Criminologie en mensenrechten
Inhoudsopgave
Inleiding: algemene situering ........................................................................................................ 1
Mensenrechten onder druk? ......................................................................................................... 2
Inhoud cursus .............................................................................................................................. 3
1. Module 1: oorsprong en ontwikkeling van fundamentele rechten ............................................ 4
1.1. Beknopt historisch overzicht................................................................................................ 4
1.1.1. Plichten en rechten ..................................................................................................... 4
1.1.2. Van natuurrecht tot natuurlijke rechten............................................................................. 7
1.1.3. Van natuurlijke rechten tot juridische rechten ................................................................... 7
1.2. Postulaten van mensenrechten ..........................................................................................10
1.3. Types en categorieën van mensenrechten ...........................................................................11
1.3.1. Indeling van Vasak ..................................................................................................... 11
1.3.2. Andere indeling van Claude en Weston....................................................................... 12
1.4. Functies van mensenrechten .............................................................................................12
2. Module 2: Het recht van mensenrechten .............................................................................. 16
2.1. Institutioneel en procedureel kader.....................................................................................16
2.1.1. Systemen van mensenrechten ................................................................................... 16
2.1.2. Procedures van mensenrechten................................................................................. 22
2.1.3. Instrumenten van mensenrechten ............................................................................. 26
2.2. Actoren in de sector van de mensenrechten ........................................................................28
2.3. Handhaving van de mensenrechten ....................................................................................28
2.3.1. Juridische werking ..................................................................................................... 28
2.3.2. Implementatie van de mensenrechten ....................................................................... 30
3. Module 3: mensenrechten in de stad .................................................................................... 32
3.1. Localisering mensenrechten ..............................................................................................32
3.2. Leuven Mensenrechtenstad ...............................................................................................34
3.3. Mensenrechteneducatie (p118) ..........................................................................................35
4. Module 4: mensenrechten, strafrechtsbedeling en criminaliteit ............................................ 37
4.1. Politie en mensenrechten ...................................................................................................37
4.1.1. Een risicovolle omgeving voor de mensenrechten ....................................................... 37
4.1.2. Een ondersteunende omgeving voor de mensenrechten.............................................. 38
4.1.3. Klachtprocedure door het EHRM ................................................................................ 40
4.1.4. Onderzoeksprocedure door het CPT ........................................................................... 40
4.2. Mensenhandel ...................................................................................................................43
, 4.2.1. Wereldwijd beleid tegen mensenhandel ..................................................................... 43
4.2.2. Geschiedenis ............................................................................................................ 45
4.2.3. Wat is mensenhandel? .............................................................................................. 46
4.3. Racisme en xenofobie ........................................................................................................48
4.3.1. Redenen voor de oprichting van een Task Group ......................................................... 49
4.3.2. Uitgangspunten van de Task Group............................................................................. 50
4.3.3. Enkele principes van de Task Group............................................................................ 52
4.4. Kinderrechten ....................................................................................................................53
4.4.1. Het Verdrag inzake de rechten van het kind en andere VN-richtlijnen en regels omtrent
het jeugdrecht............................................................................................................................ 53
4.4.2. Vaststellingen................................................................................................................ 54
4.4.3. Discussiepunten ....................................................................................................... 58
Infodag mensenrechten ............................................................................................................... 60
Examen ....................................................................................................................................... 61
,Inleiding: algemene situering
Foto 1: paus op bezoek in Leuven voor de 600ste verjaardag van KU Leuven en ontvangen door Rector.
Toen hij in België was, kreeg de paus kritiek omdat hij te weinig deed aan het grensoverschrijdend
gedrag in de kerk. Paus heeft gesprekken gehad meet slachtoHers van seksueel gedrag in België. Dit
was positief ervaren door de slachtoHers. Maar er is ook kritiek gekomen op het feit dat er zeer traag
actie wordt ondernomen. Mensenrechten komen dus ook aan bod in een niet-gouvernementele
organisatie.
