Communica)eve ontwikkeling
Hoofdstuk 1: Communica2e via taal en spraak
Mensen communiceren via taal.
Communica)e tussen zender en ontvanger
Levelt (onderzoeker die taal onderzocht):
4 manieren:
- fylogenese: hoe ontstaan taal en spraak in de evolu)e van de mens
- ontogenese: hoe ontwikkelen taal en spraak zich van kind tot volwassenheid
(levensloop)
- neurogenese: hoe werken de hersenen =jdens het genereren van taal en spraak
- microgenese: waar komen taal en spraak vandaan (onderliggende processen)
3 belangrijke niveaus in de communica=eve ontwikkeling
1. symptomen en gedrag
bv: kind komt met een probleem naar de logopedist, voorkomen dat het erger wordt)
2. cogni)ef- (neuro)psychologische processen
hoe is het gedrag gelinkt aan wat er gebeurt in de hersenen
3. communica)e en sociale par)cipa)e
bv kind die niet kan spreken gata zich isoleren of ouderen die niet goed meer horen
gaan hun ook isoleren
Defini)e: Menselijke communicatie is de uitwisseling van betekenisgevingen tussen twee of
meer mensen.
1.1 Een model voor communicatie tussen mensen
Menselijke communicatie
Aan de hand van een communicatiemodel krijgen we inzicht in de menselijke communicatie:
1. De communicatiemoeilijkheden te situeren
2. Om te weten welke vaardigheden noodzakelijk zijn om tot een normale communicatie
tussen mensen te komen
3. Biedt een referentiekader
Kijk pg 10 model van de spraakketen
Concepten in de communicatieketen:
• Zender
• Boodschap
• Medium
• Ontvanger
Situering van een probleem in het communicatiemodel
We hebben kennis nodig van:
• Hoe informatie gedecodeerd wordt
, • Wat de media zijn om de booschap over te brengen
• Hoe informatie gedecodeerd worden in een begrijpbare boodschap
• Hoe informatie ontvangen kan worden
Communicatie kan zich op 3 manieren voordoen
o Woorden
o Melodie
o Non-verbaal gedrag
Noodzakelijke voorwaarden voor communicatie
De communicatie met een baby is anders dan met een volwassenen. Hoe verder in de
ontwikkeling, hoe rijkers de communicatie.
Voorwaarden voor normale menselijke communicatieve ontwikkeling:
• Intacte zintuigen
• Intacte hersenstructuren en neurologische connecties
• Intacte structuur en functie van spraakorganen
Andere domeinen in het communicatiemodel
Coderen en decoderen van een boodschap vraagt onderliggende cognitieve processen om een
boodschap te begrijpen en te produceren.
Kennis over:
• Geheugen
• Concentratie en aandacht
• Visueel-ruimtelijke vaardigheden
• Praxis
• Inzicht en organisatievermogen
• Intelligentie
• Emoties
• Gedrag
è Is allemaal noodzakelijk om te kunnen communiceren!
1.2 Model voor woordproductie
Spraakketen = audi=ef à taal, spraak, geluid, gehoor, taal
Communica=eketen = visueel
- Gebaren à denk maar aan gebarentaal
- Mimiek à als je bleek ziet en ze vragen of het gaat
- Houding à voorbeeld in de les als je hangt of rechtzit
- Lichamelijke reac=es à rood worden, zweten
- Kledij à vakan=eou[it naar het mondelinge examen
- Schrijven à heel hard op de pen duwen omdat hij schrik hee\
- Beelden en symbolen à accident gehad en de link leggen met de straat en daardoor
een slechte communica=e hebben
- Tac=el en geur à koude is tac=el, bibberen want je kan daardoor niet meer praten,
geur = als het s=nkt ga je nergens blijven staan.
,Communica=e via geluid: audi=eve communica=e
Communica=e via handelingen: visuele communica=e
Communica=e via spraak: oraal-audi=eve communica=e
Ruis
= het verstoort de communica=e en kan op alle niveaus voorkomen.
