Financieel management in de gezondheidszorg
Hoofdstuk 1 – De zorgsector in Nederland
Het economische principe houdt in dat men een bepaald niveau van behoeftebevrediging
wilt bereiken met zo min mogelijk opoffering van middelen, of dat men met een gegeven
hoeveelheid middelen een zo hoog mogelijk niveau van behoeftebevrediging wil bereiken.
De kern van de zorgsector bestaat uit alle aanbieders van zorg gericht op genezing of
langdurige verzorging en verpleging.
- Gezondheidszorg: gehele van activiteiten gericht op de genezing en de verbetering van
gezondheid van mensen
- Welzijnszorg: het geheel van activiteiten dat zich richt op (groepen van) personen die
vanwege een probleem niet ten volle kunnen participeren aan het maatschappelijk leven.
Financieren is het aantrekken of afstoten van vermogen van of naar de vermogensmarkt.
Bekostigen vindt plaats door een klant, of voor deze door overheid of verzekeraar. Dit is de
geldstroom die ontstaat omdat een zorginstelling zorgproducten levert.
Soorten gezondheidszorg, verschillende manieren om in te delen.
Intra- of extramuraal
o Intramurale zorg: zorg die gedurende een onafgebroken verblijf van meer
dan 24u geboden wordt in een zorginstelling.
o Extramurale zorg: de zorg die de zorgvrager op afspraak in de praktijk van
de hulpverlener krijgt, of die de hulpverlener bij de cliënt aan huis levert.
Curatief of wens:
o Curatieve zorg: richt zich op genezing en behandeling van acute en
chronische lichamelijke aandoeningen. Valt uiteen in spoedeisend, niet
spoedeisend, en chronisch.
o Wenszorg: gebeurt om een medische wens van een cliënt in vervulling te
laten gaan.
Niveaus van zorg:
o Eerstelijnsgezondheidszorg: rechtstreeks toegankelijke zorg.
o Tweedelijnsgezondheidszorg: gevormd door hulpverleners die slechts na
verwijzing kunnen worden geconsulteerd.
o Derdelijnsgezondheidszorg: hier kunnen professionele zorgverleners beroep
doen voor hun zorgverstrekking (expertisecentra, gespecialiseerde
laboratoria, …).
o Nuldelijnsgezondheidszorg: niet- professionele hulpverleners.
Soorten zorg:
o Ziekenhuiszorg: medisch specialistische zorg, geleverd in ziekenhuizen en
zelfstandige behandelcentra (=samenwerking van minstens 2 medisch
specialisten).
o Geestelijke gezondheidszorg: geestelijke gezondheid en kwaliteit van leven
van mensen bevorderen en/of herstellen, tevens voorkómen. Opgesplitst in
preventie, behandeling, begeleiding, verpleging&verzorging, bescherming.
o Gehandicaptenzorg: overkoepelend voor alle organisaties die als missie de
zorg-, hulp-, en dienstverlening aan mensen met een functiebeperking
(geestelijk en/of lichamelijk) hebben.
o Verpleeg- en verzorgingshuiszorg: langdurige zorg die intramuraal in
instelling wordt geleverd
o Thuiszorg: langdurige zorg die niet in een instelling wordt geleverd maar in
de thuissituatie (extramuraal). Begeleiding, persoonlijke verzorging,
verpleging of huishoudelijk.
, o Eerstelijnszorg: zorg die direct toegankelijk is voor de patiënt
Instanties in de gezondheidszorg:
Zorginstellingen: organisaties waar zorg wordt verleend. Hebben toelating nodig
(Wet toelating zorginstellingen WTZi), op grond van Zvw of Wlz.
Zorgverzekeraars: een bedrijf dat tegen betaling van een premie een bepaald risico
in ziektezaken voor een klant dekt. Zvw. Bieden diverse polissen aan: natura
(verzekerde heeft recht op zorg), restitutie (verzekerde heeft recht op vergoeding)
en combinatiepolis. Verzekerden betalen een nominale premie. Werkgevers,
zelfstandigen en gepensioneerden betalen een inkomensafhankelijke bijdrage.
Gecontracteerde zorg vs niet-gecontracteerde zorg.
