Succesvol re-integreren na de
diagnose kanker
SCRIPTIE
TOEGEPASTE PSYCHOLOGIE
NCOI OPLEIDINGSGROEP
STAP NU
17 APRIL 2019
,Voorwoord
Kanker en ziekteverzuim, ouderen en re-integratieproblemen; beide grote maatschappelijke
vraagstukken waar al veel onderzoek naar gedaan wordt, waarvan we veel weten maar ook nog veel
niet weten. Iedereen heeft er primair of secundair wel mee te maken.
Stap Nu staat voor grote uitdagingen na een recente overname die ik, als medewerker
cliëntbegeleiding, van dichtbij mag meemaken. De ingezette strategische koers, het cultuurtraject en de
vernieuwde beleidsmatige inrichting moeten het re-integratie bemiddelingsbureau veranderen naar
een organisatie die klaar is voor de toekomst en die zich richting de klant onderscheidt door haar
maatwerk identiteit voor (ex)kankerpatiënten.
Als lid van het begeleidingsteam ben ik mij bewust van mijn rol in deze veranderende omgeving. Het
gaat hier om mijn invloed op de toegepaste interventiemethodieken van de cliënten en mijn rol om
deze te begeleiden naar een nieuwe werkplek.
Binnen Stap Nu ben ik de enige cliëntbegeleider waarvan de portefeuille uitsluitend bestaat uit cliënten
van 55 jaar en ouder. Het succesvolle re-integratiepercentage ligt bij deze cliëntgroep significant lager
ligt dan bij de jongere groep cliënten. Dit gegeven liet mij bewuster kijken naar mijn toegepaste
methodieken en de invloed daarvan op het re-integratieproces van deze groep. De leeftijdsdiversiteit
en het interventiebeleid binnen de Stap Nu moest onder de loep genomen worden om de verschillende
resultaten te kunnen duiden. Na een artikel van het Trimbos Instituut gelezen te hebben, waarin
gesteld werd dat het merendeel van de kankerpatiënten geen psychosociale zorg ontvangt terwijl
daarmee het ziekteverzuim grotendeels voorkomen zou kunnen worden (Vos M.S. 2015) voelde ik mij
aangesproken. Dit vond ik een opvallende uitspraak, het maakte mij nieuwsgierig naar het thema
psychologische interventiemethoden voor de kankerpatiënten. Vanuit deze persoonlijke interesse ben
ik gestart met mijn onderzoek op het thema psychologische interventiemethoden in combinatie met
oudere (ex)kankerpatiënten binnen Stap Nu.
Voor u ligt mijn afstudeerscriptie van de opleiding toegepaste psychologie. In dit onderzoek is er
gekeken naar de invloed van interventies op de re-integratie van oudere (ex)kankerpatiënten binnen
Stap Nu.
Graag wil ik iedereen bedanken die mij heeft bijgestaan, in welke vorm dan ook maar vooral voor hun
medewerking tijdens mijn onderzoek. Het was een mooi en intensief proces wat ik heb mogen
doorlopen en het was enorm fijn om dat niet alleen te hoeven doen.
Ik heb veel geleerd van deze reis en ben hoopvol dat ik met het eindresultaat een bijdrage mag leveren
aan een verbeterde dienstverlening voor deze kwetsbare cliënten.
Veel plezier toegewenst met het lezen van mijn onderzoeksrapport.
Rozanna Ansems
1
,Samenvatting
Re-integratie bemiddelaar Stap Nu is gespecialiseerd in het begeleiden van
(ex)kankerpatiënten terug naar het werkveld. Re-integratie wordt vaak belemmerd door
klachten, zoals vermoeidheid, cognitieve klachten, concentratie- en geheugenproblemen,
neuropathie, pijn en psychische problemen. Het valt op dat de groep cliënten van 55 jaar en
ouder meer problemen ervaart om weer aan het werk te komen dan de jongere cliënten. De
onderzoeksvraag van deze studie is dan ook: "Hoe kan Stap Nu ouderen in de categorie 55+ die
in het ziekte-herstel proces zitten, na de diagnose kanker nog beter ondersteunen en motiveren
om opnieuw te integreren in het arbeidsproces?"
Methode. Er is gebruik gemaakt van een combinatie van deskresearch, kwantitatief onderzoek
en kwalitatief onderzoek. Alle cliënten van Stap Nu vullen een WAI-vragenlijst in om hun
arbeidsgeschiktheid te meten. Hierdoor konden anonieme WAI-scores van 689 cliënten
worden vergeleken. Daarnaast zijn in een kwantitatief onderzoek onder 20 cliënten de WAI-
vragenlijst en een aanvullende vragenlijst voorgelegd. Als laatste zijn zeven professionals
geïnterviewd aan de hand van een topic lijst.
