6Orthopedagogiek leerjaar 2 periode 1
HC 1 Specialistisch opvoeden
het belang van het cyclisch proces van de hulpverlening tonen.
• Onderbouwen, doorlopen denkproces
De regulatieve cyclus:
Zorgt voor een professionele onderbouwing, waardoor je
zorgvuldig besluiten kan nemen.
- Heeft een diagnostische en behandelingskant
Normaal, probleem, stoornis?
• Subjectief; behoefte aan objectivering.
• Afwijking van de ‘norm’..(cultuur-tijd-opvoedsituatie)
• Wat is normaal?
Alle ontwikkelingen in het leven die mogelijk zijn en zodanig
voorkomen zonder dat deze tot grote opvoedproblemen leiden.
Als er sprake is van dat gedrag of ontwikkeling worden vergelijken met een bepaalde norm is er
sprake van statische benadering. Over de kwaliteit van het gedrag kan geen uitspraak worden
gedaan.
Rutter
- Leeftijdsadequaat gedrag? Past bij de leeftijd van het kind?
- Duur van het probleemgedrag? (meestal geldt: hoe langer hoe erger)
- Omstandigheden van het gedrag? (is er een aanleiding? Of komt het gedrag spontaan voor?)
- Socio-culturele setting? (binnen het netwerk van het kind en de ouders)
- Hoeveelheid en frequentie? (vaak en veel)
- Type problemen en mate van voorkomen in de populatie (komt het veel of weinig voor)
- Intensiteit? Of het intens is.
- Verandering van gedrag? (was de gedragsverandering te begrijpen gezien de context)
- Situatiegebondenheid? (in een of meer situaties)
Dimensionele benadering
• Teveel versus te weinig controle.
• Er is sprake van een glijdende schaal tussen ‘gezond en ‘ziek’de mate van de stoornis kan
worden aangegeven met empirische gegevens aan de hand van een vragenlijst. De verzamelde
gegevens over probleemgedrag worden met een statische bewerking geanalyseerd. De
kenmerken worden gefilterd in clusters of dimensie. Er wordt gebruikt gemaakt van verhalen
van de opvoerder, kind en derden.
• Deze benadering geeft handvaten van de
oorzaak en de gevolgen
• Internaliserend gedragsproblemen: bv.
verlegenheid, angst geremd zijn en
depressiviteit.
• Externaliserende gedragsproblemen: bv.
agressie, liegen, delinquentie en hyperactiviteit.
,Categorale benadering
• Binnen de orthopedagogiek spreekt men van een stoornis wanneer deze beschreven staat in de
DSM-5.
• Probleem: staat niet in de DSM-5, maar gaat wel gepaard met problemen en/of lijden bij het
kind, en eventueel met opvoedingsverlegenheid of opvoedingsproblemen bij de ouders
(Rigter, 2013).
• Per stoornis zijn er criteria vastgesteld. Er is vastgesteld hoeveel observeerbare
gedragskenmerken aanwezig moeten zijn om te kunnen besluiten of er sprake is van een
specifieke stoornis.
• Deze benadering is empirisch en biologisch van aard. Het ontstaan van een stoornis wordt
gekoppeld aan (neuro0biologisch proces, gedrag.
• Syntoon: de client vindt zijn gedrag normaal en heeft hier geen zorgen over
• Dystoon; Cliënt ziet in dat zijn gedrag niet normaal is en wil dit veranderen.
Risico- en beschermende factoren
• Nooit één oorzaak van gedrag: meerdere risicofactoren, en meerdere buffers of
beschermingsfactoren.
• Risicofactor vergroot de kans op het ontwikkelen van een probleem/stoornis.
• Beschermende factor vermindert de kans op het ontwikkelen van een probleem/stoornis, in
aanwezigheid van risicofactoren.
Dorts strategisch model:
3 Fasen:
1. Verzamelen van informatie en het opstellen van (deel) hypotheses en aan deze deelhypotheses
een mogelijk middel koppelen
2. Het analyseren van de (deel) hypotheses en op basis daarvan een algemene werkhypothese
opstellen.
3. Wordt gekeken welke doelen men wil bereiken en welke middelen daarvoor ingezet kunnen
worden.
