begrip vergroten)
Handelen - een verhaal
Met een meisje met overgewicht is afgesproken dat ze naar de lokale sportschool gaat om
meer te bewegen. Bij de volgende afspraak blijkt echter dat ze hiertoe geen actie heeft
ondernomen. De hulpverlener trekt de conclusie dat dit meisje niet gemotiveerd is haar
probleem aan te pakken.
Pas later in het gesprek wordt duidelijk dat de sportschool bij het meisje in de buurt geen
mogelijkheid biedt om alleen met vrouwen te sporten (in plaats van gemengd). Vanwege
haar geloof, wil of mag het meisje niet deelnemen aan gemengde sportactiviteiten.
In overleg met de hulpverlener wordt een ander plan gemaakt. Zowel cliënt als hulpverlener
handelen vanuit een verhaal!
Handelen cliënt verbeteren
Vergroten van handelingsbekwaamheid = empowerment
Wetenschap kan helpen bij: (indirect bijdragen aan behandeling van client)
- Vergroten van kennis over en in professionele hulpverlening
- Verbeteren van vaardigheden (handelen) van hulpverleners
- verbeteren van vaardigheden (handelen) van client/cliëntsysteem
3
, Handelen cliënt verbeteren - Verbeteren van handelen van client/cliëntsysteem:
- Invoeren van technische of instrumentele verbeteringen
o Bijv. training van nieuwe vaardigheden, aanleren van trucjes voor coping
- Verbeteren van interpretatiekader van betrokkenen
o Gebeurtenissen in ander licht plaatsen, met ouders praten, op een andere
manier naar de situatie kijken en daardoor er op een andere manier mee
omgaan.
- Vergroten van welbevinden
o Cliënt/cliëntsysteem dient gevoel te krijgen grip op de situatie te hebben
Verbeteren van handelen: gezondheid als richtsnoer
Wat wordt verstaan onder “gezondheid” wordt bepaald door?
- Tradities van cliënten / sociale regels (zie ook artikel
van der Veer)
- Consensus binnen een groep
o Groep/gemeenschap lost eigen problemen op
o Prof-ed gaat uit van wetgeving in combinatie met gewoontes en in combinatie
met haalbaarheid (praktisch en financieel)
o Experts bepalen standaard (bijv. DSM, SDQ)
- Dus gezondheid is een relatief en subejctief begrip
Eerste deel: aantal aspecten van pedagogisch handelen op een rijtje gezegd. Complexiteit
en risicovolheid tonen. Gevolgen voor cliënten.
2. Hoe risico’s beheersbaar maken?
- Evidence based werken
- Protocollen gebruiken
Gevaar is dat je alleen maar blokjes gaat aanvinken. Dat je alleen in stappen gaat denken.
Er zijn dus tools en hulpmiddelen, maar dit alleen is niet genoeg. Er zitten risico’s aan
verbonden, omdat het per geval complex is. Maatwerk is dus belangrijk. Dus hoe kan je zo
optimaal mogelijk handelen en de risico’s beheersbaar maken. Twee manieren:
Evidence based werken - Empirisch-analytische onderzoeksbenadering:
- Interventie is getoetst via empirisch onderzoek
- Strikt methodologisch werken (een soort draaiboek waarop de behandeling wordt
uitgevoerd).
- Toon effectiviteit en haalbaarheid aan
- Gebruik goede onderzoeksopzetten en goede onderzoeksinstrumenten
- Let niet alleen op voordelen van benaderingen, maar ook op mogelijke
nadelen/risico’s
- Beschrijf fenomenen nauwkeurig
- Stel je maakt gebruik van een methode die goed getest is. De behandeling is dan
gemiddeld genomen effectief. Het werkt dus niet voor iedereen, maar er is wel meer
zekerheid.
