Samenvatting: De beleidscyclus 1 (agenda- en
besluitvorming)
College 1 Inleiding: wicked problems en
Cairney h1, h2, h3 probleemdefinities
Rittell en Webber
College 2 Waarom hervormingen moeilijk zijn
Cairney h9, h11
Bannink en Resodihardjo
Yerkes en den Dulk
College 3 Group Model building: wat is het en
Bleijenbergh et al waarom gaan we het doen?
Rouwette et al
College 4 Structuren, netwerken en instituties
Cairney h5, h6, h7 in beleid
Koppenjan
College 5 Voorgaande stof
College 6 Besluitvormingstheorieën
Cairney h4
Lindblom
Allison en Zelikow
College 7 Toepassen besluitvormingstheorieën
College 8 Multilevel governance
Cairney h8
College 9 Beïnvloeding van besluitvorming:
Entman media
Robinson
College 10 Beïnvloeding van besluitvorming:
Beyers en Braun lobbygroepen en politiek
Newsome
College 11 Leiderschap en hervormingen
Cairney h11
Goldfinch en ’t Hart
College 12 Voorgaande stof
College 13 Leren van beleid
Cairney h10, h12, h13
,College 1 Inleiding wicked problems en
probleemdefinities
Cairney h1, h2, h3
Rittell en Webber
Leerdoelen cursus
Verschillende theoretische perspectieven op beleid te beschrijven en herkennen
Theoretische perspectieven op beleid toe te passen op empirische casussen
Kritisch te kunnen reflecteren op hoe een gekozen perspectief de analyse zal beïnvloeden
Kritisch te kunnen reflecteren op de rol van een bestuurskundige in een politiek-bestuurlijke
omgeving
Wat doen college 1
Beleid en de beleidscyclus
Wicked problems
Macht
Leerdoelen college 1
Uitleggen wat beleid (niet) is en wat het doel van beleid is
Uitleggen wat wicked problems zijn en waarom ze wicked worden genoemd
Uitleggen hoe de beleidscyclus er uit ziet
De rol van macht op beleid beschrijven en de drie debatten over macht uitleggen
Rode draad
De rode draad in deze cursus is dat hervormingen lastig zijn, het maken van nieuw beleid en
veranderen ervan is lastig en gaat lastig. Rode draad casus gaat over partnerverlof/
vaderschapsverlof.
In 2000 was er een revolutie van ministers om rechten op vaderschapsverlof te vergroten. Nederland
liep hier heel erg op achter, waarbij Nederlandse mannen maar 2 dagen hadden. De ILC riep ook op
om dit uit te breiden en pas in 2019 is dit uiteindelijk pas meer geworden.
Beleid en de beleidscyclus
Wat is beleid
"Alles wat een regering/overheid verkiest om te doen of niet te doen" (Dye, 1972: 2)
o Het gaat om wat een overheid wel of niet doet.
"Een reeks onderling samenhangende beslissingen genomen door een politieke actor of een
groep actoren met betrekking tot de selectie van doelen en de middelen om deze te bereiken
binnen een specifieke situatie waar die beslissingen in principe binnen de macht van die actoren
zouden moeten vallen" (Jenkins 1978: 15)
o Gaat om combinaties van beslissingen die samen tot iets leiden, dat gewenst wordt
door bepaalde actoren en waar macht een rol speelt.
“Beleid is een politiek-maatschappelijke constructie, een bewuste combinatie van keuzes met
betrekking tot doel, middelen en tijdsbestekken, gecreëerd om een probleem te vermijden door
het te elimineren of te verminderen (repressief of reactief), om het te voorkomen (preventief of
proactief), of het op zijn minst beheersen (curatief) "(Geul, 1998: 25)
o Beleid is iets wat we samen construeren en gaat over doelen, middelen en tijd
waarin het zich voordoet en het gaat altijd over het oplossen van een
maatschappelijk probleem.
,Wikipedia: Beleid is het stellen van doelen, middelen en een tijdpad in onderlinge samenhang. Liefst
zijn plaats en tijd omschreven. Onder beleid wordt dus verstaan het aangeven van de richting en de
middelen waarmee men gestelde organisatiedoelen wil gaan realiseren binnen de gestelde periode.
