LITERATUUR POWER & ORGANIZATION
Inhoudsopgave
Literatuur Power & Organization.................................................................................................................... 1
College 1................................................................................................................................................................3
Mumby & Plotnikof (2019) – Organizing Power and Resistance......................................................................3
Costea, Watt, Jackson & Amiridis (2025) – “Performance Management”.......................................................7
Thomas Klikauer (2025) – “Managerialism.....................................................................................................10
Sara Melo (2025) – “New Public Management”.............................................................................................13
Martin Parker (2025) – “Business Schools and Management Education”......................................................16
College 2..............................................................................................................................................................18
Vladimir Marshev (2021) – “Western Schools of Management of the Twentieth Century”..........................18
Monteiro & Adler (2022) – Bureaucracy for the 21st Century.......................................................................20
Mumby & Plotnikof (2019) – Power as Consent.............................................................................................23
College 3..............................................................................................................................................................25
Bechky (2006) – “Gaffers, Gofers, and Grips: Role-Based Coordination in Temporary Organizations”.........25
Sierk Ybema (2025) – The Social Construction of Reality: The Intertwining of Agency and Structure..........27
College 4..............................................................................................................................................................30
Fleming & Spicer (2014) – Power in Management and Organization Science...............................................30
Nina van Douwen, Marieke van den Brink & Yvonne Benschop (2022).........................................................32
College 5..............................................................................................................................................................34
Ball (2010) – Workplace Surveillance: An Overview.......................................................................................34
Katherine C. Kellogg, Melissa Valentine & Angèle Christin (2020) – “Algorithms at Work: The New
Contested Terrain of Control”.........................................................................................................................37
College 6..............................................................................................................................................................39
Resch, Hoyer & Steyaert (2021) – “Affective Control in New Collaborative Work: Communal Fantasies of
Purpose, Growth and Belonging”,...................................................................................................................39
Battilana, Yen, Ferreras & Ramarajan (2022) – Democratizing Work: Redistributing Power in Organizations
for a Democratic and Sustainable Future........................................................................................................41
College 7..............................................................................................................................................................43
Patala, Albareda & Halme (2022) – Polycentric Governance of Privately Owned Resources in Circular
Economy Systems............................................................................................................................................43
Wright & Nyberg (2017) – “An Inconvenient Truth: How Organizations Translate Climate Change into
Business as Usual”...........................................................................................................................................46
College 8..............................................................................................................................................................48
Sara Ahmed (2007) – “‘You end up doing the document rather than doing the doing’: Diversity, race
equality and the politics of documentation”..................................................................................................48
Muftugil-Yalcin et al. (2023) – Managing “Hot Moments” in Diverse Classrooms.........................................50
College 9..............................................................................................................................................................54
Collinson (2003) – Identities and Insecurities: Selves at Work.......................................................................54
Alvesson & Willmott (2002) – Identity Regulation as Organizational Control................................................56
College 10............................................................................................................................................................58
Hoyer, Leegwater & Ybema (2025) – Friendship as Freedom and Control....................................................58
, Hoyer (2022) – The Unresolved Identity Struggles of Ex-Consultants............................................................61
College 11............................................................................................................................................................63
Uhl-Bien, Marion & McKelvey (2007) – Complexity Leadership Theory (CLT)...............................................63
Lumby (2013) – Distributed Leadership: The Uses and Abuses of Power......................................................66
Carlson et al. (2016) – Organizational Responses to Dilemmas.....................................................................68
Vaughan (1999) – The Role of the Organization in the Production of Techno-Scientific Knowledge............70
College 13............................................................................................................................................................73
Davis (2014) – Celebrating Organization Theory: The After-Party..................................................................73
,COLLEGE 1
MUMBY & PLOTNIKOF (2019) – ORGANIZING POWER AND RESISTANCE
Macht (Power) – Relationeel en discursief proces waarin betekenis, gedrag en identiteit worden gevormd en
gestuurd.
