Thema 5 – het acuut zieke kind
5.3 medicatie bij acute allergische reacties
Immunologisch gemedieerde overgevoeligheidsreactie = overmatige reactie van het
immuunsysteem op een antigeen, leidend tot weefselbeschadiging. Deze overgevoeligheidsreacties
kunnen optreden als reactie op contact met lichaamsvreemde stoffen, zoals inhalatieof
voedselallergenen, geneesmiddelen en transfusieproducten, of als reactie op lichaamseigen
antigenen in het kader van auto-immuunziekten. De mechanismen waardoor weefselbeschadiging
ontstaat, zijn door Gell en Coombs geclassificeerd in vier typen
1
, Thema 5 – het acuut zieke kind
Type 1 speelt histamine een belangrijke rol in de allergische reactie leidt tot anafylaxie, urticaria.
- Mast cellen produceren histamine geeft shockverschijnselen, vasodilatie, overal kriebels,
kan leiden tot anafylaxie (invloed op gastro-intestinale systemen, braken) of anafylctische
shock
- Steroïden of anti-histaminica geven een remmende werking op de mediatoren
Type 2, = spelen autoantistoffen die aan membraan gebonden antigeen binden, een rol. De antigeen-
antistofbinding wordt vaak gevolgd door activatie van het complementsysteem, leidend tot lysis van
cellen en/of tot opsonisatie en fagocytose. Auto-immuunhemolytische anemie, auto-
immuuntrombopenie, auto-immuungranulocytopenie, ziekte van graves en myasthenia gravis.
- Voorbeelden van uiting zijn de HIT (heparine induced trombocytopenie)
Type 3, = leiden lokale of circulerende antigeen-antistofcomplexen (immuuncomplexen) tot activatie
van het complementsysteem via klassieke route, waarna monocyten/macrofagen en granulocyten
worden geactiveerd. Schade ontstaat in alle organen waar zich immuuncomplexen afzetten, wat
afhankelijk is van grootte en lading en van de aard van het antigeen.
- Voorbeelden zijn SLE, sommige vasculitiden en immuuncomplexglomerulonefritis
Type 4, = ontstaat een à twee dagen na contact met allergeen. De reactie is het gevolg van sterke
activatie van macrofagen onder invloed van T helpercellen. Klassieke voorbeeld is mantouxreactie >
circa 24 tot 48 uur na intracutane injectie van een zuiverend eiwitfragment van tuberkelbacterie
ontstaan bij tegen TBC gesensibilseerde personen ter plekke erytheem en induratie.vaak een vrij late
reactie
- Voorbeelden zijn SJS/TEN, contact enzeem (Contact dermatitis), interstitiële nefritis, type 1
DM en MS
Allergie = reactie van het immuunsysteem op lichaamsvreemde stoffen (allergenen), die op zich
helemaal niet schadelijk hoeven te zijn. Bijvoorbeeld hooikoorts, huidallergie, voedings- en
geneesmiddelenallergie, latexallergie, insectensteekallergie en oogallergie.
Definities
- Allergeen = antigeen dat een allergische reactie oproept.
- Anafylaxie = systemische, ernstige en snel verlopende uiting van een type I, IgE gemedieerde
overgevoeligheidsreactie.
- Atopie = aangeboren gevoeligheid voor het ontwikkelen van allergie.
- Hyperreactiviteit = abnormaal grote gevoeligheid van luchtwegen voor aspecifieke prikkels
zoals vochtige lucht, rook, inspanning en emoties
2
, Thema 5 – het acuut zieke kind
Allergische reacties waarbij direct gestopt moet worden:
- Anafylaxie (type 1)
- Trombocytopenie/hemolytische anemie (type 2)
- Ernstige huidreacties (Severe Cutaneous Adverse Reactions (SCAR)) (type 4)
o Stevens Johnson Syndroom (SJS)
o Toxische epidermale necrolyses (TEN)
Anafylaxie = potentieel levensbedreigende, gegeneraliseerde of systemische, meestal IgE-
gemedieerde reactie op een exogene stimulus.
Symptomen: urticaria (galbulten) en/of angio oedeem, vaak voorafgegaan door gegeneraliseerde jeuk
en flushing (= warm gevoel met rood worden van huid). Kan gepaard gaan met misselijkheid en/of
buikkrampen ten gevolge van oedeem in darmmucosa. Ten gevolge van bronchospasme ontstaat
larynxoedeem, dyspneu en expiratoire stridor. Uiteindelijk kan anafylactische shock optreden.
Veel voorkomende oorzaken zijn:
- Geneesmiddelen (beta-lactam antibiotica, NSAID’s, spierverslappers)
o Let op kruisovergevoeligheid.
- Voedsel (noten, pinda’s, schaal- op schelpdieren)
- Insectenbeten (wespensteek)
Beloop is vaak acuut (binnen minuten of uren) met daarbij de volgende klachten:
- Klachten van huid of slijmvliezen en > 1 van de volgende symptomen
o Verlaagde bloeddruk
o Tekenen van een bedreigde ademhaling
o Gasto-intestinale klachten
Ernstige allergische reactie: veelal onbekende
oorzaak. Kan veroorzaakt worden door
verschillende infectieziekten (herpes,
mycoplasma, streptococcen, TBC) of door een
reactie op geneesmiddelen (NSAID’s,
sulfonamiden en anti-epileptica).
HIT (heparine geïnduceerde trombopenie):
Vaak veroorzaakt door beta-lactam antibiotica
of door heparine (<1%), kan ook bij LMWH.
