Inhoud - Blok Blauw
ZS Herhaling stof.................................................................................................................................3
WC en ZS – Introductie en lokaliseren in het zenuwstelsel................................................................6
E-module Neurologisch onderzoek...................................................................................................14
WC en ZS – CGA en atypische presentatie........................................................................................17
ZS – CGA2.........................................................................................................................................21
WC – Inleiding psychiatrie................................................................................................................28
WC & ZS – Psychiatrisch onderzoek..................................................................................................29
WC – Farmacokinetiek en dynamiek oudere patiënt........................................................................34
WC – Acute en sociale psychiatrie....................................................................................................41
E-module – Psychiatrisch onderzoek................................................................................................46
WC – Ontwikkelingsstoornissen.......................................................................................................49
E-module - Polyfarmacie bij ouderen...............................................................................................52
WC – Hoofdpijn................................................................................................................................54
ZS – Perifere aandoeningen..............................................................................................................61
WC – Perifere aandoeningen............................................................................................................68
ZS – Bijzondere neurologische ziektebeelden...................................................................................69
WC – Bijzondere neurologische ziektebeelden.................................................................................71
WC en ZS – Neuroanatomie plexus brachialis en lumbosacralis.......................................................74
WC – Vascularisatie van het CZS.......................................................................................................77
ZS – Lareb P-scribe Bijwerkingen......................................................................................................81
ZS & WC – Neuro-oncologie.............................................................................................................84
ZS en WC – Slaapstoornissen............................................................................................................91
ZS en WC – Infectieziekten...............................................................................................................94
ZS & WC – Epilepsie & EEG...............................................................................................................96
WC – Cerebrovasculaire ziekten.......................................................................................................99
ZS – Epilepsie/aanvallen.................................................................................................................106
WC – Epilepsie................................................................................................................................110
ZS & WC Hydrocephalus.................................................................................................................114
ZS & WC Toegepaste neuroanatomie.............................................................................................118
WC - Anamnesetraining..................................................................................................................124
ZS – Mobiliteit.................................................................................................................................126
WC - Mobiliteit...............................................................................................................................127
WC – Moeite met lopen.................................................................................................................133
WC – Duizeligheid...........................................................................................................................137
1
,WC en ZS – Revalidatie...................................................................................................................139
WC en ZS – Bewegingsstoornissen.................................................................................................142
WG – Bijwerking medicijnen..........................................................................................................150
WC en ZS – Ziekenhuispsychiatrie..................................................................................................151
WC – Somatiek in de psychiatrie....................................................................................................154
WC - Functionele Stoornissen.........................................................................................................156
HC – Stemmingsstoornissen...........................................................................................................159
Reader psychofarmacotherapie.....................................................................................................165
WC – Angst- en dwangstoornissen.................................................................................................168
WC – De oudere patiënt in het ziekenhuis.....................................................................................170
WG – Delier....................................................................................................................................174
E-module Psychofarmacotherapie..................................................................................................177
WC – Psychotische stoornissen......................................................................................................182
WC – Psychotherapie......................................................................................................................188
WC – Cognitieve stoornissen en dementie.....................................................................................192
WC - Kinderpsychiatrie: inleiding en diagnostiek............................................................................196
WC – Kinderpsychiatrie: ontwikkelingsstoornissen........................................................................199
WC – Acute bewustzijnsstoornissen/neurochirurgie......................................................................205
E-module klinisch redeneren Geriatrie...........................................................................................211
WG – Cognitieve stoornissen..........................................................................................................214
ZS & WC – Demyeliniserende ziekten.............................................................................................216
WC – Moeite met praten................................................................................................................223
WC Moeite met zien.......................................................................................................................225
WC Cognitieve stoornissen.............................................................................................................228
WC – Persoonlijkheidsstoornis.......................................................................................................232
Pscribe – Elektronisch voorschrijven..............................................................................................237
Bijlagen...........................................................................................................................................238
2
,ZS Herhaling stof
H34 Hijdra
Bij interne aandoeningen, vitaminedeficiënties en intoxicaties komen regelmatig neurologische
manifestaties voor. Meestal diffuse aandoeningen van het zenuwstelsel, maar ook focale
verschijnselen komen soms voor.