Cairney zegt dat beleid het vergelijken is van hoe we denken dat beleid gemaakt moet worden en
hoe het daadwerkelijk gemaakt moet worden. Elke theorie heeft een idee over hoe het moet. Elk
hoofdstuk heeft de focus op een theorie. Je moet een theorie beoordelen op wat hij zegt te verklaren
en niet op wat jezelf wilt dat hij zou verklaren. Daarnaast kijkt hij hoe goed theorie werkt in
verschillende omstandigheden. En als laatst kijkt hij hoe deze theorie past bij andere dingen die we
gelezen hebben. In het boek van Cairney is geen definitie van beleid waarover iedereen het eens is.
In hoofdstuk 2 geeft hij aandacht aan verschillende manieren waarop je tegen beleid aan kan kijken.
Beleid gaat altijd over het handelen van de overheid. Het gaat zowel over wat er wel gebeurt, maar
ook over wat er niet gebeurt. Deze niet beslissingen zijn ook belangrijk. Het niet beslissen om iets te
veranderen is ook beleid. Dit gebeurt vaak bewust door actoren en machtsverhoudingen. Als het
gaat om beleid dan gaat het om de bewuste beslissingen om wel of niet te handelen.
Dus, wat is beleid
De actor is de overheid
Die bewust besluit
Om iets wel of niet te doen
Om een maatschappelijk probleem op te lossen of te voorkomen
En we analyseren beleid aan de hand van de beleidscyclus
Volgens Cairney bestaat de beleidscyclus niet maar is het een ideaaltype, een model van de
werkelijkheid. Het helpt je om de handelingen rondom beleid te begrijpen en te classificeren.
De beleidscyclus
Stap 1: Agendavorming
Gaat over het formuleren van een probleem, of het zo
formuleren dat er juist geen probleem is. Onderwerpen
worden op de politieke agenda gezet.
Stap 2: Besluitvorming
Besluiten worden genomen. Gaat over besluiten welke
beleidsmaatregelen worden genomen, wat kosten zijn en
wat voor draagvlak er voor is, dus ook de legitimiteit.
Stap 3: Beleidsuitvoering
De implementatie en uitvoering van beleid.
Stap 4: Beleidsevaluatie
Evaluatie van beleid, werkt het?
Beleidscyclus heeft twee rollen:
Een prescriptieve rol: een model van hoe beleid moet worden gemaakt.
Een descriptieve rol: een model om te beschrijven hoe beleid
gemaakt wordt.
Model van Cairney: Policy choice model
Sleutelelementen van beleidskeuze in een complexe
beleidsvormingsomgeving.
In plaats van het model van de beleidscyclus kan je beter naar het
model van Cairney kijken, volgens Cairney. Hierin zitten de belangrijkste
kenmerken in als het gaat om beleid maken en kiezen tussen beleid
, opties. Cairney vindt de beleidscyclus geen handig instrument omdat besluitvormingsprocessen vaak
niet in dezelfde volgorde lopen. Daarom gebruik hij liever dit policy choice model. Waarin nadruk ligt
op onderdelen die van invloed zijn op beleidshervorming, zoals instituties, netwerken, context,
gebeurtenissen, ideeën die mensen hebben, verschillende typen actoren. Samen hebben ze invloed
op beleidskeuzes.
Beleidstheorie
In het vak beleidsproject hebben jullie (eerstejaars) geleerd dat een beleidstheorie gaat over
(Hoogerwerf):
- De daadwerkelijke situatie (het probleem)
- De causale relatie (wat zijn de oorzaken en gevolgen van het probleem)
- De doel relatie (middelen om doel te bereiken)
- Normatieve relatie (normen en waarden)
Cairney gaat verder: elke theorie die helpt om te begrijpen wat er gebeurt tijdens het beleidsproces
is een beleidstheorie.
