, Inhoudsopgave
Hoofdstukken bladzijde
Hoofdstuk 1. Introductie 3
Hoofdstuk 2. Classificatie, diagnostiek en epidemiologie 6
Hoofdstuk 5. Slaapstoornissen en slaapproblemen 12
Hoofdstuk 7. Gehechtheid en hechtingsstoornissen 22
Hoofdstuk 8. Autismespectrumstoornis 34
Hoofdstuk 9. Zindelijkheidsstoornissen 47
Hoofdstuk 10. Taal-, spraak- en leerstoornissen 54
Hoofdstuk 11. Zelfregulatie en de aandachtsdeficiëntie- 63
/hyperactiviteitsstoornis
Hoofdstuk 12. Agressie- en gedragsstoornissen 73
Hoofdstuk 13. Angst en angststoornissen 86
Hoofdstuk 14. Stemming- en stemmingsstoornissen 97
Hoofdstuk 15. Eetstoornissen 108
Hoofdstuk 16 Middelengebruik en middelenmisbruik 119
2
, Samenvatting Ontwikkelingspsychopathologie
bij kinderen en jeugdigen
Hoofdstuk 1. Introductie
Ontwikkelingspsychopathologie: de wetenschappelijke discipline die onderzoek hoe
psychische stoornissen ontstaan en zich ontwikkelen.
- Integratieve benadering
Psychiatrie: een medische discipline die zich bezighoudt met onderzoek, diagnose en
behandeling van psychische stoornissen.
- Medisch specialisme
Ontwikkelingspsychologie De normale ontwikkeling
Klinische psychologie De afwijkende ontwikkeling
Pedagogie De opvoeding
Kinderpsychiatrie Psychiatrische ziekten
Biologie Erfelijkheid en lichamelijke rijping
Sociologie Maatschappelijke processen
Antropologie Culturele normen en waarden
Epidemiologie Het voorkomen van ziekten en stoornissen
onder de bevolking
Hoe ouder kinderen worden à beheersing vaardigheden:
- Impulsbeheersing
- Emotieregulatie
- Beter nadenken
- Plannen
- Gevolgen gedrag overzien
Herinneringen beïnvloeden de waarneming van bepaalde ervaringen en andersom.
Als 5 jarige teleurgesteld in Sint cadeau omdat ouders arm zijn. Als je groot bent vanuit ander
perspectief bekijken à nu blij dat ondanks zijn ouders arm waren wel een cadeau was met
Sinterklaas.
Leeftijdsfasegebonden ‘opgaven’:
- veilige hechting met ouders
- leren omgaan met leeftijdsgenoten
Om het tot een goed einde te brengen hangt niet alleen van het kind af maar ook van
opvoedingsvaardigheden van de ouders.
- Draagt bij aan psychische gezondheid
Verschillende factoren beïnvloeden het ontstaan als verloop van het gedrag:
A. Kindgebonden factoren à sekse, leeftijd intelligentie, impulsbeheersing
B. Ouder- en gezinsgebonden factoren à opleiding, inkomen, opvoedingsvaardigheden,
lichamelijke- en geestelijke gezondheid.
C. Maatschappij- en omgevingsgebonden factoren à sociale (on)gelijkheid, welvaart,
onderwijs, televisie en social media, culturele normen en waarden
3
,Classificeren: herkennen en onderscheiden
Diagnosticeren: verklaren van het ontstaan van psychische stoornissen
Prenatale ontwikkeling van het kind factoren:
- leefstijl van de ouders
Erfelijke voorbereiding van gedrag: de manier waarop iemands erfelijke aanleg onder
invloed van omgevingsfactoren tot uiting komt.
Differentiaaldiagnose: op welke stoornissen lijken ze?
Comorbiditeit: met welke stoornissen gaat de betreffende stoornis samen?
Prevalentie: hoe vaak komt het voor?
Culturele en maatschappelijk invloeden à culturele opvattingen spelen belangrijke rol in wat
we normaal vinden.
2 manieren invloed op psychopathologie:
A. Cultuur en maatschappelijke omstandigheden kunnen de kans vergroten of
verkleinen dat kinderen zich op een bepaalde manier gedragen.
- Kinderen kunnen geleerd worden zelf verantwoordelijk te zijn voor eigen geluk à
vergroot kans op depressie als kind niet kan meekomen.
