Samenvatting GS SE China
Tahrim Ramdjan 14/6/2014
1 Keizer aan het hoofd, boer aan de basis
18e eeuw
1.1 In China kende men het confucianisme, naar de filosoof Confucius. Dit betekende dat er een
strakke hiërarchie was, de jongeren moesten gehoorzamen aan de ouderen en het volk moest
gehoorzamen aan de bestuurders. De keizer was de spil en werd vergeleken met de positie van
de Hemel of de poolster, waarlangs alle hemellichamen met vaste regelmaat bewogen. Zo is
Beijing ook aangelegd: met de keizerlijke paleizen in het noorden, zodat de keizer zijn gelaat kon
ontvangen in het zuiden (net zoals de poolster). Confucianisten geloofden dat de keizer door de
Hemel was aangewezen en de keizer regeerde met het Mandaat van Hemel.
1.2 In de oude Chinese samenleving was er een speciale groep: de mandarijnen. Dit waren de
ambtenaren die in naam v/d keizer het land bestuurden. Je had 18 provincies prefecturen
districten. In de hoofdstad van elk district lag een yamen, een gebouwencomplex van de
magistraat (de hoofd-mandarijn). De magistraat zorgde voor de openbare orde en voor
rechtspraak. Er waren hoge straffen. Verder zorgde de magistraat voor irrigatiewerken en het
innen van belastingen. Koeriers verzorgden het contact met de hoofdstad. Een mandarijn had
veel aanzien en kon zijn familie goed beschermen. De mandarijnen hadden veel belangstelling
voor geleerdheid en het confucianisme. Mandarijnen moesten een heel streng examen over het
confucianisme goed afleggen.
1.3 De Chinese economie was eigenlijk autarkisch (zelfvoorzienend). Altijd al lag de nadruk op de
landbouw. De landbouwtechnieken waren goed ontwikkeld en men had een ingewikkeld systeem
van sluizen en kanalen om de akkers te bevloeien. De meeste grond was van rijke boeren, die
grond verpachtten aan anderen. De rijke boeren en pachtheren waren slechts een tiende van de
boeren maar bezaten wel driekwart van alle grond. Overige boeren werkten als landarbeider voor
’n hongerloon. Alle boeren moesten belasting betalen in zilver, elk jaar.
Het inkomen werd aangevuld door de vrouwen die aan het spinnen waren. De boeren leefden in
dorpen bij de akkers en het contract tussen ’t dorp en de magistraat verliep via de dorpsoudsten.
Zij waakten over de rust en probeerden problemen intern te houden. Veel boeren leefden op het
bestaansminimum. Dit betekent dat overstromingen en droogten de maatschappij erg zouden
kunnen ontwrichten. De regering was hier bang voor en veel volksopstanden hadden al
dynastieën uit onvrede ten val gebracht.
1.4 De boeren verkochten alles op de markt in een nabijgelegen stad. De meeste ambachtslieden
voorzagen met hun producten in de lokale vraag. Bij de steden lagen ook werkplaatsen met
lieden die hetzelfde ambacht uitvoerden. De meeste werkplaatsen stonden op de plek waar een
bepaalde grondstof voorradig was, bijv. op een plek vol ijzererts.
1.5 Er waren vele soorten handelaren. Het rijkst waren de zouthandelaren. De overheid had het
monopolie in de handel in zout. In drukke steden vestigden de kooplieden een gildehuis, waarin
zij onderdak konden vinden. Via het netwerk van handelaren die daar woonden, hadden ze
toegang tot de plaatselijke markt. Het geld dat verdiend werd, werd weer geïnvesteerd, vooral in
grond want dat leverde altijd geld op. Rijke handelaren wilden de mandarijnen imiteren, maar dat
lukte niet echt.
