HC. Populatiegerichte zorg en preventie
Kan je een ziekte uitroeien?
Alle ziekten zijn te voorkomen of vroeg op te sporen. Als alle dokters zich alleen nog maar
daarmee bezighielden, zou dit snel lukken. Met de introductie van de CanMeds wordt de rol
van gezondheidsbevorderaar beschreven. Dit betekent dat artsen mensen moeten helpen
en begeleiden met het leiden van een gezond leven.
Fase van ziekte
Een ziekte heeft 3 grote fases:
1. Verhoogd risico
Ø De eerste pathofysiologische veranderingen treden op
2. Preklinisch detecteerbaar stadium à moment vroege opsporing
Ø 1e verschijnselen
3. Klinisch à moment patiënt naar de dokter à curatie
Ø Beloop niet meer te beïnvloeden
In alle 3 de fases is preventie nog mogelijk, zelfs in de klinische fase. Dan kan er bijvoorbeeld
voorkomen worden dat de ziekte erger wordt, dat er nog meer complicaties optreden.
Ziekteleer en gezondheidsleer
De gezondheidsleer kijkt etiologiegericht (oorzaakgericht), dit is een vorm van preventie.
Het is nodig om zowel kennis te hebben van wat abnormaal is als wat normaal is. Als je niet
weet wat normaal is, kan je dat ook niet bevorderen. Ziekteleer is vooral individueel
Wgericht, gezondheidsleer is daarnaast ook populatiegericht.
Ziekteleer: hoe word je Gezondheidsleer: hoe blijf
ziek? je gezond?
Causale keten Eind: probleemgericht à Begin: etiologiegericht à
curatie preventie
Nodig Kennis van abnormaal Kennis van normaal
Benadering Individu Individu/populatie
(maatschappij)
Behandeling Technisch, farmacologisch Etiologische determinanten
o.a. risicofactoren, leefstijl,
omgeving
Populatiegericht proces
Op welke ziekten/gezondheidsproblemen ga je je in eerste instantie richten?
• Veelvoorkomend
• Grote impact
• Te voorkomen
, • Goed behandelbaar
• Vroegtijdig op te sporen etc.
Hoe weet je dat? Hoe kom je erachter dat iets goed behandelbaar is?
Hiervoor heb je epidemiologisch onderzoek nodig: onderzoek naar de oorzaak,
behandeling, gevolgen van ziekte.
Wat is de top 5 gezondheidsproblemen van Nederland?
Dit is afhankelijk van waar je naar kijkt. Er zijn gezondheidsindicatoren. Vier typen
indicatoren voor de volksgezondheid zijn:
• Ziekten en aandoeningen
• Sterfte en doodsoorzaken
• Functioneren en kwaliteit van leven
• Samengestelde volksgezondheidsmaten (DALY’s)
Deze staan allemaal met elkaar in verband.
DALY’s: Disability-Adjusted Life Years, maat voor de gezonde levensverwachting
Het samenstellen van zo’n lijst kan dus op basis van:
• Incidentie: alle nieuwe gevallen à nek- en rugklachten
• Prevalentie: het voorkomen in het algemeen à perifere artrose
• Beperkingen: kwaliteit van leven à angststoornissen
• Sterfgevallen: hoeveel mensen eraan sterven à longkanker
• Verloren levensjaren: hoeveel levensjaren er verloren worden aan een ziekte à
longkanker
• Totale ziektelast: alles gecombineerd à ischemische hartziekten
Deze cijfers zijn nodig voor de epidemiologische analyse (het bepalen waar je je op gaat
richten).
Demografische transitie: de combinatie van de daling van sterfte- en van geboortecijfers
Epidemiologische transitie: de radicale verschuiving in het doodsoorzakenpatroon,
waardoor de sterftecijfers dalen
Geneeskundige hoofdprocessen
Ziektegericht (indivueel)
Het individuele ziektegerichte hoofdproces verloopt als volgt:
Klachten en symptomen à diagnostiek à (keuze van) therapie à implementatie
Gezondheidsgericht (individueel én popualtiegericht)
Het populatie gezondheidsgerichte hoofdproces verloopt als volgt:
Epidemiologische analyse à determinanten analyse à (keuze van) interventie à
implementatie
, De vragen die je hierbij stelt zijn:
1. Hoe vaak komt de ziekte voor en wat zijn gevolgen?
2. Welke determinanten (risicofactoren) zijn geassocieerd met de
gezondheidsuitkomst?
