Sociologie
De magische driehoek van Berger en Luckmann
De samenleving
is een objectieve
werkelijkheid
De samenleving
De mens is een
is een menselijk
sociaal product
product
Sociologen zijn producten van de samenleving en die samenleving is een objectieve werkelijkheid.
Omdat het een sociaal en een menselijk product is moet het als zodanig worden behandeld.
1 Op ontdekkingstocht door een bekend gebied?
- Sociologie = samenlevingskunde. De leer over de maatschappij of de wetenschap van de
samenleving.
- Combinatie van socius (metgezel) en logos (kennis, kunde, wetenschap).
- Sociologen willen meer weten over hoe mensen samenleven in verschillende sociale
verbanden (gezin, werk, vrienden, buurt, organisatie). Wat de kenmerken zijn van deze
samenlevingsverbanden en door welke wetmatigheden die gestuurd worden.
- Hoe? Een voorstelling van de samenleving als voetbalveld/speelveld en daarop illustreren ze
de sociologische kijk aan de hand van dagelijkse voorbeelden (drinken, eten, werk). Nadien
gaan ze een stap verder door deze methode toe te passen op belangrijke maatschappelijke
fenomenen (zelfdoding, ziekte, verslaving).
1.1 De samenleving als speelveld
De samenleving valt te vergelijken met een voetbalveld. Er zijn spelregels
(wetten en gedragsregels) en er zijn spelers (mensen, organisaties,
instituties). Er worden spellen gespeeld in de samenleving die bestaan uit
verschillende aspecten namelijk:
1
, 1. Speelveld samenlevingsverbanden en de temporele en sociale ruimte rond het speelveld
a. Omgeving die individu beïnvloedt
b. Temporele ruimte: dingen die veranderen
c. Sociale ruimte: verschil tussen mensen (bv. Arm en rijk)
2. Spelregels de ‘lijntjes’ van de samenleving
a. Normen en waarden van de samenleving
b. Geboden en verboden, gewoonten, taboes, straffen of belonen. Deze zijn
verschillend naar tijd en plaats (normen veranderen voortdurend)
Bv: een rechter kan een geldboete opleggen aan overtreders of ze voor enige tijd
naar de gevangenis sturen en hen zo uit de samenleving bannen.
Bv: op facebook moet je zeer goed opletten wat je plaatst op Fb want alles kan zich
tegen je keren. (gedragsregels, normen)
c. Er gelden andere regels voor particuliere en publieke ruimte (bv. Op straat of thuis)
3. Spel wijze van leven en ‘samen’ leven
a. Sociaal handelen, sociale relaties,
b. posities, rollen en status elke persoon heeft een bepaalde positie en aan de hand
van die positie krijg je een bepaalde rol of status binnen de samenleving. Zoals op het
voetbalveld elke speler zijn positie heeft en daaraan verwachtingen aan hangen, is
dit ook het geval bij de mensen in de samenleving. Van iedere persoon wordt er iets
verwacht. (= taakverdeling) bv:
arbeidsdeling bestaat uit posities die productie van goederen voorbereiden,
ondersteunen of organiseren. Andere posities zorgen voor opleiding van
arbeidskrachten, voor hun transport of hun gezondheid.
van een piloot verwachten we dat die ons veilig en tijdig op onze bestemming brengt.
Van een therapeut verwachten we een luisterend oor en ons aanzet om over onszelf na
te denken.
c. Waardering mensen worden afhankelijk van hun positie gewaardeerd: hogere of
lagere status. Beroepen zoals modeontwerper, chirurg en rechter zijn jobs die in het
licht staan en veel aandacht krijgen. Daarnaast heb je beroepen die niet veel in de
aandacht staan zoals vuilnisophaler, leerkracht. Terwijl ze eigenlijk even belangrijk
zijn in de samenleving.
d. Interactie en communicatie!!!!!