Verzet (Resistance) – Altijd aanwezig tegengewicht van macht; kan open (staking) of subtiel (humor, cynisme,
alternatieve betekenisgeving) zijn.
Dialectiek van macht en verzet – Macht en verzet bestaan niet los van elkaar; ze produceren elkaar wederzijds.
Organizing Power – Het idee dat organiseren zelf een machtsproces is: organisaties zijn vormen van macht.
Constitutieve dynamiek – Macht en verzet vormen samen het wezen van organiseren.
Communicatie – Niet neutraal; het is het middel waarmee macht en verzet tot stand komen (macht door
communicatie, niet via communicatie).
Kapitalisme – Economisch systeem gebaseerd op private eigendom en winst door uitbuiting van arbeid.
Labor process – Het concrete werkproces waarin macht en verzet zich manifesteren.
Surplus value (meerwaarde) – De winst die kapitaal haalt uit het verschil tussen wat arbeid oplevert en wat de
arbeider betaald krijgt.
Fordisme – Industrieel productiemodel (20e eeuw) met massaproductie, standaardisering en hiërarchische
controle.
Post-Fordisme – Flexibele, kennisintensieve arbeid; nadruk op autonomie en zelfmanagement.
Neoliberalisme – Ideologie waarin marktlogica en ondernemerschap doordringen tot alle domeinen van het
leven; individu als ondernemer van zichzelf.
Social factory – Idee dat niet alleen werk, maar ook sociaal leven en identiteit productief zijn voor kapitaal (Gill
& Pratt, 2008).
Coercion – Directe controle via regels, toezicht, straffen, technologie of hiërarchie.
Scientific Management/ Taylorisme – Methode om arbeid op te delen in gestandaardiseerde taken om
productiviteit en controle te verhogen.
Consent – Werknemers stemmen vrijwillig in met organisatienormen en waarden.
Hegemonie – Vorm van macht waarin dominante waarden en ideeën worden geïnternaliseerd en als
vanzelfsprekend worden ervaren (Gramsci).
Normatieve controle – Macht over gedachten en emoties: de organisatie probeert de identiteit van
werknemers te vormen (Kunda, 1992).
Corporate culture movement – Managementbenadering uit de jaren 1980 waarin sterke bedrijfsculturen
werden gebruikt als controlemechanisme.
Ideologische macht – Beïnvloeding via waarden, symbolen, rituelen en verhalen.
“Manufacturing consent” – Proces waarin werknemers managementdoelen als hun eigen doelen gaan zien
(Burawoy, 1979).
Governmentality (Foucault) – Vorm van macht waarin individuen zichzelf regeren volgens normen van
efficiëntie, discipline en autonomie.
Capital versus life – In het neoliberalisme is de machtsstrijd niet meer tussen arbeid en kapitaal, maar tussen
kapitaal en het leven zelf.
Het hoofdstuk van Dennis Mumby en Mie Plotnikof onderzoekt hoe macht en verzet zich door de geschiedenis
van werk en organisatie heen hebben ontwikkeld.
De auteurs stellen dat macht niet iets is wat mensen bezitten, maar iets wat gebeurt in de dagelijkse processen
van organiseren en communiceren.
Macht en verzet zijn geen tegengestelden, maar wederzijds afhankelijke krachten: ze vormen samen het hart
van het arbeidsproces.
Elke organisatie – of ze nu publiek of privaat is – functioneert als een arena waar deze dynamiek voortdurend
plaatsvindt.
, - Fordisme (ca. 1900–1970)
Massaproductie, vaste banen, hiërarchische controle, fabriek als machtscentrum.
- Post-Fordisme (vanaf 1980)
Flexibele arbeid, kenniswerk, globalisering, “zelfsturing.”
Nieuwe vormen van controle zijn subtieler — macht zit in cultuur, identiteit en discours.
Elke economische fase kent dus zijn eigen manier van machtsuitoefening én van verzet.
