Samenvatting Inleiding in Organisatiekunde
Loek ten Berge en Marco Oteman
M.M.V. Johan van Kooten
Uitgeverij Coutinho, Zesde hierziene druk.
1
,Inhoudsopgave
ORGANISATIEKUNDE IN HISTORISCH PERSPECTIEF 4
7S-MODEL 5
HISTORIE ORGANISATIEKUNDE 5
SCIENTIFIC MANAGEMENT 5
REVISIONISME 6
SYSTEEMTHEORIE EN CONTINGENTIEBENADERING 6
FAYOL 6
STRATEGIE 7
BUSINESSDEFINITION-MODEL VAN ABELL 7
STRATEGISCHE KLOOF 8
STRATEGISCHE OPTIES 8
CONCURRENTIESTRATEGIEËN VAN PORTER 8
DE GROEISTRATEGIEËN VAN ANSOFF 8
INTEGRATIE EN DIFFERENTIATIE 8
MARKTSTRATEGIEËN 8
STRUCTUUR 9
WERKSTRUCTURERING 9
REVISIONISME 9
AFDELINGSVORMING 9
P-INDELING; M-INDELING; G-INDELING 9
INTERPRETATIE TAAKKENMERKEN-MODEL 9
CONFIGURATIES 10
CONFIGURATIETHEORIE MINTZBERG 10
EENVOUDIGE STRUCTUUR 10
MACHINEBUREAUCRATIE 10
PROFESSIONELE BUREAUCRATIE 10
DIVISIESTRUCTUUR 10
ADHOCRATIE 10
LINKING-PIN MODEL 10
CENTRALISATIE EN DECENTRALISATIE 11
ORGANISATIESTELSELS 11
STAFF EN STYLE 11
X- THEORIE EN Y-THEORIE MCGREGOR 11
AUTORITAIR LEIDERSCHAP EN PARTICIPEREND/DEMOCRATISCH LEIDERSCHAP 11
DEMING CIRKEL 12
CONFLICTHANTERINGSMODEL 12
HUMAN RESOURCE MANAGEMENT 13
SOORTEN CAO-BEPALINGEN 13
SOORTEN VERTREK 13
SOORTEN ONDERZOEK 14
BEOORDELINGSFOUTEN 14
2
,HALO-EFFECT 14
HORN-EFFECT 14
SYSTEMS EN SKILLS 14
PROCESSEN 14
MANAGEMENT-INFORMATIESYSTEMEN 14
SLEUTELVAARDIGHEDEN 15
INK-MODEL 15
BALANCED SCORECARD 15
ICT-TECHNOLOGIE 16
SHARED VALUES 16
BEDRIJFSCULTUUR 16
CULTUURDIAGNOSE 17
CULTUURMODEL HANDY 17
HOFSTEDE 18
DEAL EN KENNEDY 18
QUINN EN CAMERON 19
HERSEY EN BLANCHARD 19
3
,Organisatiekunde in historisch perspectief
Een organisatie is een doelgericht samenwerkingsverband.
Bedrijf, een groep mensen bij elkaar dat doelgericht samenwerkt aan een bepaald product
waar behoefte aan is. Gericht op de daarbij behorende afnemers en consumenten.
Onderneming, een bedrijf met de doelstelling om winst te behalen
Overige organisaties zijn niet afhankelijk van klanten om te kunnen bestaan, gericht op
primair. VB: Amateursportvereniging, kerk.
Linkerkant organisatie - Simpele organisatie in een eenvoudige omgeving
- Eenvoudige structuur;
- Rationeel;
- Efficiëntie (met zo min mogelijk middelen je doel bereiken) .
Rechterkant organisatie - Complexe organisatie in een dynamische omgeving
- Flexibele structuur/chaos.
PMTC Product markt technologie combinatie
Micro
Is onderdeel van de interne analyse, omdat de factoren waarop en organisatie directe invloed
kan uitoefenen. Analyseren kan gebeuren doormiddel van het 7S-Model.
Meso
Omvat factoren waarop een organisatie geen direct invloed heeft, maar wel indirecte invloed op
kan uitoefenen.
Macro
Omvat factoren waarop een organisatie geen invloed kan uitoefenen, zie destep.
