TENG-toets samenvatting
De taalontwikkeling van het kind
Leerstof: Hoofdstuk 2.2 blz. 7-22
Fonologisch woordniveau, eindrijm, zin,
Fonemisch letterniveau, b-a-n-a-a-n-, hakken, plakken, boom of boot (welke
klank, letter veranderd)
De termen fonetiek en fonologie hebben beide betrekking op de spraakklanken
van een taal, maar er zit wel een verschil. Fonetiek bestudeert de eigenschappen
van klanken vanuit drie invalshoeken:
1. Articulatorische fonetiek
a. ‘Hoe worden de klanken gevormd door de articulatieorganen
(spraakorganen)?’
2. Akoestische fonetiek
a. ‘Welke fysische eigenschappen hebben deze klanken?’
b. Denk hierbij aan het ontleden in toonhoogte.
3. Auditorische fonetiek
a. ‘Hoe worden de klanken door het gehoororgaan waargenomen?’
Fonetiek bestudeert alleen klanken dat door het menselijk stemgeluid of een
imitatie hiervan wordt geproduceerd. De taal maakt hierbij niet uit.
Bij fonologie maakt de taal wel uit. Fonologie kijkt naar welke klanken in de taal
een betekenis onderscheidende functie hebben. Zo maken wij in Nederland met
onze lippen een rondje als we de w uitspreken, maar dit gebeurt in Frankrijk niet.
Fonologie beschrijft ook intonatieregels.
Het Nederlandse foneemsysteem bevat klinkers en medeklinkers:
- Klinkers worden bepaald dor de openingsgraad van de mond, de
tongpositie, positie van de lippen en door
relatieve spierspanning.
- Medeklinkers variëren van articulatieplaats:
o Bilabialen (vorming van een klank
door beide lippen): b, p, m
o Labiodentalen (boventanden worden
op de onderlip geplaatst): f, v
o Dentalen en alveolaren (tongpunt
tegen de tanden of tandkassen): t, d, n, s, z, l, r
o Palatalen (tongblad raakt het harde verhemelte): j, sj, zj
o Velaren (tongrug beweegt naar het zachte gehemelte): k, g, ng, ch
o Laryngalen (geruis achter in keelholte): h, r
Bovenstaande fonemen worden samengevoegd tot syllaben of lettergrepen. Elke
taal heeft een beperkte keuze uit foneemcombinaties (dit zijn de fonotactische
regels van de taal). Een voorbeeld hiervan is dat er in Nederland een
,stemhebbend foneem op het einde van het woord steeds stemloos gerealiseerd
wordt (in Polen kunnen gebeurt dit bijvoorbeeld niet).
Semantiek
- Het gebruik van woorden en woordbetekenissen.
- Woordenschatverwerking is het meest bestudeerde onderdeel van
semantiek.
- Betekenis van woorden afzonderlijk als in grotere groepen semantisch
netwerk (een hond is een subcategorie van het woord dieren)
De zinsopbouw is bij kinderen eenvoudiger of anders georganiseerd dan bij
volwassenen. De syntaxis bestudeert de zinsopbouw: het samenvoegen van
woorden in groepen, die delen van een zin vormen. Syntactische regels geven
aan hoe woorden op een gepaste wijze worden samengevoegd (bijvoorbeeld
vragende).
Morfologie bestudeert vormveranderingen binnen woorden:
- Derivatiemorfologie: bakken, bakker, bakkerij, gebak, aanbakken. Bij
derivatiemorfologie gaat het om vormveranderingen die de betekenis van
het woord essentieel wijzigen.
- Flexiemorfologie: veranderen woorden van vorm (tijd, enkel- meervoud).
Bijvoorbeeld: bakken, ik bak, hij bakte, bakker, bakkertje.
Pragmatiek richt zich op het taalgebruik. Het bestudeert de relatie tussen
taaluitdrukkingen en de specifieke situatie waarin deze uitspraak past.
Pragmatische functies worden ook wel taaldaden genoemd. Binnen pragmatiek
zijn de narratieve vaardigheden belangrijk: hoe kunnen kinderen een verhaal of
gebeurtenis navertellen?
Metalinguïstiek richt zich meer op de reflectie, op het nadenken over taal. Er
wordt gereflecteerd over de vorm en functie van de taal. Kinderen denken
bijvoorbeeld na over de taalregels. Bij kinderen zal dit nadenken over de taal
resulteren in zelfcorrecties of vragen naar de juiste betekenis. Metalinguïstiek zal
een rol spelen in het begrijpen van grapjes.
Alle begrippen op een rijtje (samenvatting):
Fonetiek bestudeert alle klanken dat door het menselijk
stemgeluid of een imitatie hiervan wordt geproduceerd.