4. Spelers actoren (mensen); organisaties, instituties (bv. Kerk), groepen, structuren, … Bv:
Gezondheidszorg: opgericht om mensen terug gezond te maken
a. Macht: op het speelveld zitten er mensen rond het veld die niet mee doen maar toch
invloed hebben en sturen waar het spel naartoe gaat. In de samenleving zijn er ook
mensen die achter de schermen beslissen hoe de deelnemers aan het
maatschappelijk spel moeten deelnemen.
Bv: politici, ondernemers, media, mode
DE TRIBUNE: de beste plaats voor een socioloog om alles te observeren, beschrijven,
analyseren en te verklaren. Zo kan een socioloog een neutrale houding aannemen en alles
bekijken met de nodige afstandelijkheid.
1.2 Het dagelijks leven door de bril van de socioloog
2
, Sociologische verbeelding is nodig:
- Achter de sociale werkelijkheid te kunnen kijken en zo de onderliggende structuur ervan te
analyseren en er kennis van te nemen
- te verstaan wat we waarnemen en er betekenis aan te geven
Dit kunnen we enkel doen met de sociologische verbeelding/sociological imagination.
De sociologische verbeelding is het vermogen om afstand te nemen van onze dagelijkse
levens (ervaring) en er anders naar te kijken, los van de vertrouwde routines en met een
frisse blik.
Volgens Mills bezit die sociologische verbeelding 3 componenten:
1. Geschiedenis (ontstaan en veranderingen in de samenleving). Op de hoogte zijn van het
verleden van de samenleving om te begrijpen wat er nu aan de hand is.
2. Biografie (welke mensen bevinden zich in de samenleving. Hoe is diversiteit ontstaan? (plots,
geleidelijk), welke factoren hebben er een rol bij gespeeld (eco, pol, demo).
3. Sociale structuur (welke instituties bepalen ons leven (kerk, politieke partijen, scholen). Hoe
gaan ze te werk en houden ze de maatschappelijke orde in stand?
Maatschappelijke ontwikkeling heeft invloed op ons. Bijna alles is in bepaalde mate maatschappelijk
of sociaal bepaald. Onderstaande tabel zijn voorbeelden van alledaagse fenomenen die beïnvloedt
worden.
1.2.1 Eten en drinken (primaire behoeften):
Hoe mensen omgaan met voedsel en drank is ingebed in de sociale cultuur en context. (mes en
vork > handen)
Ook verschillen binnen eenzelfde samenleving. Bv. Brunchen doet niet iedereen op zondag. Niet
iedereen eet om 20 uur of noemen het “diner”.
Toont verandering in sociale patronen/maatschappelijke veranderingen aan. Bv: Pizza Invloed
Italianen. Vlaanderen is ondertussen multiculturele samenleving.
Koken is een echte hype geworden. Het is de dag van vandaag een belangrijke
vrijetijdsbesteding. Bv: kookprogramma’s, mannenkookclubs, komen eten,…
Ook maatschappelijke rol van drinken verandert bv: koffie is hip.
o Werd deel van onze dagelijkse sociale rituelen: heeft symbolische waarde
o Sociaal aanvaardde drug (cafeïne) en heeft plaats in netwerk sociale en economische
verhoudingen.
Een STATUSSYMBOOL is een teken dat niet functioneel wordt gebruikt (zoals het uniform van een
agent) maar als verwijzing naar rijkdom, macht, prestige.
1.2.2 Over sport
Er is een duidelijk sociaal verschil tussen goedkopere en dure sporten.
Sociale status: hockey, golf, tennis en zeilen (hogere waardering - duur) terwijl boksen,
wielrennen of boogschieten (lagere waardering). Bevestigd door onderzoek naar
lievelingssporten in lagere/hogere sociale klasse.
