SKPP LITERATUUR
HC1: GESCHIEDENIS (KLINISCHE) SEKSUOLOGIE & ONDERZOEK
GIJS & SLOB: DE GESCHIEDENIS VAN DE SEKSUOLOGIE: EEN
KENNISMAKING
+/- 1900: ontstaan van de moderne seksuologie
- 1900: in Europa en VS een wetenschappelijke belangstelling voor
seksualiteit.
o Focus: verschuiving van een religieuze/juridische blik (goed VS
slecht) naar een medisch-psychiatrische focus op
gezond/ongezond seksueel gedrag.
- 1886: Psychopathia Sexualis van Krafft-Ebing classificeert seksuele
afwijkingen op basis van casuïstiek
- Psychoanalytische theorie over seksuele ontwikkeling van Freud met
diverse fases:
o Pregenitale fasen (2-5 jaar)
Orale fase met de mond
Anale fase met de anus (poep & plas)
Fallische fase met genitaliën (man/vrouw verschillen)
o Latentiefase (5-12 jaar)
o Genitale fase (12+ jaar)
1900-1933: eerste bloeiperiode van de seksuologie
De seksuologie ontwikkelt zich interdisciplinair (geneeskunde, psychologie,
sociologie, recht, ethiek) met artsen en psychiaters als dominante figuren.
Belangrijke stappen:
- Oprichting van seksuologische verenigingen en tijdschriften
- 1919: Magnus Hirschfeld sticht het Institut für Sexualwissenschaft met
onderzoek, preventie en hulpverlening
- Debat over maatschappelijke rol van seksualiteit:
o Hirschfeld: seksuologie moet emancipatie bevorderen en
samenleving veranderen in richting van meer gelijkheid, vrijheid en
tolerantie
o Moll: seksuologie moet aanpassen aan de heersende
maatschappelijke orde
- 1933: Hirschfelds instituut wordt vernietigd door nazi’s, wat de eerste
bloeiperiode stopt
Na WOII: wederopbouw en Amerikaanse dominantie
Na 1945 verschuift het zwaartepunt naar de VS en wordt de seksuologie
interdisciplinairer.
- 1948-1953: Kinsey, onderzoekt het seksuele gedrag van duizenden
Amerikanen
o Variatie in seksueel gedrag: meer homoseksuele contacten
o Kinsey-schaal van homo tot hetero
o Normen rond seksualiteit zijn cultureel/sociaal, niet biologisch
- Biologische en endocrinologische benaderingen
o Beach: hoe hormonen (seksueel) gedrag beïnvloeden,
gedragsendocrinologie, menselijke seksualiteit: cultuur, leren,
sociale normen
o John Money: onderscheid tussen seks en gender, ontwikkelt
theorieën over genderidentiteit
- 1966-1970: Masters & Johnson
, o Seksuele responscyclus = opwinding, plateau, orgasme,
ontspanning/herstel
o Sekstherapie met sensate focus ((seks)aanrakingsoefeningen voor
koppels)
o 1966: Human Sexual Response, fysiologische
laboratoriumonderzoek is baanbrekend over masturbatie, seks en
fysiologische reacties
- 1974: Kaplan voegt de fase van verlangen toe aan de responscyclus en
integreert gedragstherapie met psychodynamiek.
- 1974: homoseksualiteit geschrapt uit het classificatiesysteem – belangrijk
normalisatie
, 1974-2000: medicalisering VS social constructionism
Er ontstaat een schommeling tussen biologische en sociale verklaringen.
