Jagers en boeren (.. – 3000 v.
chr.)
Levenswijze van de jagers-verzamelaars
Het ontstaan van de mensen
1. Godsdiensten – bijv Christendom: scheppingsverhaal
2. Wetenschap – Darwin: evolutieleer (mensen zijn ontstaan uit dieren)
Oudste skeletten gevonden in Oost-Afrika, waar een apensoort leefde die zich anders ontwikkelde
dan andere apen. Klimaatverandering – meeste apen trokken weg. Kleine groep paste zich aan,
gevolgen: rechtop lopen, aanpassing beenderen en inhoud hersenpan groter.
Cultuur = alles wat mensen denken en doen. Natuur = alles wat er vanzelf is.
Verzamelen en jagen
Men leefde in kleine groepjes, dus een bestuur was overbodig. Woonden in primitieve
hutten/tenten/grotten. Het waren nomaden, de mannen jaagden en de vrouwen verzamelden.
Belangrijkste uitvinding: vuur.
Oude steentijd (Paleolithicum) - De ijstijden, dus mens begon met vuur om te gaan en met het
maken van stenen werktuigen.
Midden steentijd (Mesolithicum) – Einde van de ijstijden
Nieuwe steentijd (Neolithicum) – bijna overal ter wereld ontstaat landbouw ( Neolithische
Revolutie). Belangrijke uitvindingen: akkerbouw & veeteelt, aardewerk, het wiel en de ploeg. Begin
standplaatsvastigheid.
Bronstijd – brons gebruikt voor wapens en grafgiften.
IJzertijd – voor wapens en gereedschappen. Kelten machtig door verkoop van ijzer in Europa.
Het ontstaan van landbouw en landbouwsamenlevingen
Landbouw is ca. 7000 v. Chr. ontstaan in het Midden-Oosten. De verspreiding ging geleidelijk, door
rustpauzes tussen reizen en oogsten.
Landbouwsamenleving ontstaat: Voordelen landbouw t.o.v. jagen en verzamelen
samenleving waarin het grootste deel van de
Nadeel ontstaan landbouw
mensen werkt in de landbouw en woont in - Vaste plek; stevige huizen
dorpen. Er wordt meer voedsel - Meer welvaart - Onzekerheid; oogsten
geproduceerd dan nodig. - Meer zekerheid mislukken, dieren ziek
- Leven in grote groepen
Het ontstaan van de
eerste stedelijke gemeenschappen
Taken vorst
Gevolg: agrarisch-stedelijke samenleving: groot deel van de mensen werkt in de landbouw en woont
- Samenwerking bij aanleg en
Kenmerken
in dorpen. Er zijn al wel steden, waar mensen van ambacht en eerste
handel leven. stedelijke
Nadeel: steeds meer
onderhoud irrigatiesysteem
gemeenschappen
- Bouw van grote publieke gebouwen
- Veiligheid t.o.v. andere - Hiërarchische opbouw
steden/gebieden samenleving
- Goden te vriend - Godsdienstig centrum
- Goed bestuur, ambtenaren en goede - Taakverdeling
wetten - Gebruikt schrift
,ongelijkheid. Krachtige leiders proberen macht uit te breiden door gebied te veroveren – ontstaan
staten: gebieden met grenzen en een leider.
,Grieken en Romeinen ( 3000
v.Chr – 500 )
De ontwikkeling van het wetenschappelijk denken en
het denken over burgerschap en politiek in de Griekse
stadstaat
Door de natuurlijke omstandigheden, ontstonden er in
Filosofie: liefde tot de wijsheid, streven naar
Griekenland verschillende stadstaten ( bv. Athene en
kennis. De mens werd gezien als zelfstandig
Sparta). Elke stadstaat ( polis ) had zijn eigen bestuur.
wezen, en kon d.m.v zijn verstand kennis en
inzicht verwerven.
Bestuursvormen
Wetenschap: een onderzoeksmethode met als
- Democratie: burgers beslissen doel het verkrijgen van betrouwbare kennis
- Oligarchie/Aristocratie: aanzienlijkste waarmee verklaringen kunnen worden
burgers gegeven voor gebeurtenissen en
- Autocratie: alleenheerser ontwikkelingen. Het individu werd belangrijker
- Monarchie: één persoon aan de macht dan de gemeenschap waarvan hij deel
- Tirannie: alleenheerser d.m.v. staatsgreep uitmaakte.