3. Waarop ga je je dan richten?
4. Welke doelgroep en welke methode van preventie is geschikt?
Wat is preventie?
Preventie kan op verschillende manieren ingedeeld worden. Twee definities van preventie
zijn:
1. Zorgen dat mensen gezond blijven door gezondheid te bevorderen en te
beschermen
2. Ziekten en complicaties van ziekten voorkomen of in een zo vroeg mogelijk stadium
opsporen
Eigenlijk zijn preventies dus interventies die tot doel hebben de gezondheid te beschermen
en te bevorderen door ziekte en gezondheidsproblemen te voorkomen.
Er zijn 3 typen preventieve maatregel
1. Ziektepreventie: maatregelen gericht op voorkomen van specifieke ziekten of op de
vroege signalering ervan
2. Gezondheidsbescherming: de bevolking beschermen tegen
gezondheidsbedreigende factoren (passief, vaak technisch)
3. Gezondheidsbevordering: het bevorderen en in stand houden van een gezonde
leefstijl en van een gezonde sociale en fysieke omgeving
o Meer dan gezondheidsvoorlichting
o Gericht op gedrag en omgeving
o Alleen voorlichting is niet effectief, je moet gewenst (gezond) gedrag makkelijker
maken:
§ Regelgeving aanpassen (bv. roken is niet toegestaan in openbare ruimtes)
§ Andere voorzieningen (bv. stoppen met roken cursus)
Ook preventie kan ingedeeld worden naar fase van ziekte. Deze indeling is vooral medisch
gericht.
1. Fase van verhoogd risico à primaire preventie: het voorkomen van
gezondheidsproblemen of ongevallen
2. Preklinisch detecteerbaar stadium à secundaire preventie: ziektes of afwijkingen in
een zo vroeg mogelijk stadium opsporen (screening):
o Bevolkingsonderzoek
o Selectieve screening (van risicogroepen)
o Case-finding (opportunistische screening)
o Selectieve case-finding
3. Klinische fase à tertiaire preventie: voorkomen of beperken van gevolgen van
gediagnosticeerde aandoeningen (complicaties en ziekteverergering) en het
bevorderen van zelfredzaamheid
Kan je een ziekte uitroeien?
Alle ziekten zijn te voorkomen of vroeg op te sporen. Als alle dokters zich alleen nog maar
daarmee bezighielden, zou dit snel lukken. Met de introductie van de CanMeds wordt de rol
van gezondheidsbevorderaar beschreven. Dit betekent dat artsen mensen moeten helpen
en begeleiden met het leiden van een gezond leven.
Fase van ziekte
Een ziekte heeft 3 grote fases:
1. Verhoogd risico
Ø De eerste pathofysiologische veranderingen treden op
2. Preklinisch detecteerbaar stadium à moment vroege opsporing
Ø 1e verschijnselen
3. Klinisch à moment patiënt naar de dokter à curatie
Ø Beloop niet meer te beïnvloeden
In alle 3 de fases is preventie nog mogelijk, zelfs in de klinische fase. Dan kan er bijvoorbeeld
voorkomen worden dat de ziekte erger wordt, dat er nog meer complicaties optreden.
Ziekteleer en gezondheidsleer
De gezondheidsleer kijkt etiologiegericht (oorzaakgericht), dit is een vorm van preventie.
Het is nodig om zowel kennis te hebben van wat abnormaal is als wat normaal is. Als je niet
weet wat normaal is, kan je dat ook niet bevorderen. Ziekteleer is vooral individueel
Wgericht, gezondheidsleer is daarnaast ook populatiegericht.
Ziekteleer: hoe word je Gezondheidsleer: hoe blijf
ziek? je gezond?
Causale keten Eind: probleemgericht à Begin: etiologiegericht à
curatie preventie
Nodig Kennis van abnormaal Kennis van normaal
Benadering Individu Individu/populatie
(maatschappij)
Behandeling Technisch, farmacologisch Etiologische determinanten
o.a. risicofactoren, leefstijl,
omgeving
Populatiegericht proces
Op welke ziekten/gezondheidsproblemen ga je je in eerste instantie richten?
• Veelvoorkomend
• Grote impact
• Te voorkomen
, • Goed behandelbaar
• Vroegtijdig op te sporen etc.
Hoe weet je dat? Hoe kom je erachter dat iets goed behandelbaar is?