Sociale en culturele benaderingen:
- 1973: Gagnon & Simon, seksualiteit wordt sociaal gevormd (via
aangeleerde scripts)
- Feministische en sociologische auteurs (Brownmiller, Foucault, Hite)
benadrukken macht, genderrollen en culturele normvorming
1980-1990: medicalisering en biologie:
- Opkomt van HIV en AIDS (soa’s) zorgt voor een biomedische focus
- 1998: viagra versnelt de farmacologisering van seksuele problemen
- Evolutionaire psychologie krijgt invloed: seksualiteit wordt gezien als
adaptief gedrag voor reproductie, niet alleen voor plezier
Professionalisering van de seksuologie
Belangrijke instellingen:
- 1973: International Academy of Seks Research (IASR) die zorgde
voor academische erkenning en hoge wetenschappelijke standaarden
- Tijdschriften zoals Journal of Seks Research en Archives of Sexual
Behavior maakten seksuologie een herkenbeer en serieus
wetenschapsgebied
- Wereldcongressen via de World Association for Sexual Health (WAS)
gaf seksuologie internationale zichtbaarheid en maatschappelijke impact
Seksuologie in Nederland
Vroege Nederlandse pioniers:
- 1926: Het volkomen huwelijk, Van de Velde
- Vierdimensionale visie op seksualiteit van Van Emde Boas: procreatie, lust,
relatie, institutioneel
1960-1970: grote groei
- Seksuele revolutie & opkomst van emancipatiebewegingen
- 1967: oprichting NISSO voor sociaal-seksuologisch onderzoek
- Universiteiten starten onderwijs en onderzoek
- NVSH draagt bij aan seksuele voorlichting en anticonceptie
1980-1990: consolidatie en verdere academische groei
- Meer psychofysiologisch onderzoek (bijv. naar opwinding)
- Onderzoek naar genderidentiteit, seksuele oriëntatie, sekseverschillen
- Forensische seksuologie groeit
Professionalisering:
- 1981: oprichting NVVS
- Postdoctorale opleidingen, BIG-registraties, registers en tuchtreglementen
- Desondanks blijft de structurele inbedding in de zorg lastig
Seksuologie in Vlaanderen
Twee tradities:
1) Gent: socio-genetisch, emancipatiegericht (Van Ussel)
2) Leuven: vanuit katholieke traditie uitgegroeid tot internationaal erkend
academisch centrum (opleiding tot master in seksuologie).
Daarnaast sterke ontwikkelingen in forensische seksuologie.
Nederlandstalige leerboeken
Vanaf jaren 40 verschijnen diverse leerboeken, culminerend in:
- 1998: Leerboek Seksuologie
- Seksuologie = een evidence-based en interdisciplinair overzichtswerk
HC1: GESCHIEDENIS (KLINISCHE) SEKSUOLOGIE & ONDERZOEK
GIJS & SLOB: DE GESCHIEDENIS VAN DE SEKSUOLOGIE: EEN
KENNISMAKING
+/- 1900: ontstaan van de moderne seksuologie
- 1900: in Europa en VS een wetenschappelijke belangstelling voor
seksualiteit.
o Focus: verschuiving van een religieuze/juridische blik (goed VS
slecht) naar een medisch-psychiatrische focus op
gezond/ongezond seksueel gedrag.
- 1886: Psychopathia Sexualis van Krafft-Ebing classificeert seksuele
afwijkingen op basis van casuïstiek
- Psychoanalytische theorie over seksuele ontwikkeling van Freud met
diverse fases:
o Pregenitale fasen (2-5 jaar)
Orale fase met de mond
Anale fase met de anus (poep & plas)
Fallische fase met genitaliën (man/vrouw verschillen)
o Latentiefase (5-12 jaar)
o Genitale fase (12+ jaar)
1900-1933: eerste bloeiperiode van de seksuologie
De seksuologie ontwikkelt zich interdisciplinair (geneeskunde, psychologie,
sociologie, recht, ethiek) met artsen en psychiaters als dominante figuren.
Belangrijke stappen:
- Oprichting van seksuologische verenigingen en tijdschriften
- 1919: Magnus Hirschfeld sticht het Institut für Sexualwissenschaft met
onderzoek, preventie en hulpverlening
- Debat over maatschappelijke rol van seksualiteit:
o Hirschfeld: seksuologie moet emancipatie bevorderen en
samenleving veranderen in richting van meer gelijkheid, vrijheid en
tolerantie
o Moll: seksuologie moet aanpassen aan de heersende
maatschappelijke orde
- 1933: Hirschfelds instituut wordt vernietigd door nazi’s, wat de eerste
bloeiperiode stopt
Na WOII: wederopbouw en Amerikaanse dominantie
Na 1945 verschuift het zwaartepunt naar de VS en wordt de seksuologie
interdisciplinairer.