- Theocratie: goddelijk wezen regeert via
religieuze leiders.
Democratie in Athene – directe
democratie: belangrijke beslissingen werden genomen door de volksvergadering. Mannen vanaf 18
jaar hadden stemrecht. Ook was er veel aandacht voor kunst en wetenschap.
Aristocratie in Sparta – dagelijks bestuur in handen van vijf personen, gekozen door de
volksvergadering. Meeste burgers hadden geen burgerrecht, dus mochten niet stemmen ( er waren
door veroverde gebieden meer slaven dan burgers ). Het had een sterk leger, want alle jongens vanaf
7 jaar moesten in dienst. Weinig aandacht voor kunst en wetenschap.
De klassieke vormentaal van de Grieks-Romeinse
cultuur
Beelden (afstammend van de Egyptenaren)
Bij Griekse beelden ging het vooral om idealisme, zo mooi en goddelijk mogelijk. Eerst waren de
beelden stijf en platjes, maar na een tijdje kwam er wel vorm in.
Zuilen (afstammend van de Egyptenaren)
Soorten zuilen
Dorische
o Strakke lijnen en robuuste, sobere zuilen
Ionische
o Rankere zuilen, met een voet-/bovenstuk en krulversiering
Korintische
o Uitbundiger versierd
Ook Griekse kunstenaars en architecten werden naar Italië gebracht.
, De Romeinen hadden een veel realistischer beeld bij kunst en ze werkten met veel bogen bij het
bouwen van tempels, openbare gebouwen en aquaducten. Aquaducten dienden als waterafvoer van
water uit meren en uit de bergen. En deze voorzagen de stad van water.
Ook het theater werd overgenomen van de Grieken. De Romeinen konden met hun gewelven overal
theaters neer bouwen.
De groei van het Romeinse Imperium waardoor de
Grieks-Romeinse cultuur zich in Europa kon verspreiden
Rome gesticht in 753 v.C. door Romulus en Remus
Monarchie > aristocratische republiek
Senaat macht in handen
Rome vanaf 350 v.C. delen van Italië verovert > 264 v.C. expansie buiten Italië begon
Oorlog met Carthago, Sicilië en Spanje veroverd en later Carthago ook, tegelijk met
Griekenland.
Daarna West - Anatolië ( Turkije ), stichting provincie Asia
Daarna oostkust Middellandse Zee
Tussen legeraanvoerders braken burgeroorlogen uit. Julius Caesar kwam hier als beste uit.
dictator
vermoord in senaat in 44 v.C. door voorstanders republiek
Octavianus, zijn neef, aan de macht. Breidde rijk uit met Egypte. Stichtte in 27 v.C. een keizerrijk.
Hierna was er 2 eeuwen rust: de pax Romana
Hoe zo’n wereldrijk opgebouwd?
Verlangen naar roem, buit en gebiedsuitbreiding
Goed georganiseerd bestuur
Respect naar godsdienst en cultuur van andere volkeren
Sterk en gedisciplineerd leger
Goede infrastructuur
Na overmeestering van Griekenland mengde de Griekse cultuur zich met de Romeinse cultuur: de
Grieks-Romeinse cultuur. Ook zijn goden en godsdienstige verhalen overgenomen.
De volkeren in het westen werden geromaniseerd. Mensen namen de taal en het schrift over. Ook
kwamen er belangrijke steden die weer goed waren voor de economie. En mannen uit het hele rijk
namen dienst in het leger. Er werd het Romeins recht ingevoerd en iedereen in het Romeinse Rijk
kon het burgerrecht krijgen. Belangrijke rechtsregels uit het Romeins Recht:
Iemand is onschuldig tot zijn schuld bewezen is
Iemand die ergens van wordt beschuldigd heeft het recht zich te verdedigen
Niemand wordt gestraft voor wat hij denkt
Alleen de rechters en niet de bestuurders van een land mogen zich met de rechtspraak
bemoeien
De confrontatie tussen de Grieks-Romeinse cultuur en
de Germaanse cultuur in Noordwest-Europa
Ondergang Rome
Raakte in 3e eeuw in verval
o Productie en handel nam af
chr.)