1
, Samenvatting GS SE China
Tahrim Ramdjan 14/6/2014
1.6 De Chinezen geloofden dat hun rijk het Rijk van het Midden was. De Chinezen voelden zich
verheven boven alle niet-Chinezen. Zij maakten een onderscheid tussen de ‘rauwe’ en ‘gekookte’
barbaren. De rauwen hadden geen verwantschap met de Chinese cultuur, de gekookten hadden
het enigszins overgenomen. Het contact met buurlanden viel onder het tribuutstelsel, dit was een
rituele belasting in de vorm van producten waarover de koning van het buurland regeerde.
Tijdens het bezoek aan het Chinese hof maakte de tribuutgezant van het buurland een ketou,
een buiging waarbij hij driemaal neerknielde en met zijn voorhoofd de grond raakte. Dit was een
teken van de onderworpenheid van zijn land aan de Chinese regering.
2 China en ‘de duivels van over de zee’
1800-1899
2.1 De keizers van de Qing-dynastie waren onderdeel van de Mantsjoes, een ruitervolk uit een
streek ten noorden van China. De bevolking verzette zich eerst tegen hen, maar toen namen de
heersers de Chinese tradities over. Zo groeide er ontzag voor de nieuwe heersers. Om het rijk
goed te kunnen besturen, maakten de Mantsjoes gebruik van de Chinese mandarijnen. Er was
echter een groot verschil: Chinese mannen moesten hun voorhoofd kaalscheren en de rest van
hun haar in een staart op de rug dragen. De Mantsjoes namen een afwerende houding aan tegen
westerlingen.
Er werd veel geplunderd en gesmokkeld, waardoor na 1757 alleen nog Europese
handelscompagnieën op een plek mochten komen: in Kanton, waar er en factorij was. De
handelaren moesten in deze handelspost blijven als ze in China waren, maar ze mochten ook
niet te lang in China verblijven. Dit maakte het moeilijk om handel te drijven, maar daarnaast was
er ook nog eens weinig interesse in Europese producten. De Britten brachten toen opium naar
China om daar illegaal handel mee te drijven. De Chinezen waren woedend en de Britten wilden
de woede sussen door missies te sturen naar ‘t Chinese hof. Dit mislukte allemaal.
2.2 Begin negentiende eeuw speelde de opiumsmokkel een nog belangrijkere rol. Er was
gezondheidsgevaar en de Chinezen liepen veel belasting mis. De keizer zond een gezant naar
het zuiden in 1839 om Britse opium te verbranden, maar de Britten werden woedend en stuurden
oorlogsschepen naar China. De 1e Opiumoorlog was een feit. De Chinezen werden verslagen en
in 1842 werd in Nanjing een verdrag gesloten – er waren vijf havens aangesteld waar de Britten
vrij mochten handelen in deze verdragshavens waar ook Britse rechtspraak gold. Andere
Europese landen wilden ook snel zo een verdrag met China sluiten. In 1858 wilden de Britten nog
meer havens, waarna de 2e Opiumoorlog ontstond en China wel hun eisen moest inwilligen.
2.3 In de verdragshavens werden handelskantoren en banken gevestigd. Fabrieken waren nog
verboden. De extraterritorialiteit werkte de Chinezen echter op de zenuwen: dat men niet werd
vervolgd volgens de Chinese wetten maar volgens de Britse wetten. Halverwege de negentiende
eeuw braken opstanden uit, waaronder de Taiping-opstand tussen 1851 en 1868. Toen werd
duidelijk dat het Mantsjoe-gezag aan het wankelen was.
2.4 Na de 2e Opiumoorlog werd het duidelijk dat China niet tegen de westerse militaire middelen
op kon. Men wilde China moderniseren. De Mantsjoes ontleenden het gezag dat ze nog hadden
aan de conservatieve mandarijnen en wilden dus niet hervormen. Dus de moderniseringen
werden met grote terughoudendheid ingevoerd. Er ontstond rond 1861 door keizerin-moeder Cixi
een Beweging voor Zelfversterking. Men kon vreemde talen leren, er werden mensen naar het
Westen gezonden, en een eigen wapenindustrie werd opgebouwd. Vanaf 1868 moderniseerde
Japan echter veel sneller.
