Week 1
H. 1, 2, 3 ,7, 13
Hoofdstuk 1: De parochieschool
● Kinderen pikten vroeger in de dagelijkse praktijk op wat ze moesten weten.
● De geschiedenis van het onderwijs begint in de middeleeuwen.
● Gebrek aan bronnen → hoe het precies is verlopen weten we niet precies. In ieder
geval hand in hand met de introductie van het christendom.
Religieuze opvoeding
● Willibrord en Bonifatius staken de Noordzee over om mensen te bekeren tot het
christendom.
● Karel de Grote was overtuigd van de noodzaak van goede en vroege scholing voor
zijn dienaren. De kerk moest dat verzorgen.
● 789 → In alle bisschoppelijke rijken moesten scholen worden gesticht. Alleen voor
jongens en in het Latijn.
Groeiende behoefte aan scholing
● 11e eeuw: onderwijs voor brede groepen toegankelijk. Kloosterscholen en
lekenscholen.
● 1200: Parochiescholen. Verbonden aan parochiekerken.
- Een meester aanstellen.
- Kinderen leerden naast wat basisbeginselen Latijn vooral een godvrezend
christen te zijn en de pastoor bij te staan bij het zingen van de mis.
Groote School
● Verstedelijking en bureaucratisering → onderwijs drong door in de samenleving.
● Steden namen parochiescholen over of richtte zelf stadsscholen op : ‘De Groote
School’
● Nu zorgde de stad voor een schoolgebouw en financiering.
● Leerlingen uit stedelijke burgerij. Religieuze vorming net zo belangrijk en er kwam
steeds meer onderwijs in de eigen taal.
Hoofdstuk 2: Erasmus
Humanisme
● Humanistische denker. Humanisme maakte deel uit van de Renaissance.
● Een intellectuele stroming die de menselijke natuur en haar mogelijkheid tot
beschaving centraal stelde.
● Erasmus: de mens is als de ongerepte, woeste natuur, die gecultiveerd moet worden
tot een harmonieus opgebouwde bloeiende tuin. Ongeveer alles wat het weten
waard is, is in talen overgeleverd. Studenten moesten naast Grieks en Latijn ook
morele en universele waarden meekrijgen.
Het leven van Erasmus
● Zie boek.
,Opvoeding en onderwijs
● Zijn idealen waren toegesneden op de hoge sociale kringen, de toekomstige
intellectuelen aan wie hij les gaf. eenvoudige burgers speelden nauwelijks een rol in
zijn geschriften.
● Sprak zich wel fel uit tegen wanpraktijken in het volksonderwijs. Keurde lijfstraffen af
en ook waanwijsheid van de weinig geletterde onderwijzers was slecht. Hij noemde
ze kleingeestige dierentemmers en tirannen.
● Prestige en kunde van de leraar moest toenemen.
● Onderwijzer moet niet alleen liefde hebben voor zijn vak, maar ook voor de leerling.
● Pleitte voor aansprekende, op het kind gerichte onderwijsmethoden en spelenderwijs
leren. Het onderwijs moest gedoseerd worden van makkelijk naar moeilijk.
● Het onderling vergelijken van resultaten stimuleert een gezonde rivaliteit. Het is
belangrijk af en toe een pluim te geven.
Flexibele geest
● In een tekst benadrukt hij dat de geest van een kind flexibel is en in alle richtingen te
buigen. Dat te doen is de voornaamste opdracht van opvoeder. Doorbrak het
fatalistische denken over opvoeding.
Hoofdstuk 3: Het Haneboek
● Met het Haneboek leerden kinderen van de 17e tot 19e eeuw lezen.
● Velen slaagden er niet in vlot te leren lezen. Een groot obstakel vormde de
spelmethode → er werd geen verband gelegd tussen de namen van letters en de
klanken van het woord & de religieuze teksten bevatten veel moeilijke termen die niet
aansloot bij hun belevingswereld. Vooral goed spellen, zonder begrip wat ze lazen.
Het belang van beeld
● Jan Amos Comenius: in zijn didactiek stond het visuele centraal. Hij combineerde
klank en betekenis → zijn Orbis Sensualium Pictus bevatte afbeeldingen met
daarnaast de bijbehorende benamingen.
De klankmethode
● Verlichting → meer aandacht voor onderwijs en opvoeding . Spelend leren ekwam op
en de klankmethode begon de spelmethode te vervangen.
● Er kwamen verschillende leesmethoden. Zie hiervoor boek.