-Stoornis kan verschillend tot uiting komen: Oosterse jongeren trekken zich terug omdat
ze bang zijn anderen te mishagen, westerse jongeren trekken zich terug omdat ze bang
zijn om zelf af te gaan à sociale fobie
B. Culturele normen en waarden kunnen de opvattingen van volwassen over het
gedrag van kinderen beïnvloeden, en daarmee hun psychopathologie.
- Amerikaanse ouders vinden externaliserend gedrag lastig te verbeteren zoals slechte
concentratie, liegen, bedriegen, aandacht opeisen en agressie.
- Thaise ouders vinden internaliserend gedrag lastig te verbeteren zoals verlegenheid,
angst, vage lichamelijke klachten, depressiviteit.
- Hulpverleners uit verschillende landen reageren verschillend:
Thaise à ‘goed gesprek’ aangaan met kind en betere opvoeding
Amerikaanse: gedragsmatige aanpak waar straf en belonen deel van uitmaken
Gedrag vindt nooit in een vacuüm plaats, maar altijd in een sociale, culturele en
maatschappelijke omgeving die dat gedrag beïnvloed en andersom.
Risico en beschermende factoren
Risicofactor à negatieve invloed op ontwikkeling
Beschermende factor à positieve invloed op ontwikkeling
Beïnvloeden elkaar wederzijds
Veel voorkomende risicofactoren:
- lage opleiding
- huwelijksproblemen
- gezinsproblemen
- onveilige leefomgeving
- psychische problemen
4
, Veel voorkomende beschermende factoren:
- intelligentie
- goede gezondheid
- makkelijk temperament
- veel zelfvertrouwen
- sociale steun vanuit omgeving
2 niveaus:
- Biologischà genetische aanleg en programmering foetale hersenen tijdens zwangerschap
- Omgeving
Soms kan door beschermende factoren zoals omgeving de negatieve effecten van bijv. ADHD
en autisme niet erger worden.
Psychische stoornis kent nooit 1 oorzaak à altijd combi van biologisch en omgevingsfactoren
Binnen ontwikkelingspsychologie wordt nadruk gelegd op het vroegtijdig herkennen van
risicofactoren.
Soorten behandelingen:
- ouderbegeleiding
- training
- gezinstherapie
- individuele therapie voor het kind
- residentiele hulpverlening (in instelling)
- medicatie
5
Hoofdstukken bladzijde
Hoofdstuk 1. Introductie 3
Hoofdstuk 2. Classificatie, diagnostiek en epidemiologie 6
Hoofdstuk 5. Slaapstoornissen en slaapproblemen 12
Hoofdstuk 7. Gehechtheid en hechtingsstoornissen 22
Hoofdstuk 8. Autismespectrumstoornis 34
Hoofdstuk 9. Zindelijkheidsstoornissen 47
Hoofdstuk 10. Taal-, spraak- en leerstoornissen 54
Hoofdstuk 11. Zelfregulatie en de aandachtsdeficiëntie- 63
/hyperactiviteitsstoornis
Hoofdstuk 12. Agressie- en gedragsstoornissen 73
Hoofdstuk 13. Angst en angststoornissen 86
Hoofdstuk 14. Stemming- en stemmingsstoornissen 97
Hoofdstuk 15. Eetstoornissen 108
Hoofdstuk 16 Middelengebruik en middelenmisbruik 119
2
, Samenvatting Ontwikkelingspsychopathologie
bij kinderen en jeugdigen
Hoofdstuk 1. Introductie
Ontwikkelingspsychopathologie: de wetenschappelijke discipline die onderzoek hoe
psychische stoornissen ontstaan en zich ontwikkelen.
- Integratieve benadering
Psychiatrie: een medische discipline die zich bezighoudt met onderzoek, diagnose en
behandeling van psychische stoornissen.
- Medisch specialisme
Ontwikkelingspsychologie De normale ontwikkeling
Klinische psychologie De afwijkende ontwikkeling
Pedagogie De opvoeding
Kinderpsychiatrie Psychiatrische ziekten
Biologie Erfelijkheid en lichamelijke rijping
Sociologie Maatschappelijke processen
Antropologie Culturele normen en waarden
Epidemiologie Het voorkomen van ziekten en stoornissen
onder de bevolking
Hoe ouder kinderen worden à beheersing vaardigheden:
- Impulsbeheersing
- Emotieregulatie
- Beter nadenken
- Plannen
- Gevolgen gedrag overzien
Herinneringen beïnvloeden de waarneming van bepaalde ervaringen en andersom.