Wicked problems
Probleem definitie
"Een van de meest hardnekkige problemen is het definiëren van problemen en het lokaliseren van
problemen" (Rittel & Webber, 1973, p.159)
Rittel en Webber geven aan waarom sommige problemen complex zijn en waarover we moeten
nadenken om te meten van de effecten voor het oplossen van het probleem. Misschien is het
belangrijkste en moeilijkste dat we problemen moeten definiëren en bepalen waar een bepaald
probleem zit zodat je aangrijpingspunten hebt voor beleidsveranderingen. Ze beginnen over
efficiëntie. Hoe besluiten we dat iets een probleem is? Ze noemen maatschappelijke problemen ook
wel planningsproblemen, omdat je voor het oplossen ervan met een plan moet komen.
Wicked problems
Wicked problems zijn complexe problemen die deel uitmaken van nog grotere problemen. De
oplossing voor wicked problems leidt tot andere problemen. (Rittel & Webber, 1973)
o Wicked omdat het complexe maatschappelijke problemen zijn. Als je een probleem
oplost dan ontstaat er vaak weer een ander probleem (Kubus spel).
De term ‘wicked’ (slecht of complex) beschrijft vaak (vrij losjes) de problemen die zeer ambitieus
en hardnekkig lijken en verband houden met sociaaleconomische ongelijkheden (Cairney, 2020,
p.22)
o Cairney zegt dat het erg gaat over sociale economische ongelijkheid.
Wicked (slecht) als:
Kwaadaardig versus goedaardig
Vicieuze (cirkel)
Lastig (zoals een kabouter)
Agressief (leeuw versus lam)
Kenmerken van wicked problems
Tien punten waarin Rittel en Webber beschrijven wat kenmerken zijn van wicked problems.
Er is geen definitieve formulering van een wicked probleem
Elk wicked probleem is in wezen uniek.
Elk wicked probleem kan worden beschouwd als een symptoom van een ander probleem.
Het bestaan van een discrepantie die een wicked probleem vertegenwoordigt, oorzaken kan op
verschillende manieren worden verklaard. De keuze van de uitleg bepaalt de aard van de
oplossing van het probleem
besluitvorming)
College 1 Inleiding: wicked problems en
Cairney h1, h2, h3 probleemdefinities
Rittell en Webber
College 2 Waarom hervormingen moeilijk zijn
Cairney h9, h11
Bannink en Resodihardjo
Yerkes en den Dulk
College 3 Group Model building: wat is het en
Bleijenbergh et al waarom gaan we het doen?
Rouwette et al
College 4 Structuren, netwerken en instituties
Cairney h5, h6, h7 in beleid
Koppenjan
College 5 Voorgaande stof
College 6 Besluitvormingstheorieën
Cairney h4
Lindblom
Allison en Zelikow
College 7 Toepassen besluitvormingstheorieën
College 8 Multilevel governance
Cairney h8
College 9 Beïnvloeding van besluitvorming:
Entman media
Robinson
College 10 Beïnvloeding van besluitvorming:
Beyers en Braun lobbygroepen en politiek
Newsome
College 11 Leiderschap en hervormingen
Cairney h11
Goldfinch en ’t Hart
College 12 Voorgaande stof
College 13 Leren van beleid
Cairney h10, h12, h13
,College 1 Inleiding wicked problems en
probleemdefinities
Cairney h1, h2, h3
Rittell en Webber
Leerdoelen cursus
Verschillende theoretische perspectieven op beleid te beschrijven en herkennen
Theoretische perspectieven op beleid toe te passen op empirische casussen
Kritisch te kunnen reflecteren op hoe een gekozen perspectief de analyse zal beïnvloeden
Kritisch te kunnen reflecteren op de rol van een bestuurskundige in een politiek-bestuurlijke
omgeving
Wat doen college 1
Beleid en de beleidscyclus
Wicked problems
Macht
Leerdoelen college 1
Uitleggen wat beleid (niet) is en wat het doel van beleid is
Uitleggen wat wicked problems zijn en waarom ze wicked worden genoemd
Uitleggen hoe de beleidscyclus er uit ziet
De rol van macht op beleid beschrijven en de drie debatten over macht uitleggen
Rode draad
De rode draad in deze cursus is dat hervormingen lastig zijn, het maken van nieuw beleid en
veranderen ervan is lastig en gaat lastig. Rode draad casus gaat over partnerverlof/
vaderschapsverlof.