Zorgkantoren: voeren een deel van de langdurige zorg uit. Zelfstandig werkende
kantoren die nauw gelieerd zijn aan de grootste ZV ter plekke. Verantwoordelijk
dat alle cliënten in hun regio de betreffende langdurige zorg krijgen die ze nodig
hebben. Contracteren van zorginstellingen, innen eigen bijdragen, … Ze organiseren
zorg voor verzekerde met indicatiebesluit zorg-in-nature, voeren PGB uit.
Nederlandse Zorgautoriteit NZa: stelt de tarieven in de zorg vast en houdt toezicht
op zorgaanbieders en zorgverzekeraars. Doel is om de belangen van de burgers te
beschermen, zodat die ook in de toekomst kunnen rekenen op goede zorg als zij dat
nodig hebben, binnen een redelijke termijn, binnen een redelijke afstand, en tegen
een redelijke prijs.
CAK: publieke dienstverlener die regelingen uitvoert in opdracht van de overheid.
Kerntaken zijn het vaststellen en innen van de eigen bijdrage op grond van de Wlz,
vaststellen en innen eigen bijdrage op grond van de Wmo, verrichten van
betalingen aan zorgaanbieders op grond van de Wlz, het voor gemeenten
vaststellen en innen ouderbijdrage op grond van Jeugdwet, legaliseren van
verklaringen voor het meenemen van medicijnen naar het buitenland.
Ministerie van VWS: ervoor zorgen dat er genoeg voorzieningen zijn en mensen
voldoende keuzemogelijkheden hebben. Drie wetten van belang:
o Zorgverzekeringswet Zvw
o Wet langdurige zorg Wlz
o Wet maatschappelijke ondersteuning Wmo: mensen kunnen zo lang mogelijk
zelfstandig blijven wonen en participeren in de samenleving.
Gemeenten: uitvoering Wmo en PGB. PGB is een geldbedrag dat naar eigen inzien
kan worden besteed aan de zorg die men denkt nodig te hebben. PGB kan
aangevraagd worden in de Wlz, Wmo en via ZV (Zvw-pgb). Een zorgzwaartepakket
ZZP is een pakket van zorg dat aansluit op de kenmerken van de cliënt en het soort
zorg dat nodig is. Het is een beschrijving van het type cliënt, de benodigde aantal
uren zorg en een beschrijving van de (verblijfs)zorg. Het modulair pakket thuis
(mpt) kunnen cliënten hun zorg thuis ontvangen.
Sociale verzekeringsbank: de instantie die de pgb uitbetaald aan de zorgverlener.
Ziekenhuizen kregen in het verleden output gerichte budgettering; betaling per
daadwerkelijk geleverde prestatie (kon leiden tot te lang opnemen voor geld, en moeilijk
hoe hoog zorgkosten/jaar worden). Sinds 1988 gold functiegerichte budgettering, input
gericht: vooraf wordt een budget per ziekenhuis vastgesteld aan de hand van parameters
en vastgelegd in productieprogramma. Bij meer budget nodig leidt dit niet tot meer
financiële middelen. Bij minder budget nodig gehad leidt het ook niet tot het ontvangen
van minder geld. Leveren van minder zorgprestaties dan vastgelegd in
productieprogramma kan dan dus lonend zijn. Wachtlijsten? Sinds 2005 wordt niet meer
per verrichting gedeclareerd, maar per DBC. Een dbc staat voor de complete diagnose plus
behandeling van de patiënt. DBC’s in het a-segment worden nog bekostigd via het systeem
van functie-gerichte budgettering (FB-budget). NZa stelt een maximum tarief per DBC
vast. B-segment kent vrije prijzen waarover onderhandeld kan worden. In 2008 werd
, verder ontwikkeld naar dot-methodiek (dbc’s op weg naar transparantie). Declarabele
prestaties worden uitgedrukt in dbc-zorgproducten en overige zorgproducten. Hiermee
werd functiegerichte budgettering beëindigd, en prestatiebekostiging ingevoerd:
ziekenhuizen krijgen voor elk geleverd dbz-zorgproduct apart betaald. Het B-segment is
maximaal verruimd en geld alleen nog voor bepaalde topzorg.
In een “grouper’ waar alle activiteiten rondom een patiënt worden verzameld, wordt
afgeleid welk product is geleverd en welk dbc daar bij hoort.