Hiervoor heb je epidemiologisch onderzoek nodig: onderzoek naar de oorzaak,
behandeling, gevolgen van ziekte.
Wat is de top 5 gezondheidsproblemen van Nederland?
Dit is afhankelijk van waar je naar kijkt. Er zijn gezondheidsindicatoren. Vier typen
indicatoren voor de volksgezondheid zijn:
• Ziekten en aandoeningen
• Sterfte en doodsoorzaken
• Functioneren en kwaliteit van leven
• Samengestelde volksgezondheidsmaten (DALY’s)
Deze staan allemaal met elkaar in verband.
DALY’s: Disability-Adjusted Life Years, maat voor de gezonde levensverwachting
Het samenstellen van zo’n lijst kan dus op basis van:
• Incidentie: alle nieuwe gevallen à nek- en rugklachten
• Prevalentie: het voorkomen in het algemeen à perifere artrose
• Beperkingen: kwaliteit van leven à angststoornissen
• Sterfgevallen: hoeveel mensen eraan sterven à longkanker
• Verloren levensjaren: hoeveel levensjaren er verloren worden aan een ziekte à
longkanker
• Totale ziektelast: alles gecombineerd à ischemische hartziekten
Deze cijfers zijn nodig voor de epidemiologische analyse (het bepalen waar je je op gaat
richten).
Demografische transitie: de combinatie van de daling van sterfte- en van geboortecijfers
Epidemiologische transitie: de radicale verschuiving in het doodsoorzakenpatroon,
waardoor de sterftecijfers dalen
Geneeskundige hoofdprocessen
Ziektegericht (indivueel)
Het individuele ziektegerichte hoofdproces verloopt als volgt:
Klachten en symptomen à diagnostiek à (keuze van) therapie à implementatie
Gezondheidsgericht (individueel én popualtiegericht)
Het populatie gezondheidsgerichte hoofdproces verloopt als volgt:
Epidemiologische analyse à determinanten analyse à (keuze van) interventie à
implementatie
, De vragen die je hierbij stelt zijn:
1. Hoe vaak komt de ziekte voor en wat zijn gevolgen?
2. Welke determinanten (risicofactoren) zijn geassocieerd met de
gezondheidsuitkomst?
3. Waarop ga je je dan richten?
4. Welke doelgroep en welke methode van preventie is geschikt?
Wat is preventie?
Preventie kan op verschillende manieren ingedeeld worden. Twee definities van preventie
zijn:
1. Zorgen dat mensen gezond blijven door gezondheid te bevorderen en te
beschermen
2. Ziekten en complicaties van ziekten voorkomen of in een zo vroeg mogelijk stadium
opsporen
Eigenlijk zijn preventies dus interventies die tot doel hebben de gezondheid te beschermen
en te bevorderen door ziekte en gezondheidsproblemen te voorkomen.
Er zijn 3 typen preventieve maatregel
1. Ziektepreventie: maatregelen gericht op voorkomen van specifieke ziekten of op de
vroege signalering ervan
2. Gezondheidsbescherming: de bevolking beschermen tegen
gezondheidsbedreigende factoren (passief, vaak technisch)
3. Gezondheidsbevordering: het bevorderen en in stand houden van een gezonde
leefstijl en van een gezonde sociale en fysieke omgeving
o Meer dan gezondheidsvoorlichting
o Gericht op gedrag en omgeving
o Alleen voorlichting is niet effectief, je moet gewenst (gezond) gedrag makkelijker
maken:
§ Regelgeving aanpassen (bv. roken is niet toegestaan in openbare ruimtes)
§ Andere voorzieningen (bv. stoppen met roken cursus)
Ook preventie kan ingedeeld worden naar fase van ziekte. Deze indeling is vooral medisch
gericht.
1. Fase van verhoogd risico à primaire preventie: het voorkomen van
gezondheidsproblemen of ongevallen
2. Preklinisch detecteerbaar stadium à secundaire preventie: ziektes of afwijkingen in
een zo vroeg mogelijk stadium opsporen (screening):
o Bevolkingsonderzoek
o Selectieve screening (van risicogroepen)
o Case-finding (opportunistische screening)
o Selectieve case-finding
3. Klinische fase à tertiaire preventie: voorkomen of beperken van gevolgen van
gediagnosticeerde aandoeningen (complicaties en ziekteverergering) en het
bevorderen van zelfredzaamheid