Articulatorische fonetiek beschrijft de bewegingen en standen van de
mond die noodzakelijk zijn voor de vorming van de
klinkers en de medeklinkers.
Akoestische fonetiek bestudeert de fysische en fysiologische
eigenschappen van de spraakklanken, zoals de
toonhoogte.
Auditorische fonetiek bestudeert hoe de klanken door het gehoororgaan
worden waargenomen.
Fonologie kijkt naar welke klanken in de taal een betekenis
onderscheidende functie hebben.
Bilabialen vorming van een klank door beide lippen: b, p, m
Labiodentalen boventanden worden op de onderlip geplaatst: f, v
,Dentalen en alveolaren tongpunt tegen de tanden of tandkassen: t, d,
n, s, z, l, r
Palatalen tongblad raakt het harde verhemelte: j, sj, zj
Velaren tongrug beweegt naar het zachte gehemelte: k, g,
ng, ch
Laryngalen geruis achter in keelholte: h, r
Syllaben lettergrepen
Semantiek Het gebruik van woorden en woordbetekenissen
Semantisch netwerk Een hond is een subcategorie van het woord
dieren
Syntaxis bestudeert de zinsopbouw
Morfologie bestudeert vormveranderingen binnen woorden
Derivatiemorfologie vormveranderingen die de betekenis van het
woord essentieel wijzigen (bakken, bakkerij, gebak)
Flexiemorfologie veranderen woorden van vorm (bakken, ik bak,
bakker, bakkertje)
Pragmatiek bestudeert de relatie tussen taaluitdrukkingen
en specifieke situaties waarin deze uitspraak past.
Taaldaden pragmatische functies
Metalinguïstiek reflecteren op de vorm en functie van de taal
, Rijke taal: taaldidactiek voor het onderwijs
Leerstof: Hoofdstuk 7.2 blz. 316-340
Om oppervlakkig te schrijven, is een basisniveau van geletterdheid nodig. Voor
diepgaander schrijven is een uiterst complexe vaardigheid nodig die zorgt voor
cognitieve overbelasting. Schrijven ondersteunt begripsprocessen en spelling,
leidt tot creativiteit en is- net als lezen- een belangrijke basis voor 21st century
skills. Momenteel heeft schrijven op een school een ouderwets imago. Voor een
goed schrijfonderwijs zijn er veertien didactische principes opgesteld.
Onderstaande didactische principes zijn voornamelijk gericht op midden-en
bovenbouw:
1. Frequent schrijven: laagdrempelig schrijven, herschrijven,
genreschrijven
a. Door frequent te schrijven, verwerf je ‘lenigheid’ in het schrijven van
teksten
b. Laagdrempelig schrijven korte motiverende schrijfopdracht
c. Herschrijven herschrijven van bestaande teksten
(helpt leerlingen te denken over de mogelijkheden die een schrijver
heeft). Voorbeeld: herformuleren van alinea’s.
d. Genreschrijven schrijven van een genretekst staat
centraal (essay, verslag). Ideeën, toon, structuur, taalgebruik en
spelling/interpunctie zijn belangrijk.
2. Vrij schrijven
a. Schrijven leer je door het te doen zonder dat je steeds nadenkt over
de vraag of je zinnen en je spelling wel kloppen.
b. Ze schrijven een paar minuten helemaal vrij, vervolgens
benadrukken ze wat ze belangrijk vinden en hierna bespreken ze dit
met medeleerlingen.
3. Leerlingen zoeken naar schrijfidentiteit
a. Met feedback kunnen schrijvers gemaakt of gebroken worden
(waardering is belangrijk voor een positief schrijfidentiteit).
b. Sommige schrijvers vinden een gedetailleerd schrijfplan prettig,
terwijl anderen zelf een plan schrijven, informatie verzamelen en
hun opzet vullen met tekst. Nog weer anderen ontdekken tijdens het
schrijven. Door veel te schrijven, wordt de schrijversidentiteit
ontdekt.
4. Betekenisvolle motiverende schrijfopdrachten
5. Kiezen van motiverende eigentijdse betekenisdragers
a. Het is belangrijk om voor de leerlingen eigentijdse schrijflessen aan
te bieden, denk bijvoorbeeld aan een digitaal verhaal.
6. Schrijfdoelen sluiten aan bij gemaakte keuzes
a. Zoek eerst naar een interessante opdracht binnen een interessant
thema met een interessante betekenisdrager. Voeg hier later pas de
doelen aan toe.
b. Genreteksten kunnen nooit het enige doel van een schrijfopdracht
zijn, aangezien dit leidt tot technische teksten wat slaapverwekkend
is.