Foto 2: Vrouwen die gevlucht zijn uit Syrië en Afghanistan, zij zijn op zoek naar het statuut van
vluchteling. Waar is de connectie met mensenrechten? De paus heeft zich geëngageerd om te
overleggen met de vluchtelingen en hen te helpen door te verwijzen naar de juiste instellingen.
Foto 3 en 4: Protesten over wat er in Gaza aan het gebeuren is, maar ook voor de westelijke
Jordaanoever. Ook protesten over de academische connecties tussen universiteiten in Israël die heel
nauw betrokken zouden zijn bij het overheidsbeleid in Israël en de KU Leuven. De Protesten vragen dat
de banden worden doorgeknipt tussen de universiteiten omdat de universiteit van Israël
(onrechtstreeks) deelneemt aan de genocide in Gaza door betrokken te zijn met de Israëlische
overheid. Het gaat in Gaza over internationale criminaliteit.
Foto 5: Protesten in verschillende landen omdat Israël nog steeds mag deelnemen aan Eurovisisong.
Deze landen willen niet meedoen zolang Israël nog meedoet. Dit heeft niets met statelijke
verantwoordelijkheid te maken, maar wel met de culturele wereld. Het is niet de staat die de
mensenrechten schendt, er wordt gevraagd dat de staat zich terugtrekt in cirkels die op de een of
andere manier de acties van Israël legitimeren. We kunnen hier spreken van het omstaanderseHect:
omstaanders zien wat er aan de hand is, maar grijpen niet in (‘its not my problem’).
Foto 6: WK wielrennen in Oeganda. Rechts in de foto zien we de president van Rwanda, Cagame, er is
hier de vraag hoe legitiem de verkiezingen in dit land waren. Hij gebruikt de sport als publiciteit voor
zijn land en regime, maar dit regime neemt het niet te nauw met mensenrechten. Had de Belgische
wielerbond zich moeten onthouden uit het WK? Moeten we sport en politiek scheiden of is dit niet
onafhankelijk van elkaar te bekijken? Dit is een moeilijk dilemma.
Foto 7: Conflict Rusland-Oekraïne. Er is hier niet enkel het overschrijden van grenzen die, maar het
gaat hier over een oorlog tussen de twee landen. Sommige mensen spreken van ‘het bestrijden van
terrorisme’ en dit is toegestaan door internationale verdragen. Het begaan van oorlogsmisdrijven is
niet toegelaten volgens internationale normen.
Foto 8: Gaskraan tussen Rusland en Europa. We moeten nadenken over het aankomen van dit gas
omdat de aankoop ervan door Europa de oorlog financiert. Tegen 2027 pas wil Europa geen Russisch
gas meer aankomen, maar de oorlog is wel al 3 jaar bezig. Het gaat hier over de economische strategie
om de mensenrechten te herstellen.
Foto 9: Kustwacht in Italië, de mensen op de grond zijn hun eigen land ontvlucht (dmv bootjes?). Op
welke manier moeten we omgaan met grote groepen migranten uit verschillende landen?
1
, Foto 10: vele die in Europa komen via zuiderse landen, gaan verder reizen naar het Noorden, dus ook
naar België. We zien het Klein Kasteeltje, maar er zijn te weinig opvangplaatsen beschikbaar, dus
mensen moeten op de grond slapen voor het gebouw. Belgische staat is al meer dan 7000 keer
veroordeeld voor het tekort aan opvangplaatsen.
Foto 11 en 12: te weinig plek in de gevangenissen, men zit soms met 4 in een cel voor 2 en te weinig
sanitaire voorzieningen. Doordat er te veel gevangenen zijn, gaan ze agressief gedrag vertonen naar
cipiers toe.
Foto 13 en 14: Er zijn vragen over wie er meer geviseerd wordt door de politie. Dit is een aspect van
mensenrechten. Etnisch profileren: obv etnische kenmerken gaan mensen extra controles ondergaan.
Wat is de rol van politie mbt mensenrechten.