In 2000 was er een revolutie van ministers om rechten op vaderschapsverlof te vergroten. Nederland
liep hier heel erg op achter, waarbij Nederlandse mannen maar 2 dagen hadden. De ILC riep ook op
om dit uit te breiden en pas in 2019 is dit uiteindelijk pas meer geworden.
Beleid en de beleidscyclus
Wat is beleid
"Alles wat een regering/overheid verkiest om te doen of niet te doen" (Dye, 1972: 2)
o Het gaat om wat een overheid wel of niet doet.
"Een reeks onderling samenhangende beslissingen genomen door een politieke actor of een
groep actoren met betrekking tot de selectie van doelen en de middelen om deze te bereiken
binnen een specifieke situatie waar die beslissingen in principe binnen de macht van die actoren
zouden moeten vallen" (Jenkins 1978: 15)
o Gaat om combinaties van beslissingen die samen tot iets leiden, dat gewenst wordt
door bepaalde actoren en waar macht een rol speelt.
“Beleid is een politiek-maatschappelijke constructie, een bewuste combinatie van keuzes met
betrekking tot doel, middelen en tijdsbestekken, gecreëerd om een probleem te vermijden door
het te elimineren of te verminderen (repressief of reactief), om het te voorkomen (preventief of
proactief), of het op zijn minst beheersen (curatief) "(Geul, 1998: 25)
o Beleid is iets wat we samen construeren en gaat over doelen, middelen en tijd
waarin het zich voordoet en het gaat altijd over het oplossen van een
maatschappelijk probleem.
,Wikipedia: Beleid is het stellen van doelen, middelen en een tijdpad in onderlinge samenhang. Liefst
zijn plaats en tijd omschreven. Onder beleid wordt dus verstaan het aangeven van de richting en de
middelen waarmee men gestelde organisatiedoelen wil gaan realiseren binnen de gestelde periode.
Cairney zegt dat beleid het vergelijken is van hoe we denken dat beleid gemaakt moet worden en
hoe het daadwerkelijk gemaakt moet worden. Elke theorie heeft een idee over hoe het moet. Elk
hoofdstuk heeft de focus op een theorie. Je moet een theorie beoordelen op wat hij zegt te verklaren
en niet op wat jezelf wilt dat hij zou verklaren. Daarnaast kijkt hij hoe goed theorie werkt in
verschillende omstandigheden. En als laatst kijkt hij hoe deze theorie past bij andere dingen die we
gelezen hebben. In het boek van Cairney is geen definitie van beleid waarover iedereen het eens is.
In hoofdstuk 2 geeft hij aandacht aan verschillende manieren waarop je tegen beleid aan kan kijken.
Beleid gaat altijd over het handelen van de overheid. Het gaat zowel over wat er wel gebeurt, maar
ook over wat er niet gebeurt. Deze niet beslissingen zijn ook belangrijk. Het niet beslissen om iets te
veranderen is ook beleid. Dit gebeurt vaak bewust door actoren en machtsverhoudingen. Als het
gaat om beleid dan gaat het om de bewuste beslissingen om wel of niet te handelen.
Dus, wat is beleid
De actor is de overheid
Die bewust besluit
Om iets wel of niet te doen
Om een maatschappelijk probleem op te lossen of te voorkomen
En we analyseren beleid aan de hand van de beleidscyclus
Volgens Cairney bestaat de beleidscyclus niet maar is het een ideaaltype, een model van de
werkelijkheid. Het helpt je om de handelingen rondom beleid te begrijpen en te classificeren.
De beleidscyclus
Stap 1: Agendavorming
Gaat over het formuleren van een probleem, of het zo
formuleren dat er juist geen probleem is. Onderwerpen
worden op de politieke agenda gezet.