Diabetes mellitus: neurologische manifestaties kunnen het directe gevolg zijn van snelle
veranderingen in de serumglucoseconcentratie (metabole encefalopathie) of kunnen ontstaan als
complicatie van de chronische ontregeling in het glucosemetabolisme (schade aan perifere zenuwen
en bloedvaten).
- Hypoglykemie: eerste verschijnselen zijn meestal beven, zweten, hartkloppingen en bleek
zien. Soms blijven deze verschijnselen uit (hypoglycemia unawareness) of zet de
hypoglykemie te snel door om nog maatregelen te kunnen nemen, ontstaan van:
o Diffuse encefalopathie: daling van bewustzijn en motorische activiteit (soms tot
coma aan toe), soms juist geagiteerd en hyperactief gedrag.
Na een hypoglykemie van ong. een uur kan irreversibele schade ontstaan:
herstel van bewustzijn kan dan meerdere dagen duren en er kunnen
restverschijnselen overblijven
o Focale verschijnselen: partiële epileptische aanvallen, acute hemiparese of afasie
- Hyperglykemie: snelle stijging van bloedglucose veroorzaakt geen neurologische
verschijnselen. Bij lang aanhouden ontstaan hyperosmaliteit (à metabole encefalopathie),
dehydratie, elektrolytstoornissen en acidose
o Behandelen met relatief langzame rehydratie. Neurologisch herstel kan daarbij
aanzienlijk achterlopen op de normalisatie van de bloedwaarden.
- Polyneuropathie: langzaam progressief, sensomotorisch. Door betrokkenheid van de axonen
kunnen neuropathische pijn en autonomie functiestoornissen ontstaan.
o Neuropathische pijn kan met verschillende middelen behandeld worden, vaak met
bijwerkingen als duizeligheid, misselijkheid en verminderde aandacht
- Mononeuropathieën en hersenzenuwuitval:
o Meestal proximale zenuwen (vaker in het been dan de arm, bijv. n.
femoralisneuropathie met acute uitval van mm. quadriceps en iliopsoas gepaard
gaande met heftige pijn in heup- of bovenbeen). Afsluiting van een vas nervorum lijkt
de oorzaak te zijn.
o N. oculomotorius en n. abducens uitval komt ook voor, ook meestal acute uitval met
pijn. Meestal goed spontaan herstel. NIII uitval kan bij aneurysma a. communicans
posterior (--> dubbelzien, ptosis, wijde lichtstijve pupil)
- Vaatlijden (herseninfarcten en hersenbloedingen): DM is een risicofactor voor zowel ‘large
vessel disease’ als ‘small vessel disease’ met als gevolg grote corticale herseninfarcten,
lacunaire infarcten en hersenbloedingen (2x zo groot risico).
Schildklieraandoeningen: neurologische verschijnselen kunnen sterk op de voorgrond staan
- Hypothyreoïdie: traagheid, vermoeidheid, depressiviteit, koude-intolerantie, zwelling van het
gelaat/oogleden/handen
o Geleidelijk ontstaan van een encefalopathie: cognitieve stoornissen
(concentratieproblemen, inprentingsstoornissen) en een stemmingsstoornis
(depressie) die zich verder kan ontwikkelen tot een psychose of subcorticaal
dementiesyndroom. Bij een intercurrente aandoening (bijv. infectie,
hersen-/hartinfarct, trauma, operatie) kan het proces worden versneld waardoor
patiënt zelfs in coma kan raken.
o Cerebellaire verschijnselen
o Myopathie (proximale spierzwakte)
3
, o Polyneuropathie
o Compressie van de n. medianus in de carpale tunnel
- Hyperthyreoïdie: tachycardie, gewichtsverlies, diarree, overmatig transpireren, warmte-
intolerantie, nervositeit en overbeweeglijkheid
o Zelden encefalopathie
o Tremor: houdings- en actietremor met relatief hoge frequentie
o Myopathie met spierzwakte, levendige reflexen en zelfs pathologische
voetzoolreflexen à kunnen doen denken aan ALS
- Steroïdresponsieve encefalopathie met auto-immuunthyreoïditis (voorheen Hashimoto-
encefalopathie)
o Cognitieve stoornissen: m.n. traagheid. In extreme, onbehandelde gevallen kan het
leiden tot coma
o Kunnen euthyreotisch zijn, maar hebben verhoogde TPO-antistoffen
o Patiënten reageren goed op behandeling met steroïden à volledig herstel
Nierfalen
- Uremische encefalopathie:
o Bij langzaam ontstaan en progressief nierfalen
o Encefalopathie met apathie, concentratieverlies en geheugenstoornissen, vaak met
misselijkheid en hoofdpijn. Kan leiden tot een delier, met prikkelbaarheid en
perceptieve stoornissen of coma.