De taalontwikkeling van het kind
Leerstof: Hoofdstuk 2.2 blz. 7-22
Fonologisch woordniveau, eindrijm, zin,
Fonemisch letterniveau, b-a-n-a-a-n-, hakken, plakken, boom of boot (welke
klank, letter veranderd)
De termen fonetiek en fonologie hebben beide betrekking op de spraakklanken
van een taal, maar er zit wel een verschil. Fonetiek bestudeert de eigenschappen
van klanken vanuit drie invalshoeken:
1. Articulatorische fonetiek
a. ‘Hoe worden de klanken gevormd door de articulatieorganen
(spraakorganen)?’
2. Akoestische fonetiek
a. ‘Welke fysische eigenschappen hebben deze klanken?’
b. Denk hierbij aan het ontleden in toonhoogte.
3. Auditorische fonetiek
a. ‘Hoe worden de klanken door het gehoororgaan waargenomen?’
Fonetiek bestudeert alleen klanken dat door het menselijk stemgeluid of een
imitatie hiervan wordt geproduceerd. De taal maakt hierbij niet uit.
Bij fonologie maakt de taal wel uit. Fonologie kijkt naar welke klanken in de taal
een betekenis onderscheidende functie hebben. Zo maken wij in Nederland met
onze lippen een rondje als we de w uitspreken, maar dit gebeurt in Frankrijk niet.
Fonologie beschrijft ook intonatieregels.
Het Nederlandse foneemsysteem bevat klinkers en medeklinkers:
- Klinkers worden bepaald dor de openingsgraad van de mond, de
tongpositie, positie van de lippen en door
relatieve spierspanning.
- Medeklinkers variëren van articulatieplaats:
o Bilabialen (vorming van een klank
door beide lippen): b, p, m
o Labiodentalen (boventanden worden
op de onderlip geplaatst): f, v
o Dentalen en alveolaren (tongpunt
tegen de tanden of tandkassen): t, d, n, s, z, l, r
o Palatalen (tongblad raakt het harde verhemelte): j, sj, zj
o Velaren (tongrug beweegt naar het zachte gehemelte): k, g, ng, ch
o Laryngalen (geruis achter in keelholte): h, r
Bovenstaande fonemen worden samengevoegd tot syllaben of lettergrepen. Elke
taal heeft een beperkte keuze uit foneemcombinaties (dit zijn de fonotactische
regels van de taal). Een voorbeeld hiervan is dat er in Nederland een
,stemhebbend foneem op het einde van het woord steeds stemloos gerealiseerd
wordt (in Polen kunnen gebeurt dit bijvoorbeeld niet).
Semantiek
- Het gebruik van woorden en woordbetekenissen.
- Woordenschatverwerking is het meest bestudeerde onderdeel van
semantiek.
- Betekenis van woorden afzonderlijk als in grotere groepen semantisch
netwerk (een hond is een subcategorie van het woord dieren)
De zinsopbouw is bij kinderen eenvoudiger of anders georganiseerd dan bij
volwassenen. De syntaxis bestudeert de zinsopbouw: het samenvoegen van
woorden in groepen, die delen van een zin vormen. Syntactische regels geven
aan hoe woorden op een gepaste wijze worden samengevoegd (bijvoorbeeld
vragende).
Morfologie bestudeert vormveranderingen binnen woorden:
- Derivatiemorfologie: bakken, bakker, bakkerij, gebak, aanbakken. Bij
derivatiemorfologie gaat het om vormveranderingen die de betekenis van
het woord essentieel wijzigen.
- Flexiemorfologie: veranderen woorden van vorm (tijd, enkel- meervoud).
Bijvoorbeeld: bakken, ik bak, hij bakte, bakker, bakkertje.
Pragmatiek richt zich op het taalgebruik. Het bestudeert de relatie tussen
taaluitdrukkingen en de specifieke situatie waarin deze uitspraak past.
Pragmatische functies worden ook wel taaldaden genoemd. Binnen pragmatiek
zijn de narratieve vaardigheden belangrijk: hoe kunnen kinderen een verhaal of
gebeurtenis navertellen?
Metalinguïstiek richt zich meer op de reflectie, op het nadenken over taal. Er
wordt gereflecteerd over de vorm en functie van de taal. Kinderen denken
bijvoorbeeld na over de taalregels. Bij kinderen zal dit nadenken over de taal
resulteren in zelfcorrecties of vragen naar de juiste betekenis. Metalinguïstiek zal
een rol spelen in het begrijpen van grapjes.
Alle begrippen op een rijtje (samenvatting):
Fonetiek bestudeert alle klanken dat door het menselijk
stemgeluid of een imitatie hiervan wordt geproduceerd.