- 1948-1953: Kinsey, onderzoekt het seksuele gedrag van duizenden
Amerikanen
o Variatie in seksueel gedrag: meer homoseksuele contacten
o Kinsey-schaal van homo tot hetero
o Normen rond seksualiteit zijn cultureel/sociaal, niet biologisch
- Biologische en endocrinologische benaderingen
o Beach: hoe hormonen (seksueel) gedrag beïnvloeden,
gedragsendocrinologie, menselijke seksualiteit: cultuur, leren,
sociale normen
o John Money: onderscheid tussen seks en gender, ontwikkelt
theorieën over genderidentiteit
- 1966-1970: Masters & Johnson
, o Seksuele responscyclus = opwinding, plateau, orgasme,
ontspanning/herstel
o Sekstherapie met sensate focus ((seks)aanrakingsoefeningen voor
koppels)
o 1966: Human Sexual Response, fysiologische
laboratoriumonderzoek is baanbrekend over masturbatie, seks en
fysiologische reacties
- 1974: Kaplan voegt de fase van verlangen toe aan de responscyclus en
integreert gedragstherapie met psychodynamiek.
- 1974: homoseksualiteit geschrapt uit het classificatiesysteem – belangrijk
normalisatie
, 1974-2000: medicalisering VS social constructionism
Er ontstaat een schommeling tussen biologische en sociale verklaringen.
Sociale en culturele benaderingen:
- 1973: Gagnon & Simon, seksualiteit wordt sociaal gevormd (via
aangeleerde scripts)
- Feministische en sociologische auteurs (Brownmiller, Foucault, Hite)
benadrukken macht, genderrollen en culturele normvorming
1980-1990: medicalisering en biologie:
- Opkomt van HIV en AIDS (soa’s) zorgt voor een biomedische focus
- 1998: viagra versnelt de farmacologisering van seksuele problemen
- Evolutionaire psychologie krijgt invloed: seksualiteit wordt gezien als
adaptief gedrag voor reproductie, niet alleen voor plezier
Professionalisering van de seksuologie
Belangrijke instellingen:
- 1973: International Academy of Seks Research (IASR) die zorgde
voor academische erkenning en hoge wetenschappelijke standaarden
- Tijdschriften zoals Journal of Seks Research en Archives of Sexual
Behavior maakten seksuologie een herkenbeer en serieus
wetenschapsgebied
- Wereldcongressen via de World Association for Sexual Health (WAS)
gaf seksuologie internationale zichtbaarheid en maatschappelijke impact
Seksuologie in Nederland
Vroege Nederlandse pioniers:
- 1926: Het volkomen huwelijk, Van de Velde
- Vierdimensionale visie op seksualiteit van Van Emde Boas: procreatie, lust,
relatie, institutioneel
1960-1970: grote groei
- Seksuele revolutie & opkomst van emancipatiebewegingen
- 1967: oprichting NISSO voor sociaal-seksuologisch onderzoek
- Universiteiten starten onderwijs en onderzoek
- NVSH draagt bij aan seksuele voorlichting en anticonceptie
1980-1990: consolidatie en verdere academische groei
- Meer psychofysiologisch onderzoek (bijv. naar opwinding)
- Onderzoek naar genderidentiteit, seksuele oriëntatie, sekseverschillen
- Forensische seksuologie groeit
Professionalisering:
- 1981: oprichting NVVS
- Postdoctorale opleidingen, BIG-registraties, registers en tuchtreglementen
- Desondanks blijft de structurele inbedding in de zorg lastig
Seksuologie in Vlaanderen
Twee tradities:
1) Gent: socio-genetisch, emancipatiegericht (Van Ussel)
2) Leuven: vanuit katholieke traditie uitgegroeid tot internationaal erkend
academisch centrum (opleiding tot master in seksuologie).
Daarnaast sterke ontwikkelingen in forensische seksuologie.
Nederlandstalige leerboeken
Vanaf jaren 40 verschijnen diverse leerboeken, culminerend in:
- 1998: Leerboek Seksuologie
- Seksuologie = een evidence-based en interdisciplinair overzichtswerk