DESTEP
- Demografisch
- Economisch
- Sociaal cultureel
- Technologisch
- Ecologisch
- Politiek-juridisch
Organisatiekunde - Organisaties kunnen op verschillende wijzen beschreven, verklaard en
verbeterd worden.
- Verricht onderzoek in organisaties
- Verschillende denkrichtingen
- Interdisciplinaire houding (samenwerking tussen disciplines)
- Ontwikkeling organisatiekunde is historisch
4
,7S-Model
Organisatiekanten
‘Harde’ (oriëntatie meer op of vanuit de techniek)
- Strategie: doelstellingen, SWOT
- Structuur: functie-en taakverdeling, afdelingsvorming
- Systemen: inrichting en sturing van processen
SWOT
Positief Negatief
Intern Kracht Zwakke punten
Extern Kansen Bedreigingen
‘Zachte’ (oriëntatie meer op of vanuit de mens)
- Managementstijl: aansturing en leiderschap
- Staf/personeel: inzet en kwaliteit medewerkers
- Skills: sleutelvaardigheden en onderscheidend vermogen organisatie
- Cultuur: gedeelde normen en waarden, de ziel van organisatie
Historie organisatiekunde
Scientific management - Taylor, Weber
- Organisatie zonder mensen;
- Benadert organisaties rationeel;
- Streeft naar efficiency door vergaande taakverdeling/specialisatie;
- Managers plannen, organiseren, coördineren en controleren.
Human relations
- Mensen zonder organisatie;
- Hawthorne experiment;
- De mens in meer dan een verlengstuk van de machine.
Revisionisme - Herzberg, Maslow, McGregor
- Mensen en organisatie;
- Integratie van Scientific management en Human Relations;
- Taakverruiming, taakverrijking, taakroulatie.
Systeemtheorie en contingentiebenadering - Mintzberg
- Organisaties sterk afhankelijk van ontwikkelingen in de omgeving zoals democratisering,
automatisering en globalisering.
Scientific Management
Taylor: Scientific management
Weber - concept van bureaucratische organisatie
- Strakke hierachter van bevoegdheden en verantwoordelijkheden;
- Onpersoonlijke werkrelaties (functie is belangrijker dan de persoon);
- Werkuitvoering op basis van regels en procedures.
5
,Revisionisme
Herzberg: werkstructurering: taakverruiming, -verrijking en –roulatie.
Maslow: hiërarchie van behoeften.
McGregor: Theorie X en Theorie Y.
Systeemtheorie en contingentiebenadering
Mintzberg: Configuratietheorie: omgeving bepaalt structuur.
Porter: vijfkrachtenmodel: instrument voor markt en concurrentieanalyse.
Hammer: Business process, redesign en streven naar zelfsturende werknemers.
Fayol
Managementproces, drie functies.
Beleidsvorming
Analyseren, doelstellingen en plannen maken
Structurering
Een organisatiestructuur ontwerpen
Uitvoering
Uitvoeren. Beheersen en bijsturen
Vijf onderdelen
Beleidsvorming
De top houdt zich bezig met koersbepaling en structurering op ondernemingsniveau. Op lager niveau
wordt het ondernemingsbeleid verder uitgewerkt.
Externe omgeving kansen en bedreigingen
De organisatie is een onderdeel van een externe omgeving, waar zich allerlei ontwikkelingen in voordoen.
Kansen en bedreigingen, vraag naar nieuwe producten vanuit de markt, demografische veranderingen,
enzovoort.
Plannen
Plannen is essentie, nu beslissen wat er in de toekomst gaat gebeuren, maar hiervoor moet de
organisatie wel nagaan of hij genoeg punten heeft, anders krijg je een tegenwerkend effect.
Interne sterktezwakteanalyse
Sterktezwakteanalyse laat zien hoe de organisatie ervoor staat wat betreft haar financiële positie. Het
onderzoek kan betrekking hebben op allerlei bedrijfsfuncties en die moeten zoveel mogelijk vergeleken
worden met bedrijfsfuncties van de concurrent.