o Tremoren en asterixis à typisch voor een metabole oorzaak van een encefalopathie
en komen vrijwel alleen voor bij nier- of leverfalen
o Verbetert met dialyse, duurt meestal ankele dagen
- Polyneuropathie en restless legs:
o Symmetrische neuropathie met overwegend sensibele klachten, maar ook een
gemengde motorische en sensibele uitval komt voor
o Dialyse kan een gunstig effect hebben op de klacht, anders behandeling met
dopamineagonisten
Leverfalen
- Hepatische encefalopathie
o Bij acuut leverfalen ontstaat snel een delier (mondt vaak uit in een coma), hoge
mortaliteit
o Bij geleidelijk ontstaan aanvankelijk stoornissen van concentratie, aandacht en
cognitie, myoklonieën en asterixis à kan zich ontwikkelen tot een progressief
dementiesyndroom met rigiditeit, ataxie en dysartrie
o Verhoogd ammoniakgehalte in het bloed en gegeneraliseerde trage activiteit op EEG
o Behandeling: eiwitbeperking in dieet, vermindering van ammoniakproductie in de
darm door toedienen lactulose en correctie van de alkolose
Vitaminedeficiënties
- Thiamine (vitamine B1)
o Veroorzaakt door slechte voeding bij chronisch overmatig
alcoholgebruik/hyperemesis of bij inadequate parenterale voeding
o Neurologische manifestaties:
Polyneuropathie: symmetrisch, sensomotorisch. Langzaam progressief
(maanden tot jaren)
Wernicke-encefalopathie: ontstaat in uren tot dagen à
oogmotoriekstoornissen (nystagmus, oogspierparesen), ataxie en
bewustzijnsstoornissen (geringe slaperigheid tot delier en diep coma)
4
ZS Herhaling stof.................................................................................................................................3
WC en ZS – Introductie en lokaliseren in het zenuwstelsel................................................................6
E-module Neurologisch onderzoek...................................................................................................14
WC en ZS – CGA en atypische presentatie........................................................................................17
ZS – CGA2.........................................................................................................................................21
WC – Inleiding psychiatrie................................................................................................................28
WC & ZS – Psychiatrisch onderzoek..................................................................................................29
WC – Farmacokinetiek en dynamiek oudere patiënt........................................................................34
WC – Acute en sociale psychiatrie....................................................................................................41
E-module – Psychiatrisch onderzoek................................................................................................46
WC – Ontwikkelingsstoornissen.......................................................................................................49
E-module - Polyfarmacie bij ouderen...............................................................................................52
WC – Hoofdpijn................................................................................................................................54
ZS – Perifere aandoeningen..............................................................................................................61
WC – Perifere aandoeningen............................................................................................................68
ZS – Bijzondere neurologische ziektebeelden...................................................................................69
WC – Bijzondere neurologische ziektebeelden.................................................................................71
WC en ZS – Neuroanatomie plexus brachialis en lumbosacralis.......................................................74
WC – Vascularisatie van het CZS.......................................................................................................77
ZS – Lareb P-scribe Bijwerkingen......................................................................................................81
ZS & WC – Neuro-oncologie.............................................................................................................84
ZS en WC – Slaapstoornissen............................................................................................................91
ZS en WC – Infectieziekten...............................................................................................................94
ZS & WC – Epilepsie & EEG...............................................................................................................96
WC – Cerebrovasculaire ziekten.......................................................................................................99
ZS – Epilepsie/aanvallen.................................................................................................................106
WC – Epilepsie................................................................................................................................110
ZS & WC Hydrocephalus.................................................................................................................114
ZS & WC Toegepaste neuroanatomie.............................................................................................118
WC - Anamnesetraining..................................................................................................................124
ZS – Mobiliteit.................................................................................................................................126
WC - Mobiliteit...............................................................................................................................127
WC – Moeite met lopen.................................................................................................................133
WC – Duizeligheid...........................................................................................................................137
1