Het moderne kapitalisme heeft zich steeds opnieuw moeten aanpassen aan economische en sociale crises.
Telkens wanneer winstgevendheid onder druk komt te staan, probeert kapitaal nieuwe manieren te vinden om
de arbeid te intensiveren – om meer waarde uit werk te halen.
Maar elke poging tot controle roept verzet op van werknemers, die zich verzetten tegen uitbuiting en verlies
van autonomie. Zo ontstaat een dialectische relatie: macht probeert arbeid te controleren, verzet probeert die
controle te beperken, en die strijd stuwt de ontwikkeling van het kapitalisme voort. Verzet wordt dus
geïncorporeerd in het systeem het maakt het kapitalisme veerkrachtig.
Macht en verzet zijn dus niet uitzonderingen, maar constitutieve dynamieken van organiseren zelf.
Ook communicatie – de manier waarop mensen betekenis geven, praten, plannen en handelen – is altijd
doordrongen van deze machtsverhoudingen.
Organisaties zijn geen neutrale systemen, maar politieke omgevingen waarin elke vorm van samenwerking,
identiteit of besluitvorming is beïnvloed door macht en strijd.
Samen delen Mumby en Plotnikof de overtuiging dat:
- macht relationeel en discursief is;
- macht niet zien als iets dat “bovenop” communicatie ligt, maar als iets dat door communicatie wordt
gevormd.
- verzet altijd aanwezig is, zichtbaar of onzichtbaar;
- en dat organisaties kunnen worden begrepen als communicatieve arena’s van betekenis, identiteit en
controle.
De auteurs plaatsen hun werk in de kritische traditie van organisatieonderzoek.
Waar mainstream managementtheorie organisaties ziet als rationele en coöperatieve systemen, benadrukt de
kritische traditie dat ze doordrongen zijn van conflict en ongelijkheid.
De wortels daarvan liggen bij Karl Marx (1867), die aantoonde dat kapitalisme gebaseerd is op uitbuiting van
arbeid: arbeiders verkopen hun arbeidskracht, maar de winst (surplus value) die ze creëren, wordt door
kapitaal toegeëigend. Omdat arbeid levend en onvoorspelbaar is, probeert kapitaal die onzekerheid te
beheersen via controlemechanismen. Daarom is strijd tussen arbeid en kapitaal een structureel kenmerk van
het systeem.
De Amerikaanse socioloog Harry Braverman (1974) liet zien hoe Scientific Management (Taylorisme) bedoeld
was om kennis en controle van de arbeider over te nemen. Het management verdeelde werk in kleine,
controleerbare taken, waardoor werknemers hun autonomie verloren. Volgens Braverman ging Taylorisme niet
over efficiëntie, maar over machtsovername. Later toonde Michael Burawoy (1979) aan dat controle niet
alleen via dwang werkt, maar ook via instemming. Werknemers konden managementdoelen gaan zien als hun
eigen doelen – een proces dat hij “manufacturing consent” noemde. Zo veranderde de fabriek van een
“despotic regime” (controle via angst) naar een “hegemonic regime” (controle via overtuiging). Tot slot breidde
Michel Foucault (1979, 1980) dit perspectief uit. Macht is volgens hem niet alleen negatief of hiërarchisch,
maar productief: ze vormt kennis, normen en identiteiten. “Where there is power, there is resistance.”
Foucaults begrip van governmentality – macht door zelfsturing – zou later centraal staan in Mumby &
Plotnikofs analyse van hedendaagse organisaties.
Drie vormen van macht: Coercion, Consent en Governmentality
De kern van het hoofdstuk bestaat uit drie historische en analytische vormen van macht die de evolutie van
kapitalistische organisatie weerspiegelen.
(1) Macht als dwang – “Power as Coercion”
De vroegste vorm van macht, typisch voor de industriële en Fordistische periode.
Controle was direct en zichtbaar: tijdklokken, toezicht, regels, hiërarchieën.