• Ruis op linguïs=ek à kind zegt l in plaats van r
• Ruis op fysiologische à kind hee\ een bepaald probleem of beroerte
• Ruis op op=sche à blinde persoon
• Ruis op akoes=sch à bv lawaaierige omgeving
Cascade of watervalmodel van de spraakproduc)e: Levelt
Om een woord te zeggen verloopt er een heel proces:
Linkse deel schema:
Stap 1: decodering
= boodschap moet gedecodeerd worden
- Je hebt een idee (concept) iets wat je wilt zeggen = abstract
- Je wilt olifant zeggen maar weet niet hoe het noemt
Stap 2: Conceptualisa=e = een interne schets wat je wilt overbrengen = een idee pre-verbale
boodschap
• Intra = binnen in jou = je bent bang van de olifant en zegt het dus nog niet alles wat je
beïnvloedt
• Inter = je omgeving en alles wat er daar gebeurt
Stap 3: Seman=sch veld = hoeveelheid aan woorden die je in je voorgeschiedenis hebt
opgebouwd en zijn allemaal met elkaar gelinkt
Stap 4: Lexicon = geheugenplaats van de woorden
Concept triggert lexicon à lexicale selec=estadium è opzoek naar het lexeme è geschikt
woord zoeken
Beschadigt? Puntje van mijn tong
• Lexemen = woord dat het meeste overeenkomt met de kenmerken zoals wat hee\ een
slurf een olifant.
§ Morfemen = bv olifantEN de en = morfeem want morfeem is het kleinste
betekenis dragend element à EN zegt dat het over een meervoud gaat
§ Lemma = kenmerken van het lexeem (zn meervoud,…)
Stap 5: Gramma=cale encodering
= selec=e woorden uit lexicon, dan zinnen maken à moeten in juiste volgorde staan want
anders krijg je een andere boodschap (papa helpt zus, zus helpt papa)
Bv olifant IS groot/olifant ZIJN groot
, Overal kunnen er problemen voordoen
Seman=ek = alles wat betekenis betre\
Stap 6: Fonologische encodering
Het woord is er nog niet
• Fonologie = alles wat met taal te maken hee\
• Foneem = betekening dragende iden=teit
• Fonologische fout/proces = Beer of peer
• SWW à klemtomen
De juiste fonemen selecteren
Stap 7: Motorische planning = structuur specifiek
We gaan een plan maken en selecteren alle doelen, niet gezegd maar maken enkel een plan
Spa=ele = ruimte, en temporele = =jdsaspecten (korte klanken,…)
Vergelijken met de carwash, plan van maken om alle programma’s uit te werken
Stap 8: Motorische programmering = spierspecifiek
Spieren klaarzeken om te praten, rich=ng klaarzeken
Stap 9: Motorische execu=e = uitvoering
We gaan olifant uitspreken
Het woord wordt uitgesproken
Rechtse deel schema:
Stap 1: Encodering
Woord omzeken in taal
Stap 2: Overdacht van het akoes=sche signaal
• Binnenoor
• Signalen s=muleren de binnenste haarcellen van de cochlea
• Geluidsgolven worden neurologisch ontladen in gehoorzenuw
• Via gehoorzenuw en hersenstam in neuronen van de audi=eve cortex (li en re
temporale lob van de hersenen)
Stap 3: Audi=eve analysesysteem = linker-en rechterhel\
• Linkerhersenhel\: verwerken van snel veranderende en kortdurende signalen
(spraakklanken)
• Rechterhersenhel\: verwerken van trager veranderende informa=e zoals prosodie
Stap 4: Decoderen: fonologische en seman=sche verwerking
• Inkomende patronen vergelijken met groep neuronen in LTG
• Deze neuronen hebben info over lexicale representa=es van een taal = lexicaal
decoderen
Hoofdstuk 1: Communica2e via taal en spraak
Mensen communiceren via taal.