Huisartsen worden bekostigd op basis van drie segmenten:
- algemene huisartsenzorg: zorgvragen en aandoeningen waarvoor de HA als eerste
aanspreekpunt en poortwachter fungeert.
- multidisciplinaire zorg: zorgvragen en aandoeningen waarbij naast HA ook andere
disciplines betrokken zijn om integrale zorg te leveren.
- belonen en stimuleren zorgvernieuwing: budget beschikbaar voor innovaties als doelmatig
voorschrijven, e-health, . …
De GGZ is opgedeeld in generalistische basis-GGZ, en gespecialiseerde GGZ. Voor de
laatste geldt ook de DBC-systematiek. Voor forensische zorg geldt de DBBC-systematiek,
behandel-en beveiligingscombinatie. Behandeling en begeleiding van GGZ-instellingen kan
worden bekostigd via Wmo, Jeugdwet, Zvw, ministerie van justitie, Wlz.
Voor een deel van de eerstelijnszorg gelden door NZa vastgestelde maximum tarieven of
juist vrije prijzen.
Enkele ontwikkelingen die van invloed zijn op de zorgsector: ontgroening en vergrijzing
arbeidsmarkt, vraagverandering omdat mensen hogere kwaliteit eisen. Personele bezetting
moeizaam wat betreft goed opgeleid personeel. Overheid stuurt op marktwerking en
privatisering in de gezondheidszorg. Deze ontwikkelingen nopen tot doorgaande
bezuinigingen, roep op efficiëncy, verzakelijking sector, innoveren, nadruk op goed en
gekwalificeerd management.
Wet Toelating Zorginstellingen WTZi: doel om meer vrijheid en verantwoordelijkheid te
creëren voor zorginstellingen. Er moet bijv een WTZi-toelating worden gevraagd wanneer
een nieuwe instelling wordt opgericht die zorg wilt leveren binnen Zvw of Wlz. Een
toelating hoeft niet te worden gevraagd als zorg geleverd wordt die betaald wordt vanuit
pgb, zorg wordt geleverd als onderaanneming, zorg wordt geleverd vanuit gemeente, of als
solist of ZZP.
Hoofdstuk 1 – De zorgsector in Nederland
Het economische principe houdt in dat men een bepaald niveau van behoeftebevrediging
wilt bereiken met zo min mogelijk opoffering van middelen, of dat men met een gegeven
hoeveelheid middelen een zo hoog mogelijk niveau van behoeftebevrediging wil bereiken.
De kern van de zorgsector bestaat uit alle aanbieders van zorg gericht op genezing of
langdurige verzorging en verpleging.
- Gezondheidszorg: gehele van activiteiten gericht op de genezing en de verbetering van
gezondheid van mensen
- Welzijnszorg: het geheel van activiteiten dat zich richt op (groepen van) personen die
vanwege een probleem niet ten volle kunnen participeren aan het maatschappelijk leven.
Financieren is het aantrekken of afstoten van vermogen van of naar de vermogensmarkt.
Bekostigen vindt plaats door een klant, of voor deze door overheid of verzekeraar. Dit is de
geldstroom die ontstaat omdat een zorginstelling zorgproducten levert.
Soorten gezondheidszorg, verschillende manieren om in te delen.
Intra- of extramuraal
o Intramurale zorg: zorg die gedurende een onafgebroken verblijf van meer
dan 24u geboden wordt in een zorginstelling.
o Extramurale zorg: de zorg die de zorgvrager op afspraak in de praktijk van
de hulpverlener krijgt, of die de hulpverlener bij de cliënt aan huis levert.
Curatief of wens:
o Curatieve zorg: richt zich op genezing en behandeling van acute en
chronische lichamelijke aandoeningen. Valt uiteen in spoedeisend, niet
spoedeisend, en chronisch.
o Wenszorg: gebeurt om een medische wens van een cliënt in vervulling te
laten gaan.
Niveaus van zorg:
o Eerstelijnsgezondheidszorg: rechtstreeks toegankelijke zorg.
o Tweedelijnsgezondheidszorg: gevormd door hulpverleners die slechts na
verwijzing kunnen worden geconsulteerd.
o Derdelijnsgezondheidszorg: hier kunnen professionele zorgverleners beroep
doen voor hun zorgverstrekking (expertisecentra, gespecialiseerde
laboratoria, …).
o Nuldelijnsgezondheidszorg: niet- professionele hulpverleners.