Inhoudsopgave
Literatuur Power & Organization.................................................................................................................... 1
College 1................................................................................................................................................................3
Mumby & Plotnikof (2019) – Organizing Power and Resistance......................................................................3
Costea, Watt, Jackson & Amiridis (2025) – “Performance Management”.......................................................7
Thomas Klikauer (2025) – “Managerialism.....................................................................................................10
Sara Melo (2025) – “New Public Management”.............................................................................................13
Martin Parker (2025) – “Business Schools and Management Education”......................................................16
College 2..............................................................................................................................................................18
Vladimir Marshev (2021) – “Western Schools of Management of the Twentieth Century”..........................18
Monteiro & Adler (2022) – Bureaucracy for the 21st Century.......................................................................20
Mumby & Plotnikof (2019) – Power as Consent.............................................................................................23
College 3..............................................................................................................................................................25
Bechky (2006) – “Gaffers, Gofers, and Grips: Role-Based Coordination in Temporary Organizations”.........25
Sierk Ybema (2025) – The Social Construction of Reality: The Intertwining of Agency and Structure..........27
College 4..............................................................................................................................................................30
Fleming & Spicer (2014) – Power in Management and Organization Science...............................................30
Nina van Douwen, Marieke van den Brink & Yvonne Benschop (2022).........................................................32
College 5..............................................................................................................................................................34
Ball (2010) – Workplace Surveillance: An Overview.......................................................................................34
Katherine C. Kellogg, Melissa Valentine & Angèle Christin (2020) – “Algorithms at Work: The New
Contested Terrain of Control”.........................................................................................................................37
College 6..............................................................................................................................................................39
Resch, Hoyer & Steyaert (2021) – “Affective Control in New Collaborative Work: Communal Fantasies of
Purpose, Growth and Belonging”,...................................................................................................................39
Battilana, Yen, Ferreras & Ramarajan (2022) – Democratizing Work: Redistributing Power in Organizations
for a Democratic and Sustainable Future........................................................................................................41
College 7..............................................................................................................................................................43
Patala, Albareda & Halme (2022) – Polycentric Governance of Privately Owned Resources in Circular
Economy Systems............................................................................................................................................43
Wright & Nyberg (2017) – “An Inconvenient Truth: How Organizations Translate Climate Change into
Business as Usual”...........................................................................................................................................46
College 8..............................................................................................................................................................48
Sara Ahmed (2007) – “‘You end up doing the document rather than doing the doing’: Diversity, race
equality and the politics of documentation”..................................................................................................48
Muftugil-Yalcin et al. (2023) – Managing “Hot Moments” in Diverse Classrooms.........................................50
College 9..............................................................................................................................................................54
Collinson (2003) – Identities and Insecurities: Selves at Work.......................................................................54
Alvesson & Willmott (2002) – Identity Regulation as Organizational Control................................................56
College 10............................................................................................................................................................58
Hoyer, Leegwater & Ybema (2025) – Friendship as Freedom and Control....................................................58
, Hoyer (2022) – The Unresolved Identity Struggles of Ex-Consultants............................................................61
College 11............................................................................................................................................................63
Uhl-Bien, Marion & McKelvey (2007) – Complexity Leadership Theory (CLT)...............................................63
Lumby (2013) – Distributed Leadership: The Uses and Abuses of Power......................................................66
Carlson et al. (2016) – Organizational Responses to Dilemmas.....................................................................68
Vaughan (1999) – The Role of the Organization in the Production of Techno-Scientific Knowledge............70
College 13............................................................................................................................................................73
Davis (2014) – Celebrating Organization Theory: The After-Party..................................................................73
,COLLEGE 1
MUMBY & PLOTNIKOF (2019) – ORGANIZING POWER AND RESISTANCE
Macht (Power) – Relationeel en discursief proces waarin betekenis, gedrag en identiteit worden gevormd en
gestuurd.