Foto 15: elke keer als je door een poortje stapt op een vliegveld, word je gefilmd en worden foto’s
genomen en worden opgeslagen. Zo kan er gecontroleerd worden wie waar was. Deze technologie zal
nog verder ontwikkeld worden. Er is een toename van de surveillance state. We moeten weten of de
controles gebeuren volgens de regels die hierrond zijn vastgelegd en of het gebeurt door mensen die
hiervoor bevoegd zijn.
Foto 16 en 17: door sociale media gaan we een deel van onze eigen privacy opgeven.
Foto 18 en 19: de coronamaatregelen legden een beperking op de vrijheid van beweging. In de
beginperiode waren hier goede redenen voor omdat corona nog heel onvoorspelbaar was doordat er
geen vaccinatie was. De vaccinatie was verplicht, wat veel mensenlevens heeft gered, maar hierdoor
werd de keuzevrijheid beperkt. Dit is een evenwicht tussen de globale veiligheid/gezondheid een
individuele vrijheden.
Mensenrechten onder druk?
Velen zeggen dat rechters nog de enige macht zijn die weerstand kunnen bieden tegen de wettelijke en
uitvoerende macht. De manier waarop mensenrechten gepercipieerd worden is veranderd, maar
mensenrechten zijn doorheen de geschiedenis al heel vaak onder druk gezet.
Wie houdt zich bezig met de controle over mensenrechten?
Federaal Instituut voor de Rechten van de Mensen (FIRM) houdt zich hiermee bezig, het is een
controlesysteem (naast vele andere instellingen) die zowel nationaal als regionaal werken. CTRG
houdt zich hier ook mee bezig, het is een federale instelling. Deze opereert op het nationale vlak, maar
er zijn ook Europese instellingen zoals het CPT van de Europese Raad (die dus boven het CTRG staan)
en het OPCAT. Optional Protocal convention againt torture van de Verenigde Naties. Deze komen naar
Belgie en controleren de plaatsen van detentie.
Wat valt onder human rights:
- Equality (gelijkheid)
- Freedom (vrijheid)
2
Inhoudsopgave
Inleiding: algemene situering ........................................................................................................ 1
Mensenrechten onder druk? ......................................................................................................... 2
Inhoud cursus .............................................................................................................................. 3
1. Module 1: oorsprong en ontwikkeling van fundamentele rechten ............................................ 4
1.1. Beknopt historisch overzicht................................................................................................ 4
1.1.1. Plichten en rechten ..................................................................................................... 4
1.1.2. Van natuurrecht tot natuurlijke rechten............................................................................. 7
1.1.3. Van natuurlijke rechten tot juridische rechten ................................................................... 7
1.2. Postulaten van mensenrechten ..........................................................................................10
1.3. Types en categorieën van mensenrechten ...........................................................................11
1.3.1. Indeling van Vasak ..................................................................................................... 11
1.3.2. Andere indeling van Claude en Weston....................................................................... 12
1.4. Functies van mensenrechten .............................................................................................12
2. Module 2: Het recht van mensenrechten .............................................................................. 16
2.1. Institutioneel en procedureel kader.....................................................................................16
2.1.1. Systemen van mensenrechten ................................................................................... 16
2.1.2. Procedures van mensenrechten................................................................................. 22
2.1.3. Instrumenten van mensenrechten ............................................................................. 26
2.2. Actoren in de sector van de mensenrechten ........................................................................28
2.3. Handhaving van de mensenrechten ....................................................................................28
2.3.1. Juridische werking ..................................................................................................... 28
2.3.2. Implementatie van de mensenrechten ....................................................................... 30
3. Module 3: mensenrechten in de stad .................................................................................... 32
3.1. Localisering mensenrechten ..............................................................................................32
3.2. Leuven Mensenrechtenstad ...............................................................................................34