Resultaten. De groep cliënten van 55 jaar en ouder lieten een lagere WAI score op alle zeven
subdimensies zien dan hun jongere lotgenoten. Deze groep oudere cliënten laten blijken vooral
last te hebben van de psychische gevolgen van hun ziekte, beperkte vooruitzichten voor de
toekomst te hebben en ze missen in het begeleidingsproces psychische ondersteuning. Hun re-
integratie wordt eveneens bemoeilijkt door stigma’s die gevormd zijn in de arbeidsmarkt, die
sterker gelden voor oudere werknemers. Uit de interviews met de professionals komt naar
voren dat geen speciale begeleidingsmethodieken worden toegepast voor cliënten die ouder
zijn, of een lage score hebben op een subdimensie van de WAI.
Discussie. Aangeraden wordt dat de begeleiding meer inzet op normalisatie, psycho-educatie,
en zelfmanagement. Als dit niet voldoende effect oplevert, is meer gespecialiseerde hulp, zoals
cognitieve gedragstherapie, EMDR of vak therapie door psycholoog of psychiater, wenselijk.
Conclusie. Werkhervatting is van grote waarde voor patiënten om het ‘zieke’ hoofdstuk af te
kunnen sluiten en een nieuwe start te maken. Oudere kankerpatiënten krijgen meestal niet de
juiste zorg door gebrek aan kennis en inzicht over deze doelgroep en stigmatisering. Hier blijkt
dus een aandachtpunt te zijn en tevens een kans voor Stap Nu om bij aanvang van het re-
integratieproces effectieve interventie toe te passen, middels gerichte diagnostiek.
2
, Inhoud
1. INLEIDING...................................................................................................................................................... 4
1.1 CONTEXT ORGANISATIE...........................................................................................................................................5
1.2 DIENSTEN............................................................................................................................................................6
1.3 PROBLEEMDEFINITIE...............................................................................................................................................6
1.4 DOELSTELLING....................................................................................................................................................10
1.5 VRAAGSTELLING..................................................................................................................................................10
2. THEORETISCH KADER.................................................................................................................................... 11
2.1 DE ZIEKTE KANKER...............................................................................................................................................11
2.2 DE PSYCHISCHE GEVOLGEN DIE HERSTEL BELEMMEREN................................................................................................13
2.3 INTERVENTIES OP WEG NAAR WERK.........................................................................................................................15
2.6 OORZAKEN VAN LANGDURIGE WERKLOOSHEID OUDEREN.............................................................................................20
2.7 BELEID EN REGELGEVING RONDOM TERUGKEER NAAR WERK VOOR KANKERPATIËNTEN.......................................................24
3. CONCEPTUEEL MODEL.................................................................................................................................. 28
4. ONDERZOEKSONTWERP............................................................................................................................... 29
4.1 DE CONTEXT.......................................................................................................................................................29
4.2 METHODEN PER DEELVRAAG..................................................................................................................................30
4.3 MEETINSTRUMENTEN...........................................................................................................................................32
4.4 POPULATIE EN STEEKPROEF....................................................................................................................................36
4.5 ETHIEK, VALIDITEIT EN BETROUWBAARHEID...............................................................................................................38
4.6 ANALYSES..........................................................................................................................................................39
5. RESULTATEN................................................................................................................................................ 40
5.1 WAI- SCORES VAN DE OUDEREN NAAST DE JONGERE..................................................................................................41
5.2 AANVULLENDE VRAGENLIJST..................................................................................................................................42
5.3 INTERVIEWS MET PROFESSIONALS...........................................................................................................................44
6. CONCLUSIES................................................................................................................................................. 50
7. AANBEVELINGEN.......................................................................................................................................... 54
7.1 AANBEVELINGEN VOOR DE PRAKTIJK........................................................................................................................54
7.2 AANBEVELINGEN VOOR VERDER ONDERZOEK.............................................................................................................56
8. DISCUSSIE.................................................................................................................................................... 57
8.1 ALGEMENE KANTTEKENINGEN................................................................................................................................57
8.2 VERANTWOORDING EN KRITISCHE REFLECTIE.............................................................................................................59
Patiënt geworden, werknemer gebleven..