*Sociaal sterke klassen: zeilen, roeien, surfen, skiën en snowboarden
*Sociaal zwakke klassen: handbal, motorsport, korfbal, duivensport, fitness, voetbal
3
De magische driehoek van Berger en Luckmann
De samenleving
is een objectieve
werkelijkheid
De samenleving
De mens is een
is een menselijk
sociaal product
product
Sociologen zijn producten van de samenleving en die samenleving is een objectieve werkelijkheid.
Omdat het een sociaal en een menselijk product is moet het als zodanig worden behandeld.
1 Op ontdekkingstocht door een bekend gebied?
- Sociologie = samenlevingskunde. De leer over de maatschappij of de wetenschap van de
samenleving.
- Combinatie van socius (metgezel) en logos (kennis, kunde, wetenschap).
- Sociologen willen meer weten over hoe mensen samenleven in verschillende sociale
verbanden (gezin, werk, vrienden, buurt, organisatie). Wat de kenmerken zijn van deze
samenlevingsverbanden en door welke wetmatigheden die gestuurd worden.
- Hoe? Een voorstelling van de samenleving als voetbalveld/speelveld en daarop illustreren ze
de sociologische kijk aan de hand van dagelijkse voorbeelden (drinken, eten, werk). Nadien
gaan ze een stap verder door deze methode toe te passen op belangrijke maatschappelijke
fenomenen (zelfdoding, ziekte, verslaving).
1.1 De samenleving als speelveld
De samenleving valt te vergelijken met een voetbalveld. Er zijn spelregels
(wetten en gedragsregels) en er zijn spelers (mensen, organisaties,
instituties). Er worden spellen gespeeld in de samenleving die bestaan uit
verschillende aspecten namelijk:
1
, 1. Speelveld samenlevingsverbanden en de temporele en sociale ruimte rond het speelveld
a. Omgeving die individu beïnvloedt
b. Temporele ruimte: dingen die veranderen
c. Sociale ruimte: verschil tussen mensen (bv. Arm en rijk)
2. Spelregels de ‘lijntjes’ van de samenleving
a. Normen en waarden van de samenleving
b. Geboden en verboden, gewoonten, taboes, straffen of belonen. Deze zijn
verschillend naar tijd en plaats (normen veranderen voortdurend)
Bv: een rechter kan een geldboete opleggen aan overtreders of ze voor enige tijd
naar de gevangenis sturen en hen zo uit de samenleving bannen.
Bv: op facebook moet je zeer goed opletten wat je plaatst op Fb want alles kan zich
tegen je keren. (gedragsregels, normen)
c. Er gelden andere regels voor particuliere en publieke ruimte (bv. Op straat of thuis)
3. Spel wijze van leven en ‘samen’ leven
a. Sociaal handelen, sociale relaties,
b. posities, rollen en status elke persoon heeft een bepaalde positie en aan de hand
van die positie krijg je een bepaalde rol of status binnen de samenleving. Zoals op het
voetbalveld elke speler zijn positie heeft en daaraan verwachtingen aan hangen, is
dit ook het geval bij de mensen in de samenleving. Van iedere persoon wordt er iets
verwacht. (= taakverdeling) bv:
arbeidsdeling bestaat uit posities die productie van goederen voorbereiden,
ondersteunen of organiseren. Andere posities zorgen voor opleiding van
arbeidskrachten, voor hun transport of hun gezondheid.
van een piloot verwachten we dat die ons veilig en tijdig op onze bestemming brengt.
Van een therapeut verwachten we een luisterend oor en ons aanzet om over onszelf na
te denken.
c. Waardering mensen worden afhankelijk van hun positie gewaardeerd: hogere of
lagere status. Beroepen zoals modeontwerper, chirurg en rechter zijn jobs die in het
licht staan en veel aandacht krijgen. Daarnaast heb je beroepen die niet veel in de
aandacht staan zoals vuilnisophaler, leerkracht. Terwijl ze eigenlijk even belangrijk
zijn in de samenleving.
d. Interactie en communicatie!!!!!