Verzet (Resistance) – Altijd aanwezig tegengewicht van macht; kan open (staking) of subtiel (humor, cynisme,
alternatieve betekenisgeving) zijn.
Dialectiek van macht en verzet – Macht en verzet bestaan niet los van elkaar; ze produceren elkaar wederzijds.
Organizing Power – Het idee dat organiseren zelf een machtsproces is: organisaties zijn vormen van macht.
Constitutieve dynamiek – Macht en verzet vormen samen het wezen van organiseren.
Communicatie – Niet neutraal; het is het middel waarmee macht en verzet tot stand komen (macht door
communicatie, niet via communicatie).
Kapitalisme – Economisch systeem gebaseerd op private eigendom en winst door uitbuiting van arbeid.
Labor process – Het concrete werkproces waarin macht en verzet zich manifesteren.
Surplus value (meerwaarde) – De winst die kapitaal haalt uit het verschil tussen wat arbeid oplevert en wat de
arbeider betaald krijgt.
Fordisme – Industrieel productiemodel (20e eeuw) met massaproductie, standaardisering en hiërarchische
controle.
Post-Fordisme – Flexibele, kennisintensieve arbeid; nadruk op autonomie en zelfmanagement.
Neoliberalisme – Ideologie waarin marktlogica en ondernemerschap doordringen tot alle domeinen van het
leven; individu als ondernemer van zichzelf.
Social factory – Idee dat niet alleen werk, maar ook sociaal leven en identiteit productief zijn voor kapitaal (Gill
& Pratt, 2008).
Coercion – Directe controle via regels, toezicht, straffen, technologie of hiërarchie.
Scientific Management/ Taylorisme – Methode om arbeid op te delen in gestandaardiseerde taken om
productiviteit en controle te verhogen.
Consent – Werknemers stemmen vrijwillig in met organisatienormen en waarden.
Hegemonie – Vorm van macht waarin dominante waarden en ideeën worden geïnternaliseerd en als
vanzelfsprekend worden ervaren (Gramsci).
Normatieve controle – Macht over gedachten en emoties: de organisatie probeert de identiteit van
werknemers te vormen (Kunda, 1992).
Corporate culture movement – Managementbenadering uit de jaren 1980 waarin sterke bedrijfsculturen
werden gebruikt als controlemechanisme.
Ideologische macht – Beïnvloeding via waarden, symbolen, rituelen en verhalen.
“Manufacturing consent” – Proces waarin werknemers managementdoelen als hun eigen doelen gaan zien
(Burawoy, 1979).
Governmentality (Foucault) – Vorm van macht waarin individuen zichzelf regeren volgens normen van
efficiëntie, discipline en autonomie.
Capital versus life – In het neoliberalisme is de machtsstrijd niet meer tussen arbeid en kapitaal, maar tussen
kapitaal en het leven zelf.
Het hoofdstuk van Dennis Mumby en Mie Plotnikof onderzoekt hoe macht en verzet zich door de geschiedenis
van werk en organisatie heen hebben ontwikkeld.
De auteurs stellen dat macht niet iets is wat mensen bezitten, maar iets wat gebeurt in de dagelijkse processen
van organiseren en communiceren.
Macht en verzet zijn geen tegengestelden, maar wederzijds afhankelijke krachten: ze vormen samen het hart
van het arbeidsproces.
Elke organisatie – of ze nu publiek of privaat is – functioneert als een arena waar deze dynamiek voortdurend
plaatsvindt.
, - Fordisme (ca. 1900–1970)
Massaproductie, vaste banen, hiërarchische controle, fabriek als machtscentrum.
- Post-Fordisme (vanaf 1980)
Flexibele arbeid, kenniswerk, globalisering, “zelfsturing.”
Nieuwe vormen van controle zijn subtieler — macht zit in cultuur, identiteit en discours.
Elke economische fase kent dus zijn eigen manier van machtsuitoefening én van verzet.