Formuleren van deelhypotheses:
1. Sociale aspecten: school, werk, familieleden, buren kennissen en de financiële situatie
2. Gezinssysteemaspecten: huwelijksproblemen, gezinsrelatieproblemen,
pathologische/pathogene interacties binnen het gezin.
3. Gedragsmatige en cognitieve aspecten: problemen en stoornissen op cognitief, geragsmatig en
emotioneel vlak middels cognitieve en gedragsmatige herstructurering.
4. Psychodynamische aspecten: intrapsychisch conflict, slecht verwerkt, psychotrauma die het
gedrag uitlokken.
5. Ontwikkelings- en persoonlijkheidsaspecten: temperament, het karakter, maar ook stoornissen
zoals autisme of een verstandelijke handicap.
6. Biologische aspecten: verband tussen factoren op biochemisch, neurologisch en / of
lichamelijk gebied en psychische stoornissen/problemen en andersom.
er wordt gesproken van een risicofactor als de kans op het ontwikkelen van een stoornis statisch
gezien groter wordt dan wanneer de risicofactor afwezig is.
Risico- en beschermende factoren
• Op het niveau van het kind:
- Biologische kenmerken: door genetische aanleg kan een kind
binnen een risico groep vallen.
- Gedragskenmerken
- Ingrijpende gebeurtenissen
• Op het niveau van ouders en het gezin:
- Structurele kenmerken: ouders met psychische problematiek,
eenoudergezin en echtscheiding.
- Proceskenmerken: Opvoedingsgedrag of opvoedstijl
, • Op het niveau van de omgeving:
- Sociale omstandigheden van het gezin waarin kinderen opreien,
- de vriendengroep van het kind,
- de kenmerken van de school/buurt
- normen en waarden over de opvoeding van de cultuur waarbinnen een kind wordt opgevoed.
Beschermingsfactoren op niveau van het kind:
- hoog iQ
- kinderen met een goede emotieregulatie
- kinderen met een makkelijk temperament
- kinderen met een hoge internet locus of control (het gevoel dat je dingen aankan)
- sommige kinderen zijn genetisch beschermd tegen bepaalde vormen van tegenspoed.
Beschermingsfactoren op het niveau van de ouders en het gezin:
- de aanwezigheid van minimaal één volwassene die het kind bescherming biedt in de materiële
zin.
- Een positief gezinsklimaat
- Ouderlijk toezicht
- Ouders die elkaar steunen
- Goede en adeuatie kennis van de ouders over hoe kinderen zich ontwikkelen
- Een goede realtie met broertjes en zusjes
Beschermende factoren in de sociale omgeving;
- Sociale steun
- Kwaliteit van de buurt
- Positieve onderwijservaring of sportactiviteit
- Een goede relatie met leeftijdsgenoten.
Belangrijke begrippen
• Classificatie; Wat is er aan de hand?
• Diagnostiek; Hoe is dat zo gekomen?
• Differentiaaldiagnose: is er nog en andere stoornis die de symptomen kan verklaren?
• Comorbiditeit: het tegelijkertijd voorkomen van stoornissen bij een persoon.
HC 2 Kindkenmerken ADHD/ODD/CD
ADHD Externaliserend ‘Teveel aan gedrag’
Gedrag in meerdere situaties (thuis, op school, vrije tijd).
Symptomen beperken dagelijkse functioneren.
Executieve functies (inhibitie, planning etc.)
Wat betekent dit voor de omgeving (thuis/school)?
DSM-5; ‘aandachtsdeficiëntie /hyperactiviteitsstoornis’.
overwegend moeite aandacht en
concentratie [type 1*; ADD]: Moeite met
aandacht en concentratie. Zijn snel afgeleid
en lijken vergeetachtig.
gekenmerkt door overwegend druk en
impulsief gedrag [type 2*]: praat veel, heeft
moeite met stil zitten, frielemt veel, rent en
klimt op plaatsen waar hij het niet kan/mag.
Kan roekeloos zijn en het gedrag kan
storend zijn voor anderen.
de combinatie van aandachtsproblemen, impulsiviteit en hyperactiviteit [type 3*]
Aanvangsleeftijd nu 12 jaar.