● Van Heijningen Bosch vond dat kinderen ook echt moesten gaan lezen. Herkenbare
verhaaltjes moesten het aantrekkelijk maken → In de loop vd. 19e eeuw → opkomst
kinderliteratuur op verschillende leesniveaus en aangepast aan de belevingswereld.
Van aap-noot-mies naar boom-roos-vuur
● 1900: de analystisch-synthetische methode → ontleding van klanken en daarna weer
samenvoegen. Periode van de verzuiling. OP de markt kwamen aangepaste
letterdoosjes, leesplankjes en boekjes voor rooms-katholieke en joodse kinderen.
● Daarna concurrentie met de globaalmethode: kinderen moesten leren lezen met hele
woorden en zo spontaan letters en klanken ontdekken.
● Veilig leren lezen bracht beide methoden weer samen: de woorden bleven in tact
maar de klinkers kregen een andere kleur.
1
,Hoofdstuk 7: Jacob Cats en Hieronymus van Alphen
Jacob Cats
● Opvoeding primair als taak van ouders. Het kind als een wit papier. Kneedbaarheid
en buigbaarheid van de kinderziel (net als Erasmus). Als het fout ging met het kind,
ligt de schuld bij de ouders. Moeder belangrijk, vooral in eerste levensjaren.
● Veroordeelde strenge lijfstraffen. een te harde aanpak kan alleen maar averechts
werken.
● Was voor spelenderwijs leren, bij voorkeur door huisonderwijs.
● Cats boodschap sloeg aan door aantrekkelijke schrijfstijl.
Hieronymus van Alphen (man van de Verlichting)
● Waar Cats zich richtte tot (jong)volwassenen en opvoeders, sprak Alphen het kind
zelf aan.
● Geldt als de grondlegger van de kinderliteratuur. Eind 18e eeuw opmars.
● Korte soepele zinnetjes in dichtvorm en eenvoudig taalgebruik in combinatie met
aantrekkelijke en didactische plaatjes van Jacobus Buys.
● Hij wist aan te sluiten bij de belevingswereld van het kind en de opvoedkundige
moraal van die tijd.
● Beïnvloed door de Verlichting: drang naar beschaving maakte plaats voor de
verheerlijking van de onbedorven staat van het ongecultiveerde en pure kind.
Kinderen werden beschouwd als verstandige wezentjes die van nature naar kennis
hongerden. Hun kinderspel werd gezien als het begin van het leerproces. Spelen
moest dan ook in dienst staan van het leren, van het ontwikkelen van kennis en
deugd bij het kind.
Juiste opvoeding
● Geloofde in de kracht van de redelijkheid, het geweten en het schuldbesef van het
kind zelf. Het is niet langer een wit blad. Het respect voor de eigen natuur en de
driften van het kind groeide. Omdat de rede in de eerste jaren die driften nog niet
temperde, was correctie nodig. De opvoeder en ouder moeten zich daarbij als vriend
opstellen en niet als boeman. Met de juiste begeleiding zou het kind zelf kiezen voor
de goede weg. Braafheid, gehoorzaamheid, vlijt, leergierigheid, eerbied voor de
ouders en voor God en goed burgerschap waren het resultaat van goede opvoeding.
● De school kreeg ook meer opvoedende taken, Ze deelde de verantwoordelijkheid
voor het welzijn en de morele vormgeving.
Hoofdstuk 13: Achter een gordijn verborgen
● Tot ver in de 20e eeuw was de (gehuwde) vrouw arbeidsonbekwaam.
● Ook al waren er geen juridische obstakels, het toekomsperspectief van meisjes sloot
een studie al uit. Ouders vonden het al goed als hun dochter kon lezen en schrijven.
● Basisonderwijs wel door net zo veel jongens als meisjes gevolgd.
● Scholing moest recht doen aan de eigen aard van het kind
- Latijnse scholen alleen voor jongens.
- Meisjes uit de elite kregen les een een Franse meisjesschool of prive thuis.
● Vakken afgestemd op toekomst als vrouw des huizes.
De middelbare meisjesschool
2
, ● Er kwam speciaal meisjesonderwijs. mms voor meisjes uit hogere kringen. Bij de
jongens hbs nadruk op exacte vakken, lag bij de mms op talen en handwerken.
Trouwens en gezin stichten blijft het toekomstideaal.
Aletta Jacobs
● Internationaal debat over in hoeverre vrouwen toegang moesten krijgen tot het hoger
onderwijs. John Stuart Mill schreef een stuk over de gelijkwaardigheid van man en
vrouw.
● Aletta kwam aan de universiteit en werd huisarts. Zie verder boek. Stees meer
meisjes konden naar school. Economische zelfstandigheid werd het doel voor
meisjes.