Articulatorische fonetiek beschrijft de bewegingen en standen van de
mond die noodzakelijk zijn voor de vorming van de
klinkers en de medeklinkers.
Akoestische fonetiek bestudeert de fysische en fysiologische
eigenschappen van de spraakklanken, zoals de
toonhoogte.
Auditorische fonetiek bestudeert hoe de klanken door het gehoororgaan
worden waargenomen.
Fonologie kijkt naar welke klanken in de taal een betekenis
onderscheidende functie hebben.
Bilabialen vorming van een klank door beide lippen: b, p, m
Labiodentalen boventanden worden op de onderlip geplaatst: f, v
,Dentalen en alveolaren tongpunt tegen de tanden of tandkassen: t, d,
n, s, z, l, r
Palatalen tongblad raakt het harde verhemelte: j, sj, zj
Velaren tongrug beweegt naar het zachte gehemelte: k, g,
ng, ch
Laryngalen geruis achter in keelholte: h, r
Syllaben lettergrepen
Semantiek Het gebruik van woorden en woordbetekenissen
Semantisch netwerk Een hond is een subcategorie van het woord
dieren
Syntaxis bestudeert de zinsopbouw
Morfologie bestudeert vormveranderingen binnen woorden
Derivatiemorfologie vormveranderingen die de betekenis van het
woord essentieel wijzigen (bakken, bakkerij, gebak)
Flexiemorfologie veranderen woorden van vorm (bakken, ik bak,
bakker, bakkertje)
Pragmatiek bestudeert de relatie tussen taaluitdrukkingen
en specifieke situaties waarin deze uitspraak past.
Taaldaden pragmatische functies
Metalinguïstiek reflecteren op de vorm en functie van de taal
, Rijke taal: taaldidactiek voor het onderwijs
Leerstof: Hoofdstuk 7.2 blz. 316-340
Om oppervlakkig te schrijven, is een basisniveau van geletterdheid nodig. Voor
diepgaander schrijven is een uiterst complexe vaardigheid nodig die zorgt voor
cognitieve overbelasting. Schrijven ondersteunt begripsprocessen en spelling,
leidt tot creativiteit en is- net als lezen- een belangrijke basis voor 21st century
skills. Momenteel heeft schrijven op een school een ouderwets imago. Voor een
goed schrijfonderwijs zijn er veertien didactische principes opgesteld.
Onderstaande didactische principes zijn voornamelijk gericht op midden-en
bovenbouw:
1. Frequent schrijven: laagdrempelig schrijven, herschrijven,
genreschrijven
a. Door frequent te schrijven, verwerf je ‘lenigheid’ in het schrijven van
teksten
b. Laagdrempelig schrijven korte motiverende schrijfopdracht
c. Herschrijven herschrijven van bestaande teksten
(helpt leerlingen te denken over de mogelijkheden die een schrijver
heeft). Voorbeeld: herformuleren van alinea’s.
d. Genreschrijven schrijven van een genretekst staat
centraal (essay, verslag). Ideeën, toon, structuur, taalgebruik en
spelling/interpunctie zijn belangrijk.
2. Vrij schrijven
a. Schrijven leer je door het te doen zonder dat je steeds nadenkt over
de vraag of je zinnen en je spelling wel kloppen.
b. Ze schrijven een paar minuten helemaal vrij, vervolgens
benadrukken ze wat ze belangrijk vinden en hierna bespreken ze dit
met medeleerlingen.
3. Leerlingen zoeken naar schrijfidentiteit
a. Met feedback kunnen schrijvers gemaakt of gebroken worden
(waardering is belangrijk voor een positief schrijfidentiteit).
b. Sommige schrijvers vinden een gedetailleerd schrijfplan prettig,
terwijl anderen zelf een plan schrijven, informatie verzamelen en
hun opzet vullen met tekst. Nog weer anderen ontdekken tijdens het
schrijven. Door veel te schrijven, wordt de schrijversidentiteit
ontdekt.
4. Betekenisvolle motiverende schrijfopdrachten
5. Kiezen van motiverende eigentijdse betekenisdragers
a. Het is belangrijk om voor de leerlingen eigentijdse schrijflessen aan
te bieden, denk bijvoorbeeld aan een digitaal verhaal.
6. Schrijfdoelen sluiten aan bij gemaakte keuzes
a. Zoek eerst naar een interessante opdracht binnen een interessant
thema met een interessante betekenisdrager. Voeg hier later pas de
doelen aan toe.
b. Genreteksten kunnen nooit het enige doel van een schrijfopdracht
zijn, aangezien dit leidt tot technische teksten wat slaapverwekkend
is.