HC 1 Specialistisch opvoeden
het belang van het cyclisch proces van de hulpverlening tonen.
• Onderbouwen, doorlopen denkproces
De regulatieve cyclus:
Zorgt voor een professionele onderbouwing, waardoor je
zorgvuldig besluiten kan nemen.
- Heeft een diagnostische en behandelingskant
Normaal, probleem, stoornis?
• Subjectief; behoefte aan objectivering.
• Afwijking van de ‘norm’..(cultuur-tijd-opvoedsituatie)
• Wat is normaal?
Alle ontwikkelingen in het leven die mogelijk zijn en zodanig
voorkomen zonder dat deze tot grote opvoedproblemen leiden.
Als er sprake is van dat gedrag of ontwikkeling worden vergelijken met een bepaalde norm is er
sprake van statische benadering. Over de kwaliteit van het gedrag kan geen uitspraak worden
gedaan.
Rutter
- Leeftijdsadequaat gedrag? Past bij de leeftijd van het kind?
- Duur van het probleemgedrag? (meestal geldt: hoe langer hoe erger)
- Omstandigheden van het gedrag? (is er een aanleiding? Of komt het gedrag spontaan voor?)
- Socio-culturele setting? (binnen het netwerk van het kind en de ouders)
- Hoeveelheid en frequentie? (vaak en veel)
- Type problemen en mate van voorkomen in de populatie (komt het veel of weinig voor)
- Intensiteit? Of het intens is.
- Verandering van gedrag? (was de gedragsverandering te begrijpen gezien de context)
- Situatiegebondenheid? (in een of meer situaties)
Dimensionele benadering
• Teveel versus te weinig controle.
• Er is sprake van een glijdende schaal tussen ‘gezond en ‘ziek’de mate van de stoornis kan
worden aangegeven met empirische gegevens aan de hand van een vragenlijst. De verzamelde
gegevens over probleemgedrag worden met een statische bewerking geanalyseerd. De
kenmerken worden gefilterd in clusters of dimensie. Er wordt gebruikt gemaakt van verhalen
van de opvoerder, kind en derden.
• Deze benadering geeft handvaten van de
oorzaak en de gevolgen
• Internaliserend gedragsproblemen: bv.
verlegenheid, angst geremd zijn en
depressiviteit.
• Externaliserende gedragsproblemen: bv.
agressie, liegen, delinquentie en hyperactiviteit.
,Categorale benadering
• Binnen de orthopedagogiek spreekt men van een stoornis wanneer deze beschreven staat in de
DSM-5.
• Probleem: staat niet in de DSM-5, maar gaat wel gepaard met problemen en/of lijden bij het
kind, en eventueel met opvoedingsverlegenheid of opvoedingsproblemen bij de ouders
(Rigter, 2013).
• Per stoornis zijn er criteria vastgesteld. Er is vastgesteld hoeveel observeerbare
gedragskenmerken aanwezig moeten zijn om te kunnen besluiten of er sprake is van een
specifieke stoornis.
• Deze benadering is empirisch en biologisch van aard. Het ontstaan van een stoornis wordt
gekoppeld aan (neuro0biologisch proces, gedrag.
• Syntoon: de client vindt zijn gedrag normaal en heeft hier geen zorgen over
• Dystoon; Cliënt ziet in dat zijn gedrag niet normaal is en wil dit veranderen.
Risico- en beschermende factoren
• Nooit één oorzaak van gedrag: meerdere risicofactoren, en meerdere buffers of
beschermingsfactoren.
• Risicofactor vergroot de kans op het ontwikkelen van een probleem/stoornis.
• Beschermende factor vermindert de kans op het ontwikkelen van een probleem/stoornis, in
aanwezigheid van risicofactoren.
Dorts strategisch model:
3 Fasen:
1. Verzamelen van informatie en het opstellen van (deel) hypotheses en aan deze deelhypotheses
een mogelijk middel koppelen
2. Het analyseren van de (deel) hypotheses en op basis daarvan een algemene werkhypothese
opstellen.
3. Wordt gekeken welke doelen men wil bereiken en welke middelen daarvoor ingezet kunnen
worden.