Soorten zorg:
o Ziekenhuiszorg: medisch specialistische zorg, geleverd in ziekenhuizen en
zelfstandige behandelcentra (=samenwerking van minstens 2 medisch
specialisten).
o Geestelijke gezondheidszorg: geestelijke gezondheid en kwaliteit van leven
van mensen bevorderen en/of herstellen, tevens voorkómen. Opgesplitst in
preventie, behandeling, begeleiding, verpleging&verzorging, bescherming.
o Gehandicaptenzorg: overkoepelend voor alle organisaties die als missie de
zorg-, hulp-, en dienstverlening aan mensen met een functiebeperking
(geestelijk en/of lichamelijk) hebben.
o Verpleeg- en verzorgingshuiszorg: langdurige zorg die intramuraal in
instelling wordt geleverd
o Thuiszorg: langdurige zorg die niet in een instelling wordt geleverd maar in
de thuissituatie (extramuraal). Begeleiding, persoonlijke verzorging,
verpleging of huishoudelijk.
, o Eerstelijnszorg: zorg die direct toegankelijk is voor de patiënt
Instanties in de gezondheidszorg:
Zorginstellingen: organisaties waar zorg wordt verleend. Hebben toelating nodig
(Wet toelating zorginstellingen WTZi), op grond van Zvw of Wlz.
Zorgverzekeraars: een bedrijf dat tegen betaling van een premie een bepaald risico
in ziektezaken voor een klant dekt. Zvw. Bieden diverse polissen aan: natura
(verzekerde heeft recht op zorg), restitutie (verzekerde heeft recht op vergoeding)
en combinatiepolis. Verzekerden betalen een nominale premie. Werkgevers,
zelfstandigen en gepensioneerden betalen een inkomensafhankelijke bijdrage.
Gecontracteerde zorg vs niet-gecontracteerde zorg.
Zorgkantoren: voeren een deel van de langdurige zorg uit. Zelfstandig werkende
kantoren die nauw gelieerd zijn aan de grootste ZV ter plekke. Verantwoordelijk
dat alle cliënten in hun regio de betreffende langdurige zorg krijgen die ze nodig
hebben. Contracteren van zorginstellingen, innen eigen bijdragen, … Ze organiseren
zorg voor verzekerde met indicatiebesluit zorg-in-nature, voeren PGB uit.
Nederlandse Zorgautoriteit NZa: stelt de tarieven in de zorg vast en houdt toezicht
op zorgaanbieders en zorgverzekeraars. Doel is om de belangen van de burgers te
beschermen, zodat die ook in de toekomst kunnen rekenen op goede zorg als zij dat
nodig hebben, binnen een redelijke termijn, binnen een redelijke afstand, en tegen
een redelijke prijs.
CAK: publieke dienstverlener die regelingen uitvoert in opdracht van de overheid.
Kerntaken zijn het vaststellen en innen van de eigen bijdrage op grond van de Wlz,
vaststellen en innen eigen bijdrage op grond van de Wmo, verrichten van
betalingen aan zorgaanbieders op grond van de Wlz, het voor gemeenten
vaststellen en innen ouderbijdrage op grond van Jeugdwet, legaliseren van
verklaringen voor het meenemen van medicijnen naar het buitenland.
Ministerie van VWS: ervoor zorgen dat er genoeg voorzieningen zijn en mensen
voldoende keuzemogelijkheden hebben. Drie wetten van belang:
o Zorgverzekeringswet Zvw
o Wet langdurige zorg Wlz
o Wet maatschappelijke ondersteuning Wmo: mensen kunnen zo lang mogelijk
zelfstandig blijven wonen en participeren in de samenleving.
Gemeenten: uitvoering Wmo en PGB. PGB is een geldbedrag dat naar eigen inzien
kan worden besteed aan de zorg die men denkt nodig te hebben. PGB kan
aangevraagd worden in de Wlz, Wmo en via ZV (Zvw-pgb). Een zorgzwaartepakket
ZZP is een pakket van zorg dat aansluit op de kenmerken van de cliënt en het soort
zorg dat nodig is. Het is een beschrijving van het type cliënt, de benodigde aantal
uren zorg en een beschrijving van de (verblijfs)zorg. Het modulair pakket thuis
(mpt) kunnen cliënten hun zorg thuis ontvangen.