3
H. 1, 2, 3 ,7, 13
Hoofdstuk 1: De parochieschool
● Kinderen pikten vroeger in de dagelijkse praktijk op wat ze moesten weten.
● De geschiedenis van het onderwijs begint in de middeleeuwen.
● Gebrek aan bronnen → hoe het precies is verlopen weten we niet precies. In ieder
geval hand in hand met de introductie van het christendom.
Religieuze opvoeding
● Willibrord en Bonifatius staken de Noordzee over om mensen te bekeren tot het
christendom.
● Karel de Grote was overtuigd van de noodzaak van goede en vroege scholing voor
zijn dienaren. De kerk moest dat verzorgen.
● 789 → In alle bisschoppelijke rijken moesten scholen worden gesticht. Alleen voor
jongens en in het Latijn.
Groeiende behoefte aan scholing
● 11e eeuw: onderwijs voor brede groepen toegankelijk. Kloosterscholen en
lekenscholen.
● 1200: Parochiescholen. Verbonden aan parochiekerken.
- Een meester aanstellen.
- Kinderen leerden naast wat basisbeginselen Latijn vooral een godvrezend
christen te zijn en de pastoor bij te staan bij het zingen van de mis.
Groote School
● Verstedelijking en bureaucratisering → onderwijs drong door in de samenleving.
● Steden namen parochiescholen over of richtte zelf stadsscholen op : ‘De Groote
School’
● Nu zorgde de stad voor een schoolgebouw en financiering.
● Leerlingen uit stedelijke burgerij. Religieuze vorming net zo belangrijk en er kwam
steeds meer onderwijs in de eigen taal.
Hoofdstuk 2: Erasmus
Humanisme
● Humanistische denker. Humanisme maakte deel uit van de Renaissance.
● Een intellectuele stroming die de menselijke natuur en haar mogelijkheid tot
beschaving centraal stelde.
● Erasmus: de mens is als de ongerepte, woeste natuur, die gecultiveerd moet worden
tot een harmonieus opgebouwde bloeiende tuin. Ongeveer alles wat het weten
waard is, is in talen overgeleverd. Studenten moesten naast Grieks en Latijn ook
morele en universele waarden meekrijgen.
Het leven van Erasmus
● Zie boek.
,Opvoeding en onderwijs
● Zijn idealen waren toegesneden op de hoge sociale kringen, de toekomstige
intellectuelen aan wie hij les gaf. eenvoudige burgers speelden nauwelijks een rol in
zijn geschriften.
● Sprak zich wel fel uit tegen wanpraktijken in het volksonderwijs. Keurde lijfstraffen af
en ook waanwijsheid van de weinig geletterde onderwijzers was slecht. Hij noemde
ze kleingeestige dierentemmers en tirannen.
● Prestige en kunde van de leraar moest toenemen.
● Onderwijzer moet niet alleen liefde hebben voor zijn vak, maar ook voor de leerling.
● Pleitte voor aansprekende, op het kind gerichte onderwijsmethoden en spelenderwijs
leren. Het onderwijs moest gedoseerd worden van makkelijk naar moeilijk.
● Het onderling vergelijken van resultaten stimuleert een gezonde rivaliteit. Het is
belangrijk af en toe een pluim te geven.
Flexibele geest
● In een tekst benadrukt hij dat de geest van een kind flexibel is en in alle richtingen te
buigen. Dat te doen is de voornaamste opdracht van opvoeder. Doorbrak het
fatalistische denken over opvoeding.
Hoofdstuk 3: Het Haneboek
● Met het Haneboek leerden kinderen van de 17e tot 19e eeuw lezen.
● Velen slaagden er niet in vlot te leren lezen. Een groot obstakel vormde de
spelmethode → er werd geen verband gelegd tussen de namen van letters en de
klanken van het woord & de religieuze teksten bevatten veel moeilijke termen die niet
aansloot bij hun belevingswereld. Vooral goed spellen, zonder begrip wat ze lazen.
Het belang van beeld
● Jan Amos Comenius: in zijn didactiek stond het visuele centraal. Hij combineerde
klank en betekenis → zijn Orbis Sensualium Pictus bevatte afbeeldingen met
daarnaast de bijbehorende benamingen.
De klankmethode
● Verlichting → meer aandacht voor onderwijs en opvoeding . Spelend leren ekwam op
en de klankmethode begon de spelmethode te vervangen.
● Er kwamen verschillende leesmethoden. Zie hiervoor boek.