2
Tahrim Ramdjan 14/6/2014
1 Keizer aan het hoofd, boer aan de basis
18e eeuw
1.1 In China kende men het confucianisme, naar de filosoof Confucius. Dit betekende dat er een
strakke hiërarchie was, de jongeren moesten gehoorzamen aan de ouderen en het volk moest
gehoorzamen aan de bestuurders. De keizer was de spil en werd vergeleken met de positie van
de Hemel of de poolster, waarlangs alle hemellichamen met vaste regelmaat bewogen. Zo is
Beijing ook aangelegd: met de keizerlijke paleizen in het noorden, zodat de keizer zijn gelaat kon
ontvangen in het zuiden (net zoals de poolster). Confucianisten geloofden dat de keizer door de
Hemel was aangewezen en de keizer regeerde met het Mandaat van Hemel.
1.2 In de oude Chinese samenleving was er een speciale groep: de mandarijnen. Dit waren de
ambtenaren die in naam v/d keizer het land bestuurden. Je had 18 provincies prefecturen
districten. In de hoofdstad van elk district lag een yamen, een gebouwencomplex van de
magistraat (de hoofd-mandarijn). De magistraat zorgde voor de openbare orde en voor
rechtspraak. Er waren hoge straffen. Verder zorgde de magistraat voor irrigatiewerken en het
innen van belastingen. Koeriers verzorgden het contact met de hoofdstad. Een mandarijn had
veel aanzien en kon zijn familie goed beschermen. De mandarijnen hadden veel belangstelling
voor geleerdheid en het confucianisme. Mandarijnen moesten een heel streng examen over het
confucianisme goed afleggen.
1.3 De Chinese economie was eigenlijk autarkisch (zelfvoorzienend). Altijd al lag de nadruk op de
landbouw. De landbouwtechnieken waren goed ontwikkeld en men had een ingewikkeld systeem
van sluizen en kanalen om de akkers te bevloeien. De meeste grond was van rijke boeren, die
grond verpachtten aan anderen. De rijke boeren en pachtheren waren slechts een tiende van de
boeren maar bezaten wel driekwart van alle grond. Overige boeren werkten als landarbeider voor
’n hongerloon. Alle boeren moesten belasting betalen in zilver, elk jaar.
Het inkomen werd aangevuld door de vrouwen die aan het spinnen waren. De boeren leefden in
dorpen bij de akkers en het contract tussen ’t dorp en de magistraat verliep via de dorpsoudsten.
Zij waakten over de rust en probeerden problemen intern te houden. Veel boeren leefden op het
bestaansminimum. Dit betekent dat overstromingen en droogten de maatschappij erg zouden
kunnen ontwrichten. De regering was hier bang voor en veel volksopstanden hadden al
dynastieën uit onvrede ten val gebracht.
1.4 De boeren verkochten alles op de markt in een nabijgelegen stad. De meeste ambachtslieden
voorzagen met hun producten in de lokale vraag. Bij de steden lagen ook werkplaatsen met
lieden die hetzelfde ambacht uitvoerden. De meeste werkplaatsen stonden op de plek waar een
bepaalde grondstof voorradig was, bijv. op een plek vol ijzererts.
1.5 Er waren vele soorten handelaren. Het rijkst waren de zouthandelaren. De overheid had het
monopolie in de handel in zout. In drukke steden vestigden de kooplieden een gildehuis, waarin
zij onderdak konden vinden. Via het netwerk van handelaren die daar woonden, hadden ze
toegang tot de plaatselijke markt. Het geld dat verdiend werd, werd weer geïnvesteerd, vooral in
grond want dat leverde altijd geld op. Rijke handelaren wilden de mandarijnen imiteren, maar dat
lukte niet echt.