4
Pedagogische Wetenshappen – Jaar 2
Vak: Orthopedagogiek: theorieën en modellen
Inhoudsopgave
College 1: Introductie en risico’s van pedagogisch handelen..................................................2
1. Risico’s van handelen......................................................................................................2
2. Hoe risico’s beheersbaar maken?....................................................................................4
College 2: Theorieën voor pedagogisch handelen..................................................................7
College 3: Diagnostiek.......................................................................................................... 14
College 4: Diagnostische Modellen.......................................................................................21
College 5: Psychometrie en Behandeling..............................................................................29
College 6: Maatschappelijke Uitdagingen..............................................................................35
1
,College 1: Introductie en risico’s van pedagogisch
handelen
Beschrijving van het vak – Onderwerpen:
- Risico’s in het werken als (ortho)pedagoog
- Verschillende theorieën en modellen die bruikbaar zijn in de (orthopedagogische)
hulpverlening
o Algemene theorieën
o Diagnostische modellen
- Behandeling
- Psychometrie
o Theorie en technieken van psychologische metingen
- Maatschappelijke uitdagingen
Doelen:
- Kennis van theorieën en het doorgronden welke rol ze (kunnen) spelen in diagnostiek
en hulpverlening.
- Kennis over modellen van diagnostiek en hoe de kwaliteit van diagnostische
processen kan worden geanalyseerd, beoordeeld en positief beïnvloed.
- Kennis hebben van de functies, voordelen en risico’s van het werken met protocollen.
- De betekenis kennen van methodologie, statistiek en psychometrie voor de kwaliteit
van het werken van pedagogen.
1. Risico’s van handelen
Thema’s
- Prof-ed of pedagoog is een risicovol beroep
- Hoe risico’s beheersbaar houden?
- Iatrogene invloeden binnen de pedagogiek en pedagogisch handelen
Pedagogisch werk = risicovol
- Vol besluiten over wat goed en niet goed is
- Vol onduidelijke situaties, gevoelens en conflicten die geduid moeten worden Vol
niet perfecte hulpmiddelen
- Vol weerbarstige, niet coöperatieve cliënten
- Vol afhankelijkheden van collega’s die niet overal en altijd dezelfde belangen hebben
- Vol verlangens over maatwerk
- Vol veranderlijke situaties, klachten en oplossingen
Pedagogen - (Luijk et al., 2019; van IJzendoorn & de Frankrijker, 2005)
- Proberen het functioneren en de ontwikkeling van het kind door én in de opvoeding
en het onderwijs te verbeterd en optimaliseren
o alledaagse opvoedings- en ontwikkelingsvraagstukken tot complexe
opvoedings- en ontwikkelingssituaties
o kinderen en jongeren als volwassenen in een afhankelijkheidsrelatie
- Handelen op basis van kennis over de pedagogische relatie, opvoedingsdoelen,
opvoedingswijzen en de pedagogische en maatschappelijke context
o direct en indirect veranderen van de leefomgeving van het kind
2
,Competenties orthopedagoog
- Orthopedagogisch handelen
- Professionaliteit
- Communicatie
- Samenwerking
- Kennis en wetenschap
- Maatschappelijk handelen
- Organisatie’
Pedagogische wetenschappen
- Handelingsgerichte wetenschap
- Wetenschap richt zich op gemiddeldes en kansen
- Pedogoog richt zich op een specifieke cliënt (of groep cliënten) in een specifieke
context maatwerk
Handelingsgerichte wetenschap
- Cliënt en hulpverlener zijn handelende individuen
- Intenties, plannen, verwachtingen en overtuigingen
- Maar…, niet alle componenten van het handelen zijn altijd geheel en bewust
overwogen (zie theorieën in reader, o.a. psychoanalyse, behaviorisme).