● Van Heijningen Bosch vond dat kinderen ook echt moesten gaan lezen. Herkenbare
verhaaltjes moesten het aantrekkelijk maken → In de loop vd. 19e eeuw → opkomst
kinderliteratuur op verschillende leesniveaus en aangepast aan de belevingswereld.
Van aap-noot-mies naar boom-roos-vuur
● 1900: de analystisch-synthetische methode → ontleding van klanken en daarna weer
samenvoegen. Periode van de verzuiling. OP de markt kwamen aangepaste
letterdoosjes, leesplankjes en boekjes voor rooms-katholieke en joodse kinderen.
● Daarna concurrentie met de globaalmethode: kinderen moesten leren lezen met hele
woorden en zo spontaan letters en klanken ontdekken.
● Veilig leren lezen bracht beide methoden weer samen: de woorden bleven in tact
maar de klinkers kregen een andere kleur.
1
,Hoofdstuk 7: Jacob Cats en Hieronymus van Alphen
Jacob Cats
● Opvoeding primair als taak van ouders. Het kind als een wit papier. Kneedbaarheid
en buigbaarheid van de kinderziel (net als Erasmus). Als het fout ging met het kind,
ligt de schuld bij de ouders. Moeder belangrijk, vooral in eerste levensjaren.
● Veroordeelde strenge lijfstraffen. een te harde aanpak kan alleen maar averechts
werken.
● Was voor spelenderwijs leren, bij voorkeur door huisonderwijs.
● Cats boodschap sloeg aan door aantrekkelijke schrijfstijl.
Hieronymus van Alphen (man van de Verlichting)
● Waar Cats zich richtte tot (jong)volwassenen en opvoeders, sprak Alphen het kind
zelf aan.
● Geldt als de grondlegger van de kinderliteratuur. Eind 18e eeuw opmars.
● Korte soepele zinnetjes in dichtvorm en eenvoudig taalgebruik in combinatie met
aantrekkelijke en didactische plaatjes van Jacobus Buys.
● Hij wist aan te sluiten bij de belevingswereld van het kind en de opvoedkundige
moraal van die tijd.
● Beïnvloed door de Verlichting: drang naar beschaving maakte plaats voor de
verheerlijking van de onbedorven staat van het ongecultiveerde en pure kind.
Kinderen werden beschouwd als verstandige wezentjes die van nature naar kennis
hongerden. Hun kinderspel werd gezien als het begin van het leerproces. Spelen
moest dan ook in dienst staan van het leren, van het ontwikkelen van kennis en
deugd bij het kind.
Juiste opvoeding
● Geloofde in de kracht van de redelijkheid, het geweten en het schuldbesef van het
kind zelf. Het is niet langer een wit blad. Het respect voor de eigen natuur en de
driften van het kind groeide. Omdat de rede in de eerste jaren die driften nog niet
temperde, was correctie nodig. De opvoeder en ouder moeten zich daarbij als vriend
opstellen en niet als boeman. Met de juiste begeleiding zou het kind zelf kiezen voor
de goede weg. Braafheid, gehoorzaamheid, vlijt, leergierigheid, eerbied voor de
ouders en voor God en goed burgerschap waren het resultaat van goede opvoeding.
● De school kreeg ook meer opvoedende taken, Ze deelde de verantwoordelijkheid
voor het welzijn en de morele vormgeving.
Hoofdstuk 13: Achter een gordijn verborgen
● Tot ver in de 20e eeuw was de (gehuwde) vrouw arbeidsonbekwaam.
● Ook al waren er geen juridische obstakels, het toekomsperspectief van meisjes sloot
een studie al uit. Ouders vonden het al goed als hun dochter kon lezen en schrijven.
● Basisonderwijs wel door net zo veel jongens als meisjes gevolgd.
● Scholing moest recht doen aan de eigen aard van het kind
- Latijnse scholen alleen voor jongens.
- Meisjes uit de elite kregen les een een Franse meisjesschool of prive thuis.
● Vakken afgestemd op toekomst als vrouw des huizes.
De middelbare meisjesschool
2
, ● Er kwam speciaal meisjesonderwijs. mms voor meisjes uit hogere kringen. Bij de
jongens hbs nadruk op exacte vakken, lag bij de mms op talen en handwerken.
Trouwens en gezin stichten blijft het toekomstideaal.
Aletta Jacobs
● Internationaal debat over in hoeverre vrouwen toegang moesten krijgen tot het hoger
onderwijs. John Stuart Mill schreef een stuk over de gelijkwaardigheid van man en
vrouw.
● Aletta kwam aan de universiteit en werd huisarts. Zie verder boek. Stees meer
meisjes konden naar school. Economische zelfstandigheid werd het doel voor
meisjes.
3