Werk en kanker
3
diagnose kanker
SCRIPTIE
TOEGEPASTE PSYCHOLOGIE
NCOI OPLEIDINGSGROEP
STAP NU
17 APRIL 2019
,Voorwoord
Kanker en ziekteverzuim, ouderen en re-integratieproblemen; beide grote maatschappelijke
vraagstukken waar al veel onderzoek naar gedaan wordt, waarvan we veel weten maar ook nog veel
niet weten. Iedereen heeft er primair of secundair wel mee te maken.
Stap Nu staat voor grote uitdagingen na een recente overname die ik, als medewerker
cliëntbegeleiding, van dichtbij mag meemaken. De ingezette strategische koers, het cultuurtraject en de
vernieuwde beleidsmatige inrichting moeten het re-integratie bemiddelingsbureau veranderen naar
een organisatie die klaar is voor de toekomst en die zich richting de klant onderscheidt door haar
maatwerk identiteit voor (ex)kankerpatiënten.
Als lid van het begeleidingsteam ben ik mij bewust van mijn rol in deze veranderende omgeving. Het
gaat hier om mijn invloed op de toegepaste interventiemethodieken van de cliënten en mijn rol om
deze te begeleiden naar een nieuwe werkplek.
Binnen Stap Nu ben ik de enige cliëntbegeleider waarvan de portefeuille uitsluitend bestaat uit cliënten
van 55 jaar en ouder. Het succesvolle re-integratiepercentage ligt bij deze cliëntgroep significant lager
ligt dan bij de jongere groep cliënten. Dit gegeven liet mij bewuster kijken naar mijn toegepaste
methodieken en de invloed daarvan op het re-integratieproces van deze groep. De leeftijdsdiversiteit
en het interventiebeleid binnen de Stap Nu moest onder de loep genomen worden om de verschillende
resultaten te kunnen duiden. Na een artikel van het Trimbos Instituut gelezen te hebben, waarin
gesteld werd dat het merendeel van de kankerpatiënten geen psychosociale zorg ontvangt terwijl
daarmee het ziekteverzuim grotendeels voorkomen zou kunnen worden (Vos M.S. 2015) voelde ik mij
aangesproken. Dit vond ik een opvallende uitspraak, het maakte mij nieuwsgierig naar het thema
psychologische interventiemethoden voor de kankerpatiënten. Vanuit deze persoonlijke interesse ben
ik gestart met mijn onderzoek op het thema psychologische interventiemethoden in combinatie met
oudere (ex)kankerpatiënten binnen Stap Nu.
Voor u ligt mijn afstudeerscriptie van de opleiding toegepaste psychologie. In dit onderzoek is er
gekeken naar de invloed van interventies op de re-integratie van oudere (ex)kankerpatiënten binnen
Stap Nu.
Graag wil ik iedereen bedanken die mij heeft bijgestaan, in welke vorm dan ook maar vooral voor hun
medewerking tijdens mijn onderzoek. Het was een mooi en intensief proces wat ik heb mogen
doorlopen en het was enorm fijn om dat niet alleen te hoeven doen.
Ik heb veel geleerd van deze reis en ben hoopvol dat ik met het eindresultaat een bijdrage mag leveren
aan een verbeterde dienstverlening voor deze kwetsbare cliënten.
Veel plezier toegewenst met het lezen van mijn onderzoeksrapport.
Rozanna Ansems
1
,Samenvatting
Re-integratie bemiddelaar Stap Nu is gespecialiseerd in het begeleiden van
(ex)kankerpatiënten terug naar het werkveld. Re-integratie wordt vaak belemmerd door
klachten, zoals vermoeidheid, cognitieve klachten, concentratie- en geheugenproblemen,
neuropathie, pijn en psychische problemen. Het valt op dat de groep cliënten van 55 jaar en
ouder meer problemen ervaart om weer aan het werk te komen dan de jongere cliënten. De
onderzoeksvraag van deze studie is dan ook: "Hoe kan Stap Nu ouderen in de categorie 55+ die
in het ziekte-herstel proces zitten, na de diagnose kanker nog beter ondersteunen en motiveren
om opnieuw te integreren in het arbeidsproces?"
Methode. Er is gebruik gemaakt van een combinatie van deskresearch, kwantitatief onderzoek
en kwalitatief onderzoek. Alle cliënten van Stap Nu vullen een WAI-vragenlijst in om hun
arbeidsgeschiktheid te meten. Hierdoor konden anonieme WAI-scores van 689 cliënten
worden vergeleken. Daarnaast zijn in een kwantitatief onderzoek onder 20 cliënten de WAI-
vragenlijst en een aanvullende vragenlijst voorgelegd. Als laatste zijn zeven professionals
geïnterviewd aan de hand van een topic lijst.