Communica)e tussen zender en ontvanger
Levelt (onderzoeker die taal onderzocht):
4 manieren:
- fylogenese: hoe ontstaan taal en spraak in de evolu)e van de mens
- ontogenese: hoe ontwikkelen taal en spraak zich van kind tot volwassenheid
(levensloop)
- neurogenese: hoe werken de hersenen =jdens het genereren van taal en spraak
- microgenese: waar komen taal en spraak vandaan (onderliggende processen)
3 belangrijke niveaus in de communica=eve ontwikkeling
1. symptomen en gedrag
bv: kind komt met een probleem naar de logopedist, voorkomen dat het erger wordt)
2. cogni)ef- (neuro)psychologische processen
hoe is het gedrag gelinkt aan wat er gebeurt in de hersenen
3. communica)e en sociale par)cipa)e
bv kind die niet kan spreken gata zich isoleren of ouderen die niet goed meer horen
gaan hun ook isoleren
Defini)e: Menselijke communicatie is de uitwisseling van betekenisgevingen tussen twee of
meer mensen.
1.1 Een model voor communicatie tussen mensen
Menselijke communicatie
Aan de hand van een communicatiemodel krijgen we inzicht in de menselijke communicatie:
1. De communicatiemoeilijkheden te situeren
2. Om te weten welke vaardigheden noodzakelijk zijn om tot een normale communicatie
tussen mensen te komen
3. Biedt een referentiekader
Kijk pg 10 model van de spraakketen
Concepten in de communicatieketen:
• Zender
• Boodschap
• Medium
• Ontvanger
Situering van een probleem in het communicatiemodel
We hebben kennis nodig van:
• Hoe informatie gedecodeerd wordt
, • Wat de media zijn om de booschap over te brengen
• Hoe informatie gedecodeerd worden in een begrijpbare boodschap
• Hoe informatie ontvangen kan worden
Communicatie kan zich op 3 manieren voordoen
o Woorden
o Melodie
o Non-verbaal gedrag
Noodzakelijke voorwaarden voor communicatie
De communicatie met een baby is anders dan met een volwassenen. Hoe verder in de
ontwikkeling, hoe rijkers de communicatie.
Voorwaarden voor normale menselijke communicatieve ontwikkeling:
• Intacte zintuigen
• Intacte hersenstructuren en neurologische connecties
• Intacte structuur en functie van spraakorganen
Andere domeinen in het communicatiemodel
Coderen en decoderen van een boodschap vraagt onderliggende cognitieve processen om een
boodschap te begrijpen en te produceren.
Kennis over:
• Geheugen
• Concentratie en aandacht
• Visueel-ruimtelijke vaardigheden
• Praxis
• Inzicht en organisatievermogen
• Intelligentie
• Emoties
• Gedrag
è Is allemaal noodzakelijk om te kunnen communiceren!
1.2 Model voor woordproductie
Spraakketen = audi=ef à taal, spraak, geluid, gehoor, taal
Communica=eketen = visueel
- Gebaren à denk maar aan gebarentaal
- Mimiek à als je bleek ziet en ze vragen of het gaat
- Houding à voorbeeld in de les als je hangt of rechtzit
- Lichamelijke reac=es à rood worden, zweten
- Kledij à vakan=eou[it naar het mondelinge examen
- Schrijven à heel hard op de pen duwen omdat hij schrik hee\
- Beelden en symbolen à accident gehad en de link leggen met de straat en daardoor
een slechte communica=e hebben
- Tac=el en geur à koude is tac=el, bibberen want je kan daardoor niet meer praten,
geur = als het s=nkt ga je nergens blijven staan.
,Communica=e via geluid: audi=eve communica=e
Communica=e via handelingen: visuele communica=e
Communica=e via spraak: oraal-audi=eve communica=e
Ruis
= het verstoort de communica=e en kan op alle niveaus voorkomen.