,WC en ZS – Revalidatie...................................................................................................................139
WC en ZS – Bewegingsstoornissen.................................................................................................142
WG – Bijwerking medicijnen..........................................................................................................150
WC en ZS – Ziekenhuispsychiatrie..................................................................................................151
WC – Somatiek in de psychiatrie....................................................................................................154
WC - Functionele Stoornissen.........................................................................................................156
HC – Stemmingsstoornissen...........................................................................................................159
Reader psychofarmacotherapie.....................................................................................................165
WC – Angst- en dwangstoornissen.................................................................................................168
WC – De oudere patiënt in het ziekenhuis.....................................................................................170
WG – Delier....................................................................................................................................174
E-module Psychofarmacotherapie..................................................................................................177
WC – Psychotische stoornissen......................................................................................................182
WC – Psychotherapie......................................................................................................................188
WC – Cognitieve stoornissen en dementie.....................................................................................192
WC - Kinderpsychiatrie: inleiding en diagnostiek............................................................................196
WC – Kinderpsychiatrie: ontwikkelingsstoornissen........................................................................199
WC – Acute bewustzijnsstoornissen/neurochirurgie......................................................................205
E-module klinisch redeneren Geriatrie...........................................................................................211
WG – Cognitieve stoornissen..........................................................................................................214
ZS & WC – Demyeliniserende ziekten.............................................................................................216
WC – Moeite met praten................................................................................................................223
WC Moeite met zien.......................................................................................................................225
WC Cognitieve stoornissen.............................................................................................................228
WC – Persoonlijkheidsstoornis.......................................................................................................232
Pscribe – Elektronisch voorschrijven..............................................................................................237
Bijlagen...........................................................................................................................................238
2
,ZS Herhaling stof
H34 Hijdra
Bij interne aandoeningen, vitaminedeficiënties en intoxicaties komen regelmatig neurologische
manifestaties voor. Meestal diffuse aandoeningen van het zenuwstelsel, maar ook focale
verschijnselen komen soms voor.
Diabetes mellitus: neurologische manifestaties kunnen het directe gevolg zijn van snelle
veranderingen in de serumglucoseconcentratie (metabole encefalopathie) of kunnen ontstaan als
complicatie van de chronische ontregeling in het glucosemetabolisme (schade aan perifere zenuwen
en bloedvaten).
- Hypoglykemie: eerste verschijnselen zijn meestal beven, zweten, hartkloppingen en bleek
zien. Soms blijven deze verschijnselen uit (hypoglycemia unawareness) of zet de
hypoglykemie te snel door om nog maatregelen te kunnen nemen, ontstaan van:
o Diffuse encefalopathie: daling van bewustzijn en motorische activiteit (soms tot
coma aan toe), soms juist geagiteerd en hyperactief gedrag.
Na een hypoglykemie van ong. een uur kan irreversibele schade ontstaan:
herstel van bewustzijn kan dan meerdere dagen duren en er kunnen
restverschijnselen overblijven
o Focale verschijnselen: partiële epileptische aanvallen, acute hemiparese of afasie
- Hyperglykemie: snelle stijging van bloedglucose veroorzaakt geen neurologische
verschijnselen. Bij lang aanhouden ontstaan hyperosmaliteit (à metabole encefalopathie),
dehydratie, elektrolytstoornissen en acidose
o Behandelen met relatief langzame rehydratie. Neurologisch herstel kan daarbij
aanzienlijk achterlopen op de normalisatie van de bloedwaarden.
- Polyneuropathie: langzaam progressief, sensomotorisch. Door betrokkenheid van de axonen
kunnen neuropathische pijn en autonomie functiestoornissen ontstaan.
o Neuropathische pijn kan met verschillende middelen behandeld worden, vaak met
bijwerkingen als duizeligheid, misselijkheid en verminderde aandacht
- Mononeuropathieën en hersenzenuwuitval:
o Meestal proximale zenuwen (vaker in het been dan de arm, bijv. n.
femoralisneuropathie met acute uitval van mm. quadriceps en iliopsoas gepaard
gaande met heftige pijn in heup- of bovenbeen). Afsluiting van een vas nervorum lijkt
de oorzaak te zijn.
o N. oculomotorius en n. abducens uitval komt ook voor, ook meestal acute uitval met
pijn. Meestal goed spontaan herstel. NIII uitval kan bij aneurysma a. communicans
posterior (--> dubbelzien, ptosis, wijde lichtstijve pupil)
- Vaatlijden (herseninfarcten en hersenbloedingen): DM is een risicofactor voor zowel ‘large
vessel disease’ als ‘small vessel disease’ met als gevolg grote corticale herseninfarcten,
lacunaire infarcten en hersenbloedingen (2x zo groot risico).