3.3. Mensenrechteneducatie (p118) ..........................................................................................35
4. Module 4: mensenrechten, strafrechtsbedeling en criminaliteit ............................................ 37
4.1. Politie en mensenrechten ...................................................................................................37
4.1.1. Een risicovolle omgeving voor de mensenrechten ....................................................... 37
4.1.2. Een ondersteunende omgeving voor de mensenrechten.............................................. 38
4.1.3. Klachtprocedure door het EHRM ................................................................................ 40
4.1.4. Onderzoeksprocedure door het CPT ........................................................................... 40
4.2. Mensenhandel ...................................................................................................................43
, 4.2.1. Wereldwijd beleid tegen mensenhandel ..................................................................... 43
4.2.2. Geschiedenis ............................................................................................................ 45
4.2.3. Wat is mensenhandel? .............................................................................................. 46
4.3. Racisme en xenofobie ........................................................................................................48
4.3.1. Redenen voor de oprichting van een Task Group ......................................................... 49
4.3.2. Uitgangspunten van de Task Group............................................................................. 50
4.3.3. Enkele principes van de Task Group............................................................................ 52
4.4. Kinderrechten ....................................................................................................................53
4.4.1. Het Verdrag inzake de rechten van het kind en andere VN-richtlijnen en regels omtrent
het jeugdrecht............................................................................................................................ 53
4.4.2. Vaststellingen................................................................................................................ 54
4.4.3. Discussiepunten ....................................................................................................... 58
Infodag mensenrechten ............................................................................................................... 60
Examen ....................................................................................................................................... 61
,Inleiding: algemene situering
Foto 1: paus op bezoek in Leuven voor de 600ste verjaardag van KU Leuven en ontvangen door Rector.
Toen hij in België was, kreeg de paus kritiek omdat hij te weinig deed aan het grensoverschrijdend
gedrag in de kerk. Paus heeft gesprekken gehad meet slachtoHers van seksueel gedrag in België. Dit
was positief ervaren door de slachtoHers. Maar er is ook kritiek gekomen op het feit dat er zeer traag
actie wordt ondernomen. Mensenrechten komen dus ook aan bod in een niet-gouvernementele
organisatie.
Foto 2: Vrouwen die gevlucht zijn uit Syrië en Afghanistan, zij zijn op zoek naar het statuut van
vluchteling. Waar is de connectie met mensenrechten? De paus heeft zich geëngageerd om te
overleggen met de vluchtelingen en hen te helpen door te verwijzen naar de juiste instellingen.
Foto 3 en 4: Protesten over wat er in Gaza aan het gebeuren is, maar ook voor de westelijke
Jordaanoever. Ook protesten over de academische connecties tussen universiteiten in Israël die heel
nauw betrokken zouden zijn bij het overheidsbeleid in Israël en de KU Leuven. De Protesten vragen dat
de banden worden doorgeknipt tussen de universiteiten omdat de universiteit van Israël
(onrechtstreeks) deelneemt aan de genocide in Gaza door betrokken te zijn met de Israëlische
overheid. Het gaat in Gaza over internationale criminaliteit.
Foto 5: Protesten in verschillende landen omdat Israël nog steeds mag deelnemen aan Eurovisisong.
Deze landen willen niet meedoen zolang Israël nog meedoet. Dit heeft niets met statelijke
verantwoordelijkheid te maken, maar wel met de culturele wereld. Het is niet de staat die de
mensenrechten schendt, er wordt gevraagd dat de staat zich terugtrekt in cirkels die op de een of
andere manier de acties van Israël legitimeren. We kunnen hier spreken van het omstaanderseHect:
omstaanders zien wat er aan de hand is, maar grijpen niet in (‘its not my problem’).
Foto 6: WK wielrennen in Oeganda. Rechts in de foto zien we de president van Rwanda, Cagame, er is
hier de vraag hoe legitiem de verkiezingen in dit land waren. Hij gebruikt de sport als publiciteit voor
zijn land en regime, maar dit regime neemt het niet te nauw met mensenrechten. Had de Belgische
wielerbond zich moeten onthouden uit het WK? Moeten we sport en politiek scheiden of is dit niet
onafhankelijk van elkaar te bekijken? Dit is een moeilijk dilemma.