Resultaten. De groep cliënten van 55 jaar en ouder lieten een lagere WAI score op alle zeven
subdimensies zien dan hun jongere lotgenoten. Deze groep oudere cliënten laten blijken vooral
last te hebben van de psychische gevolgen van hun ziekte, beperkte vooruitzichten voor de
toekomst te hebben en ze missen in het begeleidingsproces psychische ondersteuning. Hun re-
integratie wordt eveneens bemoeilijkt door stigma’s die gevormd zijn in de arbeidsmarkt, die
sterker gelden voor oudere werknemers. Uit de interviews met de professionals komt naar
voren dat geen speciale begeleidingsmethodieken worden toegepast voor cliënten die ouder
zijn, of een lage score hebben op een subdimensie van de WAI.
Discussie. Aangeraden wordt dat de begeleiding meer inzet op normalisatie, psycho-educatie,
en zelfmanagement. Als dit niet voldoende effect oplevert, is meer gespecialiseerde hulp, zoals
cognitieve gedragstherapie, EMDR of vak therapie door psycholoog of psychiater, wenselijk.
Conclusie. Werkhervatting is van grote waarde voor patiënten om het ‘zieke’ hoofdstuk af te
kunnen sluiten en een nieuwe start te maken. Oudere kankerpatiënten krijgen meestal niet de
juiste zorg door gebrek aan kennis en inzicht over deze doelgroep en stigmatisering. Hier blijkt
dus een aandachtpunt te zijn en tevens een kans voor Stap Nu om bij aanvang van het re-
integratieproces effectieve interventie toe te passen, middels gerichte diagnostiek.
2
, Inhoud
1. INLEIDING...................................................................................................................................................... 4
1.1 CONTEXT ORGANISATIE...........................................................................................................................................5
1.2 DIENSTEN............................................................................................................................................................6
1.3 PROBLEEMDEFINITIE...............................................................................................................................................6
1.4 DOELSTELLING....................................................................................................................................................10
1.5 VRAAGSTELLING..................................................................................................................................................10
2. THEORETISCH KADER.................................................................................................................................... 11
2.1 DE ZIEKTE KANKER...............................................................................................................................................11
2.2 DE PSYCHISCHE GEVOLGEN DIE HERSTEL BELEMMEREN................................................................................................13
2.3 INTERVENTIES OP WEG NAAR WERK.........................................................................................................................15
2.6 OORZAKEN VAN LANGDURIGE WERKLOOSHEID OUDEREN.............................................................................................20
2.7 BELEID EN REGELGEVING RONDOM TERUGKEER NAAR WERK VOOR KANKERPATIËNTEN.......................................................24
3. CONCEPTUEEL MODEL.................................................................................................................................. 28
4. ONDERZOEKSONTWERP............................................................................................................................... 29
4.1 DE CONTEXT.......................................................................................................................................................29
4.2 METHODEN PER DEELVRAAG..................................................................................................................................30
4.3 MEETINSTRUMENTEN...........................................................................................................................................32
4.4 POPULATIE EN STEEKPROEF....................................................................................................................................36
4.5 ETHIEK, VALIDITEIT EN BETROUWBAARHEID...............................................................................................................38
4.6 ANALYSES..........................................................................................................................................................39
5. RESULTATEN................................................................................................................................................ 40
5.1 WAI- SCORES VAN DE OUDEREN NAAST DE JONGERE..................................................................................................41
5.2 AANVULLENDE VRAGENLIJST..................................................................................................................................42
5.3 INTERVIEWS MET PROFESSIONALS...........................................................................................................................44
6. CONCLUSIES................................................................................................................................................. 50
7. AANBEVELINGEN.......................................................................................................................................... 54
7.1 AANBEVELINGEN VOOR DE PRAKTIJK........................................................................................................................54
7.2 AANBEVELINGEN VOOR VERDER ONDERZOEK.............................................................................................................56
8. DISCUSSIE.................................................................................................................................................... 57
8.1 ALGEMENE KANTTEKENINGEN................................................................................................................................57
8.2 VERANTWOORDING EN KRITISCHE REFLECTIE.............................................................................................................59
Patiënt geworden, werknemer gebleven..
Werk en kanker
3