Handelen via verhalen
Verhaal (bij diagnostiek, therapie, interventie, opvoeden): = complex van zingevingen waarin
mensen hun belevenissen en ervaringen plaatsen
- Collectieve verhalen
o Cultuur, vanzelfsprekendheden, prototypen, vooroordelen
- Persoonlijke verhalen
o Uniek ( kan communicatie moeilijker maken, maar ook het wederzijds
begrip vergroten)
Handelen - een verhaal
Met een meisje met overgewicht is afgesproken dat ze naar de lokale sportschool gaat om
meer te bewegen. Bij de volgende afspraak blijkt echter dat ze hiertoe geen actie heeft
ondernomen. De hulpverlener trekt de conclusie dat dit meisje niet gemotiveerd is haar
probleem aan te pakken.
Pas later in het gesprek wordt duidelijk dat de sportschool bij het meisje in de buurt geen
mogelijkheid biedt om alleen met vrouwen te sporten (in plaats van gemengd). Vanwege
haar geloof, wil of mag het meisje niet deelnemen aan gemengde sportactiviteiten.
In overleg met de hulpverlener wordt een ander plan gemaakt. Zowel cliënt als hulpverlener
handelen vanuit een verhaal!
Handelen cliënt verbeteren
Vergroten van handelingsbekwaamheid = empowerment
Wetenschap kan helpen bij: (indirect bijdragen aan behandeling van client)
- Vergroten van kennis over en in professionele hulpverlening
- Verbeteren van vaardigheden (handelen) van hulpverleners
- verbeteren van vaardigheden (handelen) van client/cliëntsysteem
3
, Handelen cliënt verbeteren - Verbeteren van handelen van client/cliëntsysteem:
- Invoeren van technische of instrumentele verbeteringen
o Bijv. training van nieuwe vaardigheden, aanleren van trucjes voor coping
- Verbeteren van interpretatiekader van betrokkenen
o Gebeurtenissen in ander licht plaatsen, met ouders praten, op een andere
manier naar de situatie kijken en daardoor er op een andere manier mee
omgaan.
- Vergroten van welbevinden
o Cliënt/cliëntsysteem dient gevoel te krijgen grip op de situatie te hebben
Verbeteren van handelen: gezondheid als richtsnoer
Wat wordt verstaan onder “gezondheid” wordt bepaald door?
- Tradities van cliënten / sociale regels (zie ook artikel
van der Veer)
- Consensus binnen een groep
o Groep/gemeenschap lost eigen problemen op
o Prof-ed gaat uit van wetgeving in combinatie met gewoontes en in combinatie
met haalbaarheid (praktisch en financieel)
o Experts bepalen standaard (bijv. DSM, SDQ)
- Dus gezondheid is een relatief en subejctief begrip
Eerste deel: aantal aspecten van pedagogisch handelen op een rijtje gezegd. Complexiteit
en risicovolheid tonen. Gevolgen voor cliënten.
2. Hoe risico’s beheersbaar maken?
- Evidence based werken
- Protocollen gebruiken
Gevaar is dat je alleen maar blokjes gaat aanvinken. Dat je alleen in stappen gaat denken.
Er zijn dus tools en hulpmiddelen, maar dit alleen is niet genoeg. Er zitten risico’s aan
verbonden, omdat het per geval complex is. Maatwerk is dus belangrijk. Dus hoe kan je zo
optimaal mogelijk handelen en de risico’s beheersbaar maken. Twee manieren:
Evidence based werken - Empirisch-analytische onderzoeksbenadering:
- Interventie is getoetst via empirisch onderzoek
- Strikt methodologisch werken (een soort draaiboek waarop de behandeling wordt
uitgevoerd).
- Toon effectiviteit en haalbaarheid aan
- Gebruik goede onderzoeksopzetten en goede onderzoeksinstrumenten
- Let niet alleen op voordelen van benaderingen, maar ook op mogelijke
nadelen/risico’s
- Beschrijf fenomenen nauwkeurig
- Stel je maakt gebruik van een methode die goed getest is. De behandeling is dan
gemiddeld genomen effectief. Het werkt dus niet voor iedereen, maar er is wel meer
zekerheid.
4