Foto 7: Conflict Rusland-Oekraïne. Er is hier niet enkel het overschrijden van grenzen die, maar het
gaat hier over een oorlog tussen de twee landen. Sommige mensen spreken van ‘het bestrijden van
terrorisme’ en dit is toegestaan door internationale verdragen. Het begaan van oorlogsmisdrijven is
niet toegelaten volgens internationale normen.
Foto 8: Gaskraan tussen Rusland en Europa. We moeten nadenken over het aankomen van dit gas
omdat de aankoop ervan door Europa de oorlog financiert. Tegen 2027 pas wil Europa geen Russisch
gas meer aankomen, maar de oorlog is wel al 3 jaar bezig. Het gaat hier over de economische strategie
om de mensenrechten te herstellen.
Foto 9: Kustwacht in Italië, de mensen op de grond zijn hun eigen land ontvlucht (dmv bootjes?). Op
welke manier moeten we omgaan met grote groepen migranten uit verschillende landen?
1
, Foto 10: vele die in Europa komen via zuiderse landen, gaan verder reizen naar het Noorden, dus ook
naar België. We zien het Klein Kasteeltje, maar er zijn te weinig opvangplaatsen beschikbaar, dus
mensen moeten op de grond slapen voor het gebouw. Belgische staat is al meer dan 7000 keer
veroordeeld voor het tekort aan opvangplaatsen.
Foto 11 en 12: te weinig plek in de gevangenissen, men zit soms met 4 in een cel voor 2 en te weinig
sanitaire voorzieningen. Doordat er te veel gevangenen zijn, gaan ze agressief gedrag vertonen naar
cipiers toe.
Foto 13 en 14: Er zijn vragen over wie er meer geviseerd wordt door de politie. Dit is een aspect van
mensenrechten. Etnisch profileren: obv etnische kenmerken gaan mensen extra controles ondergaan.
Wat is de rol van politie mbt mensenrechten.
Foto 15: elke keer als je door een poortje stapt op een vliegveld, word je gefilmd en worden foto’s
genomen en worden opgeslagen. Zo kan er gecontroleerd worden wie waar was. Deze technologie zal
nog verder ontwikkeld worden. Er is een toename van de surveillance state. We moeten weten of de
controles gebeuren volgens de regels die hierrond zijn vastgelegd en of het gebeurt door mensen die
hiervoor bevoegd zijn.
Foto 16 en 17: door sociale media gaan we een deel van onze eigen privacy opgeven.
Foto 18 en 19: de coronamaatregelen legden een beperking op de vrijheid van beweging. In de
beginperiode waren hier goede redenen voor omdat corona nog heel onvoorspelbaar was doordat er
geen vaccinatie was. De vaccinatie was verplicht, wat veel mensenlevens heeft gered, maar hierdoor
werd de keuzevrijheid beperkt. Dit is een evenwicht tussen de globale veiligheid/gezondheid een
individuele vrijheden.
Mensenrechten onder druk?
Velen zeggen dat rechters nog de enige macht zijn die weerstand kunnen bieden tegen de wettelijke en
uitvoerende macht. De manier waarop mensenrechten gepercipieerd worden is veranderd, maar
mensenrechten zijn doorheen de geschiedenis al heel vaak onder druk gezet.
Wie houdt zich bezig met de controle over mensenrechten?
Federaal Instituut voor de Rechten van de Mensen (FIRM) houdt zich hiermee bezig, het is een
controlesysteem (naast vele andere instellingen) die zowel nationaal als regionaal werken. CTRG
houdt zich hier ook mee bezig, het is een federale instelling. Deze opereert op het nationale vlak, maar
er zijn ook Europese instellingen zoals het CPT van de Europese Raad (die dus boven het CTRG staan)
en het OPCAT. Optional Protocal convention againt torture van de Verenigde Naties. Deze komen naar
Belgie en controleren de plaatsen van detentie.
Wat valt onder human rights:
- Equality (gelijkheid)
- Freedom (vrijheid)
2