Daarbij onderscheiden we 2 typen:
3
5.3 medicatie bij acute allergische reacties
Immunologisch gemedieerde overgevoeligheidsreactie = overmatige reactie van het
immuunsysteem op een antigeen, leidend tot weefselbeschadiging. Deze overgevoeligheidsreacties
kunnen optreden als reactie op contact met lichaamsvreemde stoffen, zoals inhalatieof
voedselallergenen, geneesmiddelen en transfusieproducten, of als reactie op lichaamseigen
antigenen in het kader van auto-immuunziekten. De mechanismen waardoor weefselbeschadiging
ontstaat, zijn door Gell en Coombs geclassificeerd in vier typen
1
, Thema 5 – het acuut zieke kind
Type 1 speelt histamine een belangrijke rol in de allergische reactie leidt tot anafylaxie, urticaria.
- Mast cellen produceren histamine geeft shockverschijnselen, vasodilatie, overal kriebels,
kan leiden tot anafylaxie (invloed op gastro-intestinale systemen, braken) of anafylctische
shock
- Steroïden of anti-histaminica geven een remmende werking op de mediatoren
Type 2, = spelen autoantistoffen die aan membraan gebonden antigeen binden, een rol. De antigeen-
antistofbinding wordt vaak gevolgd door activatie van het complementsysteem, leidend tot lysis van
cellen en/of tot opsonisatie en fagocytose. Auto-immuunhemolytische anemie, auto-
immuuntrombopenie, auto-immuungranulocytopenie, ziekte van graves en myasthenia gravis.
- Voorbeelden van uiting zijn de HIT (heparine induced trombocytopenie)
Type 3, = leiden lokale of circulerende antigeen-antistofcomplexen (immuuncomplexen) tot activatie
van het complementsysteem via klassieke route, waarna monocyten/macrofagen en granulocyten
worden geactiveerd. Schade ontstaat in alle organen waar zich immuuncomplexen afzetten, wat
afhankelijk is van grootte en lading en van de aard van het antigeen.
- Voorbeelden zijn SLE, sommige vasculitiden en immuuncomplexglomerulonefritis
Type 4, = ontstaat een à twee dagen na contact met allergeen. De reactie is het gevolg van sterke
activatie van macrofagen onder invloed van T helpercellen. Klassieke voorbeeld is mantouxreactie >
circa 24 tot 48 uur na intracutane injectie van een zuiverend eiwitfragment van tuberkelbacterie
ontstaan bij tegen TBC gesensibilseerde personen ter plekke erytheem en induratie.vaak een vrij late
reactie
- Voorbeelden zijn SJS/TEN, contact enzeem (Contact dermatitis), interstitiële nefritis, type 1
DM en MS
Allergie = reactie van het immuunsysteem op lichaamsvreemde stoffen (allergenen), die op zich
helemaal niet schadelijk hoeven te zijn. Bijvoorbeeld hooikoorts, huidallergie, voedings- en
geneesmiddelenallergie, latexallergie, insectensteekallergie en oogallergie.
Definities
- Allergeen = antigeen dat een allergische reactie oproept.
- Anafylaxie = systemische, ernstige en snel verlopende uiting van een type I, IgE gemedieerde
overgevoeligheidsreactie.
- Atopie = aangeboren gevoeligheid voor het ontwikkelen van allergie.
- Hyperreactiviteit = abnormaal grote gevoeligheid van luchtwegen voor aspecifieke prikkels
zoals vochtige lucht, rook, inspanning en emoties
2
, Thema 5 – het acuut zieke kind
Allergische reacties waarbij direct gestopt moet worden:
- Anafylaxie (type 1)
- Trombocytopenie/hemolytische anemie (type 2)
- Ernstige huidreacties (Severe Cutaneous Adverse Reactions (SCAR)) (type 4)
o Stevens Johnson Syndroom (SJS)
o Toxische epidermale necrolyses (TEN)
Anafylaxie = potentieel levensbedreigende, gegeneraliseerde of systemische, meestal IgE-
gemedieerde reactie op een exogene stimulus.
Symptomen: urticaria (galbulten) en/of angio oedeem, vaak voorafgegaan door gegeneraliseerde jeuk
en flushing (= warm gevoel met rood worden van huid). Kan gepaard gaan met misselijkheid en/of
buikkrampen ten gevolge van oedeem in darmmucosa. Ten gevolge van bronchospasme ontstaat
larynxoedeem, dyspneu en expiratoire stridor. Uiteindelijk kan anafylactische shock optreden.
Veel voorkomende oorzaken zijn:
- Geneesmiddelen (beta-lactam antibiotica, NSAID’s, spierverslappers)
o Let op kruisovergevoeligheid.
- Voedsel (noten, pinda’s, schaal- op schelpdieren)
- Insectenbeten (wespensteek)
Beloop is vaak acuut (binnen minuten of uren) met daarbij de volgende klachten:
- Klachten van huid of slijmvliezen en > 1 van de volgende symptomen
o Verlaagde bloeddruk
o Tekenen van een bedreigde ademhaling
o Gasto-intestinale klachten
Ernstige allergische reactie: veelal onbekende
oorzaak. Kan veroorzaakt worden door
verschillende infectieziekten (herpes,
mycoplasma, streptococcen, TBC) of door een
reactie op geneesmiddelen (NSAID’s,
sulfonamiden en anti-epileptica).
HIT (heparine geïnduceerde trombopenie):
Vaak veroorzaakt door beta-lactam antibiotica
of door heparine (<1%), kan ook bij LMWH.
Daarbij onderscheiden we 2 typen:
3