Sociale verzekeringsbank: de instantie die de pgb uitbetaald aan de zorgverlener.
Ziekenhuizen kregen in het verleden output gerichte budgettering; betaling per
daadwerkelijk geleverde prestatie (kon leiden tot te lang opnemen voor geld, en moeilijk
hoe hoog zorgkosten/jaar worden). Sinds 1988 gold functiegerichte budgettering, input
gericht: vooraf wordt een budget per ziekenhuis vastgesteld aan de hand van parameters
en vastgelegd in productieprogramma. Bij meer budget nodig leidt dit niet tot meer
financiële middelen. Bij minder budget nodig gehad leidt het ook niet tot het ontvangen
van minder geld. Leveren van minder zorgprestaties dan vastgelegd in
productieprogramma kan dan dus lonend zijn. Wachtlijsten? Sinds 2005 wordt niet meer
per verrichting gedeclareerd, maar per DBC. Een dbc staat voor de complete diagnose plus
behandeling van de patiënt. DBC’s in het a-segment worden nog bekostigd via het systeem
van functie-gerichte budgettering (FB-budget). NZa stelt een maximum tarief per DBC
vast. B-segment kent vrije prijzen waarover onderhandeld kan worden. In 2008 werd
, verder ontwikkeld naar dot-methodiek (dbc’s op weg naar transparantie). Declarabele
prestaties worden uitgedrukt in dbc-zorgproducten en overige zorgproducten. Hiermee
werd functiegerichte budgettering beëindigd, en prestatiebekostiging ingevoerd:
ziekenhuizen krijgen voor elk geleverd dbz-zorgproduct apart betaald. Het B-segment is
maximaal verruimd en geld alleen nog voor bepaalde topzorg.
In een “grouper’ waar alle activiteiten rondom een patiënt worden verzameld, wordt
afgeleid welk product is geleverd en welk dbc daar bij hoort.
Huisartsen worden bekostigd op basis van drie segmenten:
- algemene huisartsenzorg: zorgvragen en aandoeningen waarvoor de HA als eerste
aanspreekpunt en poortwachter fungeert.
- multidisciplinaire zorg: zorgvragen en aandoeningen waarbij naast HA ook andere
disciplines betrokken zijn om integrale zorg te leveren.
- belonen en stimuleren zorgvernieuwing: budget beschikbaar voor innovaties als doelmatig
voorschrijven, e-health, . …
De GGZ is opgedeeld in generalistische basis-GGZ, en gespecialiseerde GGZ. Voor de
laatste geldt ook de DBC-systematiek. Voor forensische zorg geldt de DBBC-systematiek,
behandel-en beveiligingscombinatie. Behandeling en begeleiding van GGZ-instellingen kan
worden bekostigd via Wmo, Jeugdwet, Zvw, ministerie van justitie, Wlz.
Voor een deel van de eerstelijnszorg gelden door NZa vastgestelde maximum tarieven of
juist vrije prijzen.
Enkele ontwikkelingen die van invloed zijn op de zorgsector: ontgroening en vergrijzing
arbeidsmarkt, vraagverandering omdat mensen hogere kwaliteit eisen. Personele bezetting
moeizaam wat betreft goed opgeleid personeel. Overheid stuurt op marktwerking en
privatisering in de gezondheidszorg. Deze ontwikkelingen nopen tot doorgaande
bezuinigingen, roep op efficiëncy, verzakelijking sector, innoveren, nadruk op goed en
gekwalificeerd management.
Wet Toelating Zorginstellingen WTZi: doel om meer vrijheid en verantwoordelijkheid te
creëren voor zorginstellingen. Er moet bijv een WTZi-toelating worden gevraagd wanneer
een nieuwe instelling wordt opgericht die zorg wilt leveren binnen Zvw of Wlz. Een
toelating hoeft niet te worden gevraagd als zorg geleverd wordt die betaald wordt vanuit
pgb, zorg wordt geleverd als onderaanneming, zorg wordt geleverd vanuit gemeente, of als
solist of ZZP.