Levenswijze van de jagers-verzamelaars
Het ontstaan van de mensen
1. Godsdiensten – bijv Christendom: scheppingsverhaal
2. Wetenschap – Darwin: evolutieleer (mensen zijn ontstaan uit dieren)
Oudste skeletten gevonden in Oost-Afrika, waar een apensoort leefde die zich anders ontwikkelde
dan andere apen. Klimaatverandering – meeste apen trokken weg. Kleine groep paste zich aan,
gevolgen: rechtop lopen, aanpassing beenderen en inhoud hersenpan groter.
Cultuur = alles wat mensen denken en doen. Natuur = alles wat er vanzelf is.
Verzamelen en jagen
Men leefde in kleine groepjes, dus een bestuur was overbodig. Woonden in primitieve
hutten/tenten/grotten. Het waren nomaden, de mannen jaagden en de vrouwen verzamelden.
Belangrijkste uitvinding: vuur.
Oude steentijd (Paleolithicum) - De ijstijden, dus mens begon met vuur om te gaan en met het
maken van stenen werktuigen.
Midden steentijd (Mesolithicum) – Einde van de ijstijden
Nieuwe steentijd (Neolithicum) – bijna overal ter wereld ontstaat landbouw ( Neolithische
Revolutie). Belangrijke uitvindingen: akkerbouw & veeteelt, aardewerk, het wiel en de ploeg. Begin
standplaatsvastigheid.
Bronstijd – brons gebruikt voor wapens en grafgiften.
IJzertijd – voor wapens en gereedschappen. Kelten machtig door verkoop van ijzer in Europa.
Het ontstaan van landbouw en landbouwsamenlevingen
Landbouw is ca. 7000 v. Chr. ontstaan in het Midden-Oosten. De verspreiding ging geleidelijk, door
rustpauzes tussen reizen en oogsten.
Landbouwsamenleving ontstaat: Voordelen landbouw t.o.v. jagen en verzamelen
samenleving waarin het grootste deel van de
Nadeel ontstaan landbouw
mensen werkt in de landbouw en woont in - Vaste plek; stevige huizen
dorpen. Er wordt meer voedsel - Meer welvaart - Onzekerheid; oogsten
geproduceerd dan nodig. - Meer zekerheid mislukken, dieren ziek
- Leven in grote groepen
Het ontstaan van de
eerste stedelijke gemeenschappen
Taken vorst
Gevolg: agrarisch-stedelijke samenleving: groot deel van de mensen werkt in de landbouw en woont
- Samenwerking bij aanleg en
Kenmerken
in dorpen. Er zijn al wel steden, waar mensen van ambacht en eerste
handel leven. stedelijke
Nadeel: steeds meer
onderhoud irrigatiesysteem
gemeenschappen
- Bouw van grote publieke gebouwen
- Veiligheid t.o.v. andere - Hiërarchische opbouw
steden/gebieden samenleving
- Goden te vriend - Godsdienstig centrum
- Goed bestuur, ambtenaren en goede - Taakverdeling
wetten - Gebruikt schrift
,ongelijkheid. Krachtige leiders proberen macht uit te breiden door gebied te veroveren – ontstaan
staten: gebieden met grenzen en een leider.
,Grieken en Romeinen ( 3000
v.Chr – 500 )
De ontwikkeling van het wetenschappelijk denken en
het denken over burgerschap en politiek in de Griekse
stadstaat
Door de natuurlijke omstandigheden, ontstonden er in
Filosofie: liefde tot de wijsheid, streven naar
Griekenland verschillende stadstaten ( bv. Athene en
kennis. De mens werd gezien als zelfstandig
Sparta). Elke stadstaat ( polis ) had zijn eigen bestuur.
wezen, en kon d.m.v zijn verstand kennis en
inzicht verwerven.
Bestuursvormen
Wetenschap: een onderzoeksmethode met als
- Democratie: burgers beslissen doel het verkrijgen van betrouwbare kennis
- Oligarchie/Aristocratie: aanzienlijkste waarmee verklaringen kunnen worden
burgers gegeven voor gebeurtenissen en
- Autocratie: alleenheerser ontwikkelingen. Het individu werd belangrijker
- Monarchie: één persoon aan de macht dan de gemeenschap waarvan hij deel
- Tirannie: alleenheerser d.m.v. staatsgreep uitmaakte.