Constituerende beslissingen
Constitueren is het scheppen van een kader waarbinnen de daadwerkelijke uitvoering kan plaats vinden
Het gaat er daarbij enerzijds om – op basis van een analyse – doelstellingen en strategieën vast te
stellen, en anderzijds om voorwaarden en omstandigheden te scheppen om de doelstellingen te kunnen
waarmaken. Denk bijvoorbeeld aan het vaststellen van het budget.
BCG-Matrix
1. Introductiefase = question mark
2. De groeifase = star
3. De volwassenheidsfase = cash cow
4. Neergangsfase = dog
6
, Strategie
- De route die een organisatie volgt om haar doelen te bereiken;
- De manier waarop een situatie gerealiseerd wordt;
- Strategie veronderstelt:
® Inzicht in de huidige situatie om goed te kunnen anticiperen op de gewenste
situatie;
® Een prognose van de toekomst onder begeleiding van resultaten uit het
heden/verleden;
® Een route die overeenstemt met de missie en visie van de organisatie.
1. Missie: wat doen we voor wie en waarom?
Wat de organisatie wilt bereiken, wat het hoofddoel is en met welke instrumenten of
producten dat moet gebeuren.
Businessdefinition-model van Abell(hierin worden de marktgrenzen afgebakend door middel van
die polen: de afnemersgroep(wie), de behoeften(wat) en de technologie (hoe)) geeft het
werkterrein v/d organisatie aan;
- Normen en waarden zijn identiteitsbepalend voor de organisatie:
® Duurzaamheid;
® Integriteit;
® Nakomen van beloftes aan stakeholders.
2. Visie: welke richting gaan we uit?
Een inspirerend toekomstbeeld voor de organisatie, lange termijn.
- Gezamenlijk gedragen toekomstbeeld;
- Uiteindelijke bestemming organisatie
- Haalbare dromen en wensen
- Persoonlijk gedragen ambities en kijk op de zaak
3. Doelen: welke gewenste situatie willen we binnenkort concreet realiseren?
- SMART geformuleerde beleidsvoornemens.
4. Strategie: hoe gaan we het beleid invoeren?
- De manier waarop de gestelde doelen daadwerkelijk bereikt worden.
7
Loek ten Berge en Marco Oteman
M.M.V. Johan van Kooten
Uitgeverij Coutinho, Zesde hierziene druk.
1
,Inhoudsopgave
ORGANISATIEKUNDE IN HISTORISCH PERSPECTIEF 4
7S-MODEL 5
HISTORIE ORGANISATIEKUNDE 5
SCIENTIFIC MANAGEMENT 5
REVISIONISME 6
SYSTEEMTHEORIE EN CONTINGENTIEBENADERING 6
FAYOL 6
STRATEGIE 7
BUSINESSDEFINITION-MODEL VAN ABELL 7
STRATEGISCHE KLOOF 8
STRATEGISCHE OPTIES 8
CONCURRENTIESTRATEGIEËN VAN PORTER 8
DE GROEISTRATEGIEËN VAN ANSOFF 8
INTEGRATIE EN DIFFERENTIATIE 8
MARKTSTRATEGIEËN 8
STRUCTUUR 9
WERKSTRUCTURERING 9
REVISIONISME 9
AFDELINGSVORMING 9
P-INDELING; M-INDELING; G-INDELING 9
INTERPRETATIE TAAKKENMERKEN-MODEL 9
CONFIGURATIES 10
CONFIGURATIETHEORIE MINTZBERG 10
EENVOUDIGE STRUCTUUR 10
MACHINEBUREAUCRATIE 10
PROFESSIONELE BUREAUCRATIE 10
DIVISIESTRUCTUUR 10
ADHOCRATIE 10
LINKING-PIN MODEL 10
CENTRALISATIE EN DECENTRALISATIE 11
ORGANISATIESTELSELS 11
STAFF EN STYLE 11
X- THEORIE EN Y-THEORIE MCGREGOR 11
AUTORITAIR LEIDERSCHAP EN PARTICIPEREND/DEMOCRATISCH LEIDERSCHAP 11
DEMING CIRKEL 12
CONFLICTHANTERINGSMODEL 12
HUMAN RESOURCE MANAGEMENT 13
SOORTEN CAO-BEPALINGEN 13
SOORTEN VERTREK 13
SOORTEN ONDERZOEK 14
BEOORDELINGSFOUTEN 14
2
,HALO-EFFECT 14
HORN-EFFECT 14
SYSTEMS EN SKILLS 14
PROCESSEN 14
MANAGEMENT-INFORMATIESYSTEMEN 14
SLEUTELVAARDIGHEDEN 15
INK-MODEL 15
BALANCED SCORECARD 15
ICT-TECHNOLOGIE 16
SHARED VALUES 16
BEDRIJFSCULTUUR 16
CULTUURDIAGNOSE 17
CULTUURMODEL HANDY 17
HOFSTEDE 18
DEAL EN KENNEDY 18
QUINN EN CAMERON 19
HERSEY EN BLANCHARD 19
3
,Organisatiekunde in historisch perspectief
Een organisatie is een doelgericht samenwerkingsverband.