Het moderne kapitalisme heeft zich steeds opnieuw moeten aanpassen aan economische en sociale crises.
Telkens wanneer winstgevendheid onder druk komt te staan, probeert kapitaal nieuwe manieren te vinden om
de arbeid te intensiveren – om meer waarde uit werk te halen.
Maar elke poging tot controle roept verzet op van werknemers, die zich verzetten tegen uitbuiting en verlies
van autonomie. Zo ontstaat een dialectische relatie: macht probeert arbeid te controleren, verzet probeert die
controle te beperken, en die strijd stuwt de ontwikkeling van het kapitalisme voort. Verzet wordt dus
geïncorporeerd in het systeem het maakt het kapitalisme veerkrachtig.
Macht en verzet zijn dus niet uitzonderingen, maar constitutieve dynamieken van organiseren zelf.
Ook communicatie – de manier waarop mensen betekenis geven, praten, plannen en handelen – is altijd
doordrongen van deze machtsverhoudingen.
Organisaties zijn geen neutrale systemen, maar politieke omgevingen waarin elke vorm van samenwerking,
identiteit of besluitvorming is beïnvloed door macht en strijd.
Samen delen Mumby en Plotnikof de overtuiging dat:
- macht relationeel en discursief is;
- macht niet zien als iets dat “bovenop” communicatie ligt, maar als iets dat door communicatie wordt
gevormd.
- verzet altijd aanwezig is, zichtbaar of onzichtbaar;
- en dat organisaties kunnen worden begrepen als communicatieve arena’s van betekenis, identiteit en
controle.
De auteurs plaatsen hun werk in de kritische traditie van organisatieonderzoek.
Waar mainstream managementtheorie organisaties ziet als rationele en coöperatieve systemen, benadrukt de
kritische traditie dat ze doordrongen zijn van conflict en ongelijkheid.
De wortels daarvan liggen bij Karl Marx (1867), die aantoonde dat kapitalisme gebaseerd is op uitbuiting van
arbeid: arbeiders verkopen hun arbeidskracht, maar de winst (surplus value) die ze creëren, wordt door
kapitaal toegeëigend. Omdat arbeid levend en onvoorspelbaar is, probeert kapitaal die onzekerheid te
beheersen via controlemechanismen. Daarom is strijd tussen arbeid en kapitaal een structureel kenmerk van
het systeem.
De Amerikaanse socioloog Harry Braverman (1974) liet zien hoe Scientific Management (Taylorisme) bedoeld
was om kennis en controle van de arbeider over te nemen. Het management verdeelde werk in kleine,
controleerbare taken, waardoor werknemers hun autonomie verloren. Volgens Braverman ging Taylorisme niet
over efficiëntie, maar over machtsovername. Later toonde Michael Burawoy (1979) aan dat controle niet
alleen via dwang werkt, maar ook via instemming. Werknemers konden managementdoelen gaan zien als hun
eigen doelen – een proces dat hij “manufacturing consent” noemde. Zo veranderde de fabriek van een
“despotic regime” (controle via angst) naar een “hegemonic regime” (controle via overtuiging). Tot slot breidde
Michel Foucault (1979, 1980) dit perspectief uit. Macht is volgens hem niet alleen negatief of hiërarchisch,
maar productief: ze vormt kennis, normen en identiteiten. “Where there is power, there is resistance.”
Foucaults begrip van governmentality – macht door zelfsturing – zou later centraal staan in Mumby &
Plotnikofs analyse van hedendaagse organisaties.
Drie vormen van macht: Coercion, Consent en Governmentality
De kern van het hoofdstuk bestaat uit drie historische en analytische vormen van macht die de evolutie van
kapitalistische organisatie weerspiegelen.
(1) Macht als dwang – “Power as Coercion”
De vroegste vorm van macht, typisch voor de industriële en Fordistische periode.
Controle was direct en zichtbaar: tijdklokken, toezicht, regels, hiërarchieën.