Stap 2: Besluitvorming
Besluiten worden genomen. Gaat over besluiten welke
beleidsmaatregelen worden genomen, wat kosten zijn en
wat voor draagvlak er voor is, dus ook de legitimiteit.
Stap 3: Beleidsuitvoering
De implementatie en uitvoering van beleid.
Stap 4: Beleidsevaluatie
Evaluatie van beleid, werkt het?
Beleidscyclus heeft twee rollen:
Een prescriptieve rol: een model van hoe beleid moet worden gemaakt.
Een descriptieve rol: een model om te beschrijven hoe beleid
gemaakt wordt.
Model van Cairney: Policy choice model
Sleutelelementen van beleidskeuze in een complexe
beleidsvormingsomgeving.
In plaats van het model van de beleidscyclus kan je beter naar het
model van Cairney kijken, volgens Cairney. Hierin zitten de belangrijkste
kenmerken in als het gaat om beleid maken en kiezen tussen beleid
, opties. Cairney vindt de beleidscyclus geen handig instrument omdat besluitvormingsprocessen vaak
niet in dezelfde volgorde lopen. Daarom gebruik hij liever dit policy choice model. Waarin nadruk ligt
op onderdelen die van invloed zijn op beleidshervorming, zoals instituties, netwerken, context,
gebeurtenissen, ideeën die mensen hebben, verschillende typen actoren. Samen hebben ze invloed
op beleidskeuzes.
Beleidstheorie
In het vak beleidsproject hebben jullie (eerstejaars) geleerd dat een beleidstheorie gaat over
(Hoogerwerf):
- De daadwerkelijke situatie (het probleem)
- De causale relatie (wat zijn de oorzaken en gevolgen van het probleem)
- De doel relatie (middelen om doel te bereiken)
- Normatieve relatie (normen en waarden)
Cairney gaat verder: elke theorie die helpt om te begrijpen wat er gebeurt tijdens het beleidsproces
is een beleidstheorie.
Wicked problems
Probleem definitie
"Een van de meest hardnekkige problemen is het definiëren van problemen en het lokaliseren van
problemen" (Rittel & Webber, 1973, p.159)
Rittel en Webber geven aan waarom sommige problemen complex zijn en waarover we moeten
nadenken om te meten van de effecten voor het oplossen van het probleem. Misschien is het
belangrijkste en moeilijkste dat we problemen moeten definiëren en bepalen waar een bepaald
probleem zit zodat je aangrijpingspunten hebt voor beleidsveranderingen. Ze beginnen over
efficiëntie. Hoe besluiten we dat iets een probleem is? Ze noemen maatschappelijke problemen ook
wel planningsproblemen, omdat je voor het oplossen ervan met een plan moet komen.
Wicked problems
Wicked problems zijn complexe problemen die deel uitmaken van nog grotere problemen. De
oplossing voor wicked problems leidt tot andere problemen. (Rittel & Webber, 1973)
o Wicked omdat het complexe maatschappelijke problemen zijn. Als je een probleem
oplost dan ontstaat er vaak weer een ander probleem (Kubus spel).
De term ‘wicked’ (slecht of complex) beschrijft vaak (vrij losjes) de problemen die zeer ambitieus
en hardnekkig lijken en verband houden met sociaaleconomische ongelijkheden (Cairney, 2020,
p.22)
o Cairney zegt dat het erg gaat over sociale economische ongelijkheid.
Wicked (slecht) als:
Kwaadaardig versus goedaardig
Vicieuze (cirkel)
Lastig (zoals een kabouter)
Agressief (leeuw versus lam)
Kenmerken van wicked problems
Tien punten waarin Rittel en Webber beschrijven wat kenmerken zijn van wicked problems.
Er is geen definitieve formulering van een wicked probleem
Elk wicked probleem is in wezen uniek.
Elk wicked probleem kan worden beschouwd als een symptoom van een ander probleem.
Het bestaan van een discrepantie die een wicked probleem vertegenwoordigt, oorzaken kan op
verschillende manieren worden verklaard. De keuze van de uitleg bepaalt de aard van de
oplossing van het probleem