Bedrijf, een groep mensen bij elkaar dat doelgericht samenwerkt aan een bepaald product
waar behoefte aan is. Gericht op de daarbij behorende afnemers en consumenten.
Onderneming, een bedrijf met de doelstelling om winst te behalen
Overige organisaties zijn niet afhankelijk van klanten om te kunnen bestaan, gericht op
primair. VB: Amateursportvereniging, kerk.
Linkerkant organisatie - Simpele organisatie in een eenvoudige omgeving
- Eenvoudige structuur;
- Rationeel;
- Efficiëntie (met zo min mogelijk middelen je doel bereiken) .
Rechterkant organisatie - Complexe organisatie in een dynamische omgeving
- Flexibele structuur/chaos.
PMTC Product markt technologie combinatie
Micro
Is onderdeel van de interne analyse, omdat de factoren waarop en organisatie directe invloed
kan uitoefenen. Analyseren kan gebeuren doormiddel van het 7S-Model.
Meso
Omvat factoren waarop een organisatie geen direct invloed heeft, maar wel indirecte invloed op
kan uitoefenen.
Macro
Omvat factoren waarop een organisatie geen invloed kan uitoefenen, zie destep.
DESTEP
- Demografisch
- Economisch
- Sociaal cultureel
- Technologisch
- Ecologisch
- Politiek-juridisch
Organisatiekunde - Organisaties kunnen op verschillende wijzen beschreven, verklaard en
verbeterd worden.
- Verricht onderzoek in organisaties
- Verschillende denkrichtingen
- Interdisciplinaire houding (samenwerking tussen disciplines)
- Ontwikkeling organisatiekunde is historisch
4
,7S-Model
Organisatiekanten
‘Harde’ (oriëntatie meer op of vanuit de techniek)
- Strategie: doelstellingen, SWOT
- Structuur: functie-en taakverdeling, afdelingsvorming
- Systemen: inrichting en sturing van processen
SWOT
Positief Negatief
Intern Kracht Zwakke punten
Extern Kansen Bedreigingen
‘Zachte’ (oriëntatie meer op of vanuit de mens)
- Managementstijl: aansturing en leiderschap
- Staf/personeel: inzet en kwaliteit medewerkers
- Skills: sleutelvaardigheden en onderscheidend vermogen organisatie
- Cultuur: gedeelde normen en waarden, de ziel van organisatie
Historie organisatiekunde
Scientific management - Taylor, Weber
- Organisatie zonder mensen;
- Benadert organisaties rationeel;
- Streeft naar efficiency door vergaande taakverdeling/specialisatie;
- Managers plannen, organiseren, coördineren en controleren.
Human relations
- Mensen zonder organisatie;
- Hawthorne experiment;
- De mens in meer dan een verlengstuk van de machine.
Revisionisme - Herzberg, Maslow, McGregor
- Mensen en organisatie;
- Integratie van Scientific management en Human Relations;
- Taakverruiming, taakverrijking, taakroulatie.
Systeemtheorie en contingentiebenadering - Mintzberg
- Organisaties sterk afhankelijk van ontwikkelingen in de omgeving zoals democratisering,
automatisering en globalisering.