1
, Samenvatting GS SE China
Tahrim Ramdjan 14/6/2014
1.6 De Chinezen geloofden dat hun rijk het Rijk van het Midden was. De Chinezen voelden zich
verheven boven alle niet-Chinezen. Zij maakten een onderscheid tussen de ‘rauwe’ en ‘gekookte’
barbaren. De rauwen hadden geen verwantschap met de Chinese cultuur, de gekookten hadden
het enigszins overgenomen. Het contact met buurlanden viel onder het tribuutstelsel, dit was een
rituele belasting in de vorm van producten waarover de koning van het buurland regeerde.
Tijdens het bezoek aan het Chinese hof maakte de tribuutgezant van het buurland een ketou,
een buiging waarbij hij driemaal neerknielde en met zijn voorhoofd de grond raakte. Dit was een
teken van de onderworpenheid van zijn land aan de Chinese regering.
2 China en ‘de duivels van over de zee’
1800-1899
2.1 De keizers van de Qing-dynastie waren onderdeel van de Mantsjoes, een ruitervolk uit een
streek ten noorden van China. De bevolking verzette zich eerst tegen hen, maar toen namen de
heersers de Chinese tradities over. Zo groeide er ontzag voor de nieuwe heersers. Om het rijk
goed te kunnen besturen, maakten de Mantsjoes gebruik van de Chinese mandarijnen. Er was
echter een groot verschil: Chinese mannen moesten hun voorhoofd kaalscheren en de rest van
hun haar in een staart op de rug dragen. De Mantsjoes namen een afwerende houding aan tegen
westerlingen.
Er werd veel geplunderd en gesmokkeld, waardoor na 1757 alleen nog Europese
handelscompagnieën op een plek mochten komen: in Kanton, waar er en factorij was. De
handelaren moesten in deze handelspost blijven als ze in China waren, maar ze mochten ook
niet te lang in China verblijven. Dit maakte het moeilijk om handel te drijven, maar daarnaast was
er ook nog eens weinig interesse in Europese producten. De Britten brachten toen opium naar
China om daar illegaal handel mee te drijven. De Chinezen waren woedend en de Britten wilden
de woede sussen door missies te sturen naar ‘t Chinese hof. Dit mislukte allemaal.
2.2 Begin negentiende eeuw speelde de opiumsmokkel een nog belangrijkere rol. Er was
gezondheidsgevaar en de Chinezen liepen veel belasting mis. De keizer zond een gezant naar
het zuiden in 1839 om Britse opium te verbranden, maar de Britten werden woedend en stuurden
oorlogsschepen naar China. De 1e Opiumoorlog was een feit. De Chinezen werden verslagen en
in 1842 werd in Nanjing een verdrag gesloten – er waren vijf havens aangesteld waar de Britten
vrij mochten handelen in deze verdragshavens waar ook Britse rechtspraak gold. Andere
Europese landen wilden ook snel zo een verdrag met China sluiten. In 1858 wilden de Britten nog
meer havens, waarna de 2e Opiumoorlog ontstond en China wel hun eisen moest inwilligen.
2.3 In de verdragshavens werden handelskantoren en banken gevestigd. Fabrieken waren nog
verboden. De extraterritorialiteit werkte de Chinezen echter op de zenuwen: dat men niet werd
vervolgd volgens de Chinese wetten maar volgens de Britse wetten. Halverwege de negentiende
eeuw braken opstanden uit, waaronder de Taiping-opstand tussen 1851 en 1868. Toen werd
duidelijk dat het Mantsjoe-gezag aan het wankelen was.
2.4 Na de 2e Opiumoorlog werd het duidelijk dat China niet tegen de westerse militaire middelen
op kon. Men wilde China moderniseren. De Mantsjoes ontleenden het gezag dat ze nog hadden
aan de conservatieve mandarijnen en wilden dus niet hervormen. Dus de moderniseringen
werden met grote terughoudendheid ingevoerd. Er ontstond rond 1861 door keizerin-moeder Cixi
een Beweging voor Zelfversterking. Men kon vreemde talen leren, er werden mensen naar het
Westen gezonden, en een eigen wapenindustrie werd opgebouwd. Vanaf 1868 moderniseerde
Japan echter veel sneller.
2