• Ruis op linguïs=ek à kind zegt l in plaats van r
• Ruis op fysiologische à kind hee\ een bepaald probleem of beroerte
• Ruis op op=sche à blinde persoon
• Ruis op akoes=sch à bv lawaaierige omgeving
Cascade of watervalmodel van de spraakproduc)e: Levelt
Om een woord te zeggen verloopt er een heel proces:
Linkse deel schema:
Stap 1: decodering
= boodschap moet gedecodeerd worden
- Je hebt een idee (concept) iets wat je wilt zeggen = abstract
- Je wilt olifant zeggen maar weet niet hoe het noemt
Stap 2: Conceptualisa=e = een interne schets wat je wilt overbrengen = een idee pre-verbale
boodschap
• Intra = binnen in jou = je bent bang van de olifant en zegt het dus nog niet alles wat je
beïnvloedt
• Inter = je omgeving en alles wat er daar gebeurt
Stap 3: Seman=sch veld = hoeveelheid aan woorden die je in je voorgeschiedenis hebt
opgebouwd en zijn allemaal met elkaar gelinkt
Stap 4: Lexicon = geheugenplaats van de woorden
Concept triggert lexicon à lexicale selec=estadium è opzoek naar het lexeme è geschikt
woord zoeken
Beschadigt? Puntje van mijn tong
• Lexemen = woord dat het meeste overeenkomt met de kenmerken zoals wat hee\ een
slurf een olifant.
§ Morfemen = bv olifantEN de en = morfeem want morfeem is het kleinste
betekenis dragend element à EN zegt dat het over een meervoud gaat
§ Lemma = kenmerken van het lexeem (zn meervoud,…)
Stap 5: Gramma=cale encodering
= selec=e woorden uit lexicon, dan zinnen maken à moeten in juiste volgorde staan want
anders krijg je een andere boodschap (papa helpt zus, zus helpt papa)
Bv olifant IS groot/olifant ZIJN groot
, Overal kunnen er problemen voordoen
Seman=ek = alles wat betekenis betre\
Stap 6: Fonologische encodering
Het woord is er nog niet
• Fonologie = alles wat met taal te maken hee\
• Foneem = betekening dragende iden=teit
• Fonologische fout/proces = Beer of peer
• SWW à klemtomen
De juiste fonemen selecteren
Stap 7: Motorische planning = structuur specifiek
We gaan een plan maken en selecteren alle doelen, niet gezegd maar maken enkel een plan
Spa=ele = ruimte, en temporele = =jdsaspecten (korte klanken,…)
Vergelijken met de carwash, plan van maken om alle programma’s uit te werken
Stap 8: Motorische programmering = spierspecifiek
Spieren klaarzeken om te praten, rich=ng klaarzeken
Stap 9: Motorische execu=e = uitvoering
We gaan olifant uitspreken
Het woord wordt uitgesproken
Rechtse deel schema:
Stap 1: Encodering
Woord omzeken in taal
Stap 2: Overdacht van het akoes=sche signaal
• Binnenoor
• Signalen s=muleren de binnenste haarcellen van de cochlea
• Geluidsgolven worden neurologisch ontladen in gehoorzenuw
• Via gehoorzenuw en hersenstam in neuronen van de audi=eve cortex (li en re
temporale lob van de hersenen)
Stap 3: Audi=eve analysesysteem = linker-en rechterhel\
• Linkerhersenhel\: verwerken van snel veranderende en kortdurende signalen
(spraakklanken)
• Rechterhersenhel\: verwerken van trager veranderende informa=e zoals prosodie
Stap 4: Decoderen: fonologische en seman=sche verwerking
• Inkomende patronen vergelijken met groep neuronen in LTG
• Deze neuronen hebben info over lexicale representa=es van een taal = lexicaal
decoderen