4. Spelers actoren (mensen); organisaties, instituties (bv. Kerk), groepen, structuren, … Bv:
Gezondheidszorg: opgericht om mensen terug gezond te maken
a. Macht: op het speelveld zitten er mensen rond het veld die niet mee doen maar toch
invloed hebben en sturen waar het spel naartoe gaat. In de samenleving zijn er ook
mensen die achter de schermen beslissen hoe de deelnemers aan het
maatschappelijk spel moeten deelnemen.
Bv: politici, ondernemers, media, mode
DE TRIBUNE: de beste plaats voor een socioloog om alles te observeren, beschrijven,
analyseren en te verklaren. Zo kan een socioloog een neutrale houding aannemen en alles
bekijken met de nodige afstandelijkheid.
1.2 Het dagelijks leven door de bril van de socioloog
2
, Sociologische verbeelding is nodig:
- Achter de sociale werkelijkheid te kunnen kijken en zo de onderliggende structuur ervan te
analyseren en er kennis van te nemen
- te verstaan wat we waarnemen en er betekenis aan te geven
Dit kunnen we enkel doen met de sociologische verbeelding/sociological imagination.
De sociologische verbeelding is het vermogen om afstand te nemen van onze dagelijkse
levens (ervaring) en er anders naar te kijken, los van de vertrouwde routines en met een
frisse blik.
Volgens Mills bezit die sociologische verbeelding 3 componenten:
1. Geschiedenis (ontstaan en veranderingen in de samenleving). Op de hoogte zijn van het
verleden van de samenleving om te begrijpen wat er nu aan de hand is.
2. Biografie (welke mensen bevinden zich in de samenleving. Hoe is diversiteit ontstaan? (plots,
geleidelijk), welke factoren hebben er een rol bij gespeeld (eco, pol, demo).
3. Sociale structuur (welke instituties bepalen ons leven (kerk, politieke partijen, scholen). Hoe
gaan ze te werk en houden ze de maatschappelijke orde in stand?
Maatschappelijke ontwikkeling heeft invloed op ons. Bijna alles is in bepaalde mate maatschappelijk
of sociaal bepaald. Onderstaande tabel zijn voorbeelden van alledaagse fenomenen die beïnvloedt
worden.
1.2.1 Eten en drinken (primaire behoeften):
Hoe mensen omgaan met voedsel en drank is ingebed in de sociale cultuur en context. (mes en
vork > handen)
Ook verschillen binnen eenzelfde samenleving. Bv. Brunchen doet niet iedereen op zondag. Niet
iedereen eet om 20 uur of noemen het “diner”.
Toont verandering in sociale patronen/maatschappelijke veranderingen aan. Bv: Pizza Invloed
Italianen. Vlaanderen is ondertussen multiculturele samenleving.
Koken is een echte hype geworden. Het is de dag van vandaag een belangrijke
vrijetijdsbesteding. Bv: kookprogramma’s, mannenkookclubs, komen eten,…
Ook maatschappelijke rol van drinken verandert bv: koffie is hip.
o Werd deel van onze dagelijkse sociale rituelen: heeft symbolische waarde
o Sociaal aanvaardde drug (cafeïne) en heeft plaats in netwerk sociale en economische
verhoudingen.
Een STATUSSYMBOOL is een teken dat niet functioneel wordt gebruikt (zoals het uniform van een
agent) maar als verwijzing naar rijkdom, macht, prestige.
1.2.2 Over sport
Er is een duidelijk sociaal verschil tussen goedkopere en dure sporten.
Sociale status: hockey, golf, tennis en zeilen (hogere waardering - duur) terwijl boksen,
wielrennen of boogschieten (lagere waardering). Bevestigd door onderzoek naar
lievelingssporten in lagere/hogere sociale klasse.
*Sociaal sterke klassen: zeilen, roeien, surfen, skiën en snowboarden
*Sociaal zwakke klassen: handbal, motorsport, korfbal, duivensport, fitness, voetbal
3