Formuleren van deelhypotheses:
1. Sociale aspecten: school, werk, familieleden, buren kennissen en de financiële situatie
2. Gezinssysteemaspecten: huwelijksproblemen, gezinsrelatieproblemen,
pathologische/pathogene interacties binnen het gezin.
3. Gedragsmatige en cognitieve aspecten: problemen en stoornissen op cognitief, geragsmatig en
emotioneel vlak middels cognitieve en gedragsmatige herstructurering.
4. Psychodynamische aspecten: intrapsychisch conflict, slecht verwerkt, psychotrauma die het
gedrag uitlokken.
5. Ontwikkelings- en persoonlijkheidsaspecten: temperament, het karakter, maar ook stoornissen
zoals autisme of een verstandelijke handicap.
6. Biologische aspecten: verband tussen factoren op biochemisch, neurologisch en / of
lichamelijk gebied en psychische stoornissen/problemen en andersom.
er wordt gesproken van een risicofactor als de kans op het ontwikkelen van een stoornis statisch
gezien groter wordt dan wanneer de risicofactor afwezig is.
Risico- en beschermende factoren
• Op het niveau van het kind:
- Biologische kenmerken: door genetische aanleg kan een kind
binnen een risico groep vallen.
- Gedragskenmerken
- Ingrijpende gebeurtenissen
• Op het niveau van ouders en het gezin:
- Structurele kenmerken: ouders met psychische problematiek,
eenoudergezin en echtscheiding.
- Proceskenmerken: Opvoedingsgedrag of opvoedstijl
, • Op het niveau van de omgeving:
- Sociale omstandigheden van het gezin waarin kinderen opreien,
- de vriendengroep van het kind,
- de kenmerken van de school/buurt
- normen en waarden over de opvoeding van de cultuur waarbinnen een kind wordt opgevoed.
Beschermingsfactoren op niveau van het kind:
- hoog iQ
- kinderen met een goede emotieregulatie
- kinderen met een makkelijk temperament
- kinderen met een hoge internet locus of control (het gevoel dat je dingen aankan)
- sommige kinderen zijn genetisch beschermd tegen bepaalde vormen van tegenspoed.
Beschermingsfactoren op het niveau van de ouders en het gezin:
- de aanwezigheid van minimaal één volwassene die het kind bescherming biedt in de materiële
zin.
- Een positief gezinsklimaat
- Ouderlijk toezicht
- Ouders die elkaar steunen
- Goede en adeuatie kennis van de ouders over hoe kinderen zich ontwikkelen
- Een goede realtie met broertjes en zusjes
Beschermende factoren in de sociale omgeving;
- Sociale steun
- Kwaliteit van de buurt
- Positieve onderwijservaring of sportactiviteit
- Een goede relatie met leeftijdsgenoten.
Belangrijke begrippen
• Classificatie; Wat is er aan de hand?
• Diagnostiek; Hoe is dat zo gekomen?
• Differentiaaldiagnose: is er nog en andere stoornis die de symptomen kan verklaren?
• Comorbiditeit: het tegelijkertijd voorkomen van stoornissen bij een persoon.
HC 2 Kindkenmerken ADHD/ODD/CD
ADHD Externaliserend ‘Teveel aan gedrag’
Gedrag in meerdere situaties (thuis, op school, vrije tijd).
Symptomen beperken dagelijkse functioneren.
Executieve functies (inhibitie, planning etc.)
Wat betekent dit voor de omgeving (thuis/school)?
DSM-5; ‘aandachtsdeficiëntie /hyperactiviteitsstoornis’.
overwegend moeite aandacht en
concentratie [type 1*; ADD]: Moeite met
aandacht en concentratie. Zijn snel afgeleid
en lijken vergeetachtig.
gekenmerkt door overwegend druk en
impulsief gedrag [type 2*]: praat veel, heeft
moeite met stil zitten, frielemt veel, rent en
klimt op plaatsen waar hij het niet kan/mag.
Kan roekeloos zijn en het gedrag kan
storend zijn voor anderen.
de combinatie van aandachtsproblemen, impulsiviteit en hyperactiviteit [type 3*]
Aanvangsleeftijd nu 12 jaar.