Schildklieraandoeningen: neurologische verschijnselen kunnen sterk op de voorgrond staan
- Hypothyreoïdie: traagheid, vermoeidheid, depressiviteit, koude-intolerantie, zwelling van het
gelaat/oogleden/handen
o Geleidelijk ontstaan van een encefalopathie: cognitieve stoornissen
(concentratieproblemen, inprentingsstoornissen) en een stemmingsstoornis
(depressie) die zich verder kan ontwikkelen tot een psychose of subcorticaal
dementiesyndroom. Bij een intercurrente aandoening (bijv. infectie,
hersen-/hartinfarct, trauma, operatie) kan het proces worden versneld waardoor
patiënt zelfs in coma kan raken.
o Cerebellaire verschijnselen
o Myopathie (proximale spierzwakte)
3
, o Polyneuropathie
o Compressie van de n. medianus in de carpale tunnel
- Hyperthyreoïdie: tachycardie, gewichtsverlies, diarree, overmatig transpireren, warmte-
intolerantie, nervositeit en overbeweeglijkheid
o Zelden encefalopathie
o Tremor: houdings- en actietremor met relatief hoge frequentie
o Myopathie met spierzwakte, levendige reflexen en zelfs pathologische
voetzoolreflexen à kunnen doen denken aan ALS
- Steroïdresponsieve encefalopathie met auto-immuunthyreoïditis (voorheen Hashimoto-
encefalopathie)
o Cognitieve stoornissen: m.n. traagheid. In extreme, onbehandelde gevallen kan het
leiden tot coma
o Kunnen euthyreotisch zijn, maar hebben verhoogde TPO-antistoffen
o Patiënten reageren goed op behandeling met steroïden à volledig herstel
Nierfalen
- Uremische encefalopathie:
o Bij langzaam ontstaan en progressief nierfalen
o Encefalopathie met apathie, concentratieverlies en geheugenstoornissen, vaak met
misselijkheid en hoofdpijn. Kan leiden tot een delier, met prikkelbaarheid en
perceptieve stoornissen of coma.
o Tremoren en asterixis à typisch voor een metabole oorzaak van een encefalopathie
en komen vrijwel alleen voor bij nier- of leverfalen
o Verbetert met dialyse, duurt meestal ankele dagen
- Polyneuropathie en restless legs:
o Symmetrische neuropathie met overwegend sensibele klachten, maar ook een
gemengde motorische en sensibele uitval komt voor
o Dialyse kan een gunstig effect hebben op de klacht, anders behandeling met
dopamineagonisten
Leverfalen
- Hepatische encefalopathie
o Bij acuut leverfalen ontstaat snel een delier (mondt vaak uit in een coma), hoge
mortaliteit
o Bij geleidelijk ontstaan aanvankelijk stoornissen van concentratie, aandacht en
cognitie, myoklonieën en asterixis à kan zich ontwikkelen tot een progressief
dementiesyndroom met rigiditeit, ataxie en dysartrie
o Verhoogd ammoniakgehalte in het bloed en gegeneraliseerde trage activiteit op EEG
o Behandeling: eiwitbeperking in dieet, vermindering van ammoniakproductie in de
darm door toedienen lactulose en correctie van de alkolose
Vitaminedeficiënties
- Thiamine (vitamine B1)
o Veroorzaakt door slechte voeding bij chronisch overmatig
alcoholgebruik/hyperemesis of bij inadequate parenterale voeding
o Neurologische manifestaties:
Polyneuropathie: symmetrisch, sensomotorisch. Langzaam progressief
(maanden tot jaren)
Wernicke-encefalopathie: ontstaat in uren tot dagen à
oogmotoriekstoornissen (nystagmus, oogspierparesen), ataxie en
bewustzijnsstoornissen (geringe slaperigheid tot delier en diep coma)
4