Scientific Management
Taylor: Scientific management
Weber - concept van bureaucratische organisatie
- Strakke hierachter van bevoegdheden en verantwoordelijkheden;
- Onpersoonlijke werkrelaties (functie is belangrijker dan de persoon);
- Werkuitvoering op basis van regels en procedures.
5
,Revisionisme
Herzberg: werkstructurering: taakverruiming, -verrijking en –roulatie.
Maslow: hiërarchie van behoeften.
McGregor: Theorie X en Theorie Y.
Systeemtheorie en contingentiebenadering
Mintzberg: Configuratietheorie: omgeving bepaalt structuur.
Porter: vijfkrachtenmodel: instrument voor markt en concurrentieanalyse.
Hammer: Business process, redesign en streven naar zelfsturende werknemers.
Fayol
Managementproces, drie functies.
Beleidsvorming
Analyseren, doelstellingen en plannen maken
Structurering
Een organisatiestructuur ontwerpen
Uitvoering
Uitvoeren. Beheersen en bijsturen
Vijf onderdelen
Beleidsvorming
De top houdt zich bezig met koersbepaling en structurering op ondernemingsniveau. Op lager niveau
wordt het ondernemingsbeleid verder uitgewerkt.
Externe omgeving kansen en bedreigingen
De organisatie is een onderdeel van een externe omgeving, waar zich allerlei ontwikkelingen in voordoen.
Kansen en bedreigingen, vraag naar nieuwe producten vanuit de markt, demografische veranderingen,
enzovoort.
Plannen
Plannen is essentie, nu beslissen wat er in de toekomst gaat gebeuren, maar hiervoor moet de
organisatie wel nagaan of hij genoeg punten heeft, anders krijg je een tegenwerkend effect.
Interne sterktezwakteanalyse
Sterktezwakteanalyse laat zien hoe de organisatie ervoor staat wat betreft haar financiële positie. Het
onderzoek kan betrekking hebben op allerlei bedrijfsfuncties en die moeten zoveel mogelijk vergeleken
worden met bedrijfsfuncties van de concurrent.
Constituerende beslissingen
Constitueren is het scheppen van een kader waarbinnen de daadwerkelijke uitvoering kan plaats vinden
Het gaat er daarbij enerzijds om – op basis van een analyse – doelstellingen en strategieën vast te
stellen, en anderzijds om voorwaarden en omstandigheden te scheppen om de doelstellingen te kunnen
waarmaken. Denk bijvoorbeeld aan het vaststellen van het budget.
BCG-Matrix
1. Introductiefase = question mark
2. De groeifase = star
3. De volwassenheidsfase = cash cow
4. Neergangsfase = dog
6
, Strategie
- De route die een organisatie volgt om haar doelen te bereiken;
- De manier waarop een situatie gerealiseerd wordt;
- Strategie veronderstelt:
® Inzicht in de huidige situatie om goed te kunnen anticiperen op de gewenste
situatie;
® Een prognose van de toekomst onder begeleiding van resultaten uit het
heden/verleden;
® Een route die overeenstemt met de missie en visie van de organisatie.
1. Missie: wat doen we voor wie en waarom?
Wat de organisatie wilt bereiken, wat het hoofddoel is en met welke instrumenten of
producten dat moet gebeuren.
Businessdefinition-model van Abell(hierin worden de marktgrenzen afgebakend door middel van
die polen: de afnemersgroep(wie), de behoeften(wat) en de technologie (hoe)) geeft het
werkterrein v/d organisatie aan;
- Normen en waarden zijn identiteitsbepalend voor de organisatie:
® Duurzaamheid;
® Integriteit;
® Nakomen van beloftes aan stakeholders.
2. Visie: welke richting gaan we uit?
Een inspirerend toekomstbeeld voor de organisatie, lange termijn.
- Gezamenlijk gedragen toekomstbeeld;
- Uiteindelijke bestemming organisatie
- Haalbare dromen en wensen
- Persoonlijk gedragen ambities en kijk op de zaak
3. Doelen: welke gewenste situatie willen we binnenkort concreet realiseren?
- SMART geformuleerde beleidsvoornemens.
4. Strategie: hoe gaan we het beleid invoeren?
- De manier waarop de gestelde doelen daadwerkelijk bereikt worden.
7