- Theocratie: goddelijk wezen regeert via
religieuze leiders.
Democratie in Athene – directe
democratie: belangrijke beslissingen werden genomen door de volksvergadering. Mannen vanaf 18
jaar hadden stemrecht. Ook was er veel aandacht voor kunst en wetenschap.
Aristocratie in Sparta – dagelijks bestuur in handen van vijf personen, gekozen door de
volksvergadering. Meeste burgers hadden geen burgerrecht, dus mochten niet stemmen ( er waren
door veroverde gebieden meer slaven dan burgers ). Het had een sterk leger, want alle jongens vanaf
7 jaar moesten in dienst. Weinig aandacht voor kunst en wetenschap.
De klassieke vormentaal van de Grieks-Romeinse
cultuur
Beelden (afstammend van de Egyptenaren)
Bij Griekse beelden ging het vooral om idealisme, zo mooi en goddelijk mogelijk. Eerst waren de
beelden stijf en platjes, maar na een tijdje kwam er wel vorm in.
Zuilen (afstammend van de Egyptenaren)
Soorten zuilen
Dorische
o Strakke lijnen en robuuste, sobere zuilen
Ionische
o Rankere zuilen, met een voet-/bovenstuk en krulversiering
Korintische
o Uitbundiger versierd
Ook Griekse kunstenaars en architecten werden naar Italië gebracht.
, De Romeinen hadden een veel realistischer beeld bij kunst en ze werkten met veel bogen bij het
bouwen van tempels, openbare gebouwen en aquaducten. Aquaducten dienden als waterafvoer van
water uit meren en uit de bergen. En deze voorzagen de stad van water.
Ook het theater werd overgenomen van de Grieken. De Romeinen konden met hun gewelven overal
theaters neer bouwen.
De groei van het Romeinse Imperium waardoor de
Grieks-Romeinse cultuur zich in Europa kon verspreiden
Rome gesticht in 753 v.C. door Romulus en Remus
Monarchie > aristocratische republiek
Senaat macht in handen
Rome vanaf 350 v.C. delen van Italië verovert > 264 v.C. expansie buiten Italië begon
Oorlog met Carthago, Sicilië en Spanje veroverd en later Carthago ook, tegelijk met
Griekenland.
Daarna West - Anatolië ( Turkije ), stichting provincie Asia
Daarna oostkust Middellandse Zee
Tussen legeraanvoerders braken burgeroorlogen uit. Julius Caesar kwam hier als beste uit.
dictator
vermoord in senaat in 44 v.C. door voorstanders republiek
Octavianus, zijn neef, aan de macht. Breidde rijk uit met Egypte. Stichtte in 27 v.C. een keizerrijk.
Hierna was er 2 eeuwen rust: de pax Romana
Hoe zo’n wereldrijk opgebouwd?
Verlangen naar roem, buit en gebiedsuitbreiding
Goed georganiseerd bestuur
Respect naar godsdienst en cultuur van andere volkeren
Sterk en gedisciplineerd leger
Goede infrastructuur
Na overmeestering van Griekenland mengde de Griekse cultuur zich met de Romeinse cultuur: de
Grieks-Romeinse cultuur. Ook zijn goden en godsdienstige verhalen overgenomen.
De volkeren in het westen werden geromaniseerd. Mensen namen de taal en het schrift over. Ook
kwamen er belangrijke steden die weer goed waren voor de economie. En mannen uit het hele rijk
namen dienst in het leger. Er werd het Romeins recht ingevoerd en iedereen in het Romeinse Rijk
kon het burgerrecht krijgen. Belangrijke rechtsregels uit het Romeins Recht:
Iemand is onschuldig tot zijn schuld bewezen is
Iemand die ergens van wordt beschuldigd heeft het recht zich te verdedigen
Niemand wordt gestraft voor wat hij denkt
Alleen de rechters en niet de bestuurders van een land mogen zich met de rechtspraak
bemoeien
De confrontatie tussen de Grieks-Romeinse cultuur en
de Germaanse cultuur in Noordwest-Europa
Ondergang Rome
Raakte in 3e eeuw in verval
o Productie en handel nam af