Als 5 jarige teleurgesteld in Sint cadeau omdat ouders arm zijn. Als je groot bent vanuit ander
perspectief bekijken à nu blij dat ondanks zijn ouders arm waren wel een cadeau was met
Sinterklaas.
Leeftijdsfasegebonden ‘opgaven’:
- veilige hechting met ouders
- leren omgaan met leeftijdsgenoten
Om het tot een goed einde te brengen hangt niet alleen van het kind af maar ook van
opvoedingsvaardigheden van de ouders.
- Draagt bij aan psychische gezondheid
Verschillende factoren beïnvloeden het ontstaan als verloop van het gedrag:
A. Kindgebonden factoren à sekse, leeftijd intelligentie, impulsbeheersing
B. Ouder- en gezinsgebonden factoren à opleiding, inkomen, opvoedingsvaardigheden,
lichamelijke- en geestelijke gezondheid.
C. Maatschappij- en omgevingsgebonden factoren à sociale (on)gelijkheid, welvaart,
onderwijs, televisie en social media, culturele normen en waarden
3
,Classificeren: herkennen en onderscheiden
Diagnosticeren: verklaren van het ontstaan van psychische stoornissen
Prenatale ontwikkeling van het kind factoren:
- leefstijl van de ouders
Erfelijke voorbereiding van gedrag: de manier waarop iemands erfelijke aanleg onder
invloed van omgevingsfactoren tot uiting komt.
Differentiaaldiagnose: op welke stoornissen lijken ze?
Comorbiditeit: met welke stoornissen gaat de betreffende stoornis samen?
Prevalentie: hoe vaak komt het voor?
Culturele en maatschappelijk invloeden à culturele opvattingen spelen belangrijke rol in wat
we normaal vinden.
2 manieren invloed op psychopathologie:
A. Cultuur en maatschappelijke omstandigheden kunnen de kans vergroten of
verkleinen dat kinderen zich op een bepaalde manier gedragen.
- Kinderen kunnen geleerd worden zelf verantwoordelijk te zijn voor eigen geluk à
vergroot kans op depressie als kind niet kan meekomen.
-Stoornis kan verschillend tot uiting komen: Oosterse jongeren trekken zich terug omdat
ze bang zijn anderen te mishagen, westerse jongeren trekken zich terug omdat ze bang
zijn om zelf af te gaan à sociale fobie
B. Culturele normen en waarden kunnen de opvattingen van volwassen over het
gedrag van kinderen beïnvloeden, en daarmee hun psychopathologie.
- Amerikaanse ouders vinden externaliserend gedrag lastig te verbeteren zoals slechte
concentratie, liegen, bedriegen, aandacht opeisen en agressie.
- Thaise ouders vinden internaliserend gedrag lastig te verbeteren zoals verlegenheid,
angst, vage lichamelijke klachten, depressiviteit.
- Hulpverleners uit verschillende landen reageren verschillend:
Thaise à ‘goed gesprek’ aangaan met kind en betere opvoeding
Amerikaanse: gedragsmatige aanpak waar straf en belonen deel van uitmaken
Gedrag vindt nooit in een vacuüm plaats, maar altijd in een sociale, culturele en
maatschappelijke omgeving die dat gedrag beïnvloed en andersom.
Risico en beschermende factoren
Risicofactor à negatieve invloed op ontwikkeling
Beschermende factor à positieve invloed op ontwikkeling
Beïnvloeden elkaar wederzijds
Veel voorkomende risicofactoren:
- lage opleiding
- huwelijksproblemen
- gezinsproblemen
- onveilige leefomgeving
- psychische problemen
4
, Veel voorkomende beschermende factoren:
- intelligentie
- goede gezondheid
- makkelijk temperament
- veel zelfvertrouwen
- sociale steun vanuit omgeving
2 niveaus:
- Biologischà genetische aanleg en programmering foetale hersenen tijdens zwangerschap
- Omgeving
Soms kan door beschermende factoren zoals omgeving de negatieve effecten van bijv. ADHD
en autisme niet erger worden.
Psychische stoornis kent nooit 1 oorzaak à altijd combi van biologisch en omgevingsfactoren
Binnen ontwikkelingspsychologie wordt nadruk gelegd op het vroegtijdig herkennen van
risicofactoren.
Soorten behandelingen:
- ouderbegeleiding
- training
- gezinstherapie
- individuele therapie voor het kind
- residentiele hulpverlening (in instelling)
- medicatie
5
