Academiejaar 2010 – 2020 Bachelor 1
Relaties en risico’s: economisch privaatrecht vroeger en vandaag
A) Inleiding
Rechtsregels
➔ Bronnen van het recht:
> Grondslag
> Verschijningsvorm
o Formele bronnen (bronnen & beginselen):
factoren die de vorm en inhoud rechtstreeks bepalen
-> eigenlijke rechtsregels:
- Wetgeving --> machthebbers
- Rechtspraak (vonnis) --> rechters
- Rechtsleer (edicten) --> geleerden
- Gewoonte --> maatschappij
(vb: voorrang van rechts)
-> rechtspraak gepaard gaan met typevordering (procedures)
o Materiële bronnen (antwoord op het formeel):
maatschappelijk
-> nood aan regels in de samenleving (vb: voorrangsregels)
o Kenbron (onderdeel van formeel bron):
Staatsblad
Periodes van het Romeinse recht
Benaming periode Duur periode Functie
Oud – Romeins 600 v.C – 250 v.C Begin
Archaïsch recht
Voorklassiek recht 250 v.C – 0 Take – off
Klassiek recht 0 – 250 n.C Hoogtepunt
Naklassiek recht 250 n.C – 527 n.C Verval
Justinianus 527 n.C – 565 n.C Kort herstel
B) Wetgeving
Het verschil tussen wet -en proceduregeoriënteerde stelsels en regimes die gericht
zijn op rechtsleer
Strengere vereisten stellen aan de toegang tot het recht
Meer abstractie en openheid toelaten aan het recht
1) Oud – Romeins recht / Archaïsch recht (600 v.C – 250 n.C)
➔ Begin
Koningstijd (= machtsverdeling onder de magistraten)
Tot 509 v.C Monarchie met een Koning aan het hoofd (= rechter). Wanneer hij
beslissingen tracht te nemen, kwam hij terecht in een samenwerking met de leden van
comita curiata.
,Academiejaar 2010 – 2020 Bachelor 1
Vorming van het Romeinse recht:
1. De Koning kondigde koningswetten af op het forum van de
dorpsgemeenschappen (cultuurvermenging).
- De Zeven Heuvels (= Septimonium)
- Capitool
2. Standaardproces wordt uitgevoerd door de Pontifex (Hoge priesters).
De koningswetten waren gericht op de problemen van de maatschappij, was heel star en conservatief.
Dus deze wetten werden ongeschikt verklaard aan de wereldheerschappij.
Belangrijke gebieden:
1. Septimonium: woongebied van de Patriciërs (= bevoorrechte burgers)
- Enkel huwen met een Patriciër
- Rijkste klasse
- Eigen tempels
- Werkzame burgers
2. Tempel van Jupiter: Hier worden wetten uitgevaardigd door de burgers.
3. Palatijn: woongebied van de Plebejers (= niet bevoorrechte burgers)
- Enkel huwen met een Plebejer
- Armste klasse
- Laaggeschoold
- Weinig uitbetaald
Keizertijd (= geconcentreerde macht bij één persoon)
In 509 v.C werd de Koning verjaagd waardoor Monarchie een Republiek werd onder de leiding van een
Keizer. De Koning had extreem als een dictator gehandeld en de adviezen van de comitia curiata
genegeerd.
Deze overgang houdt in dat de macht van de eerste Koning verder wordt verdeeld over verschillende
instellingen, waaronder door hem aangestelde magistraten.
De zogenaamde Keizer nam verschillende maatregelen die constitutiones worden genoemd.
De Plebejers werden ook buitenspel gezet, maar uiteindelijk eisten ze heel snel inspraak want anders
zouden ze nooit rechten hebben gehad in deze samenleving. Dus probeerden ze de Patriciërs te
onderdrukken aan de hand van dreiging dat ze de stad zouden verlaten. Dit zou effectief ertoe kunnen
leiden dat er minder arbeidskrachten aanwezig zouden zijn waardoor hun winst zou dalen en verder crisis
veroorzaken.
Om de mogelijke crisis zouden de Patriciërs niet overheen kunnen komen, dus moesten ze evenveel
voorrechten afstaan aan de hand van compromis. In de compromis stond dat de Plebejers toegang krijgen
tot bepaalde staatsinstellingen zoals rechtbanken en Tempels. Dit lijstje met voorrechten wordt
opgedeeld in stukken, dus vormt een ius: openbaar karakter van recht in de 5e eeuw v.C.
Tenslotte werd de compromis openbaar gemaakt op het forum in de vorm van twaalf bronzen tafelen.
Hierbij kan iedereen zien wat de rechten en vrijheden van de Plebejers zijn.
,Academiejaar 2010 – 2020 Bachelor 1
Vroege Republiek
Midden 5e eeuw v.C ontstond dus de Twaalftafelenwet. Deze periode vond daadwerkelijk plaats na de
verjaging van de Koning. In deze wetgeving zijn er aantal wetten terug te vinden die door een aantal
volksvergaderingen, nl door de opvolgers van de Comitia Curiata gemaakt werden en “Leges” heten
toevertrouwen aan de instellingen.
De bedoeling van deze wetgeving was de Plebejers rechten en vrijheden toekennen omwille van het feit
dat ze dreigden de stad te verlaten doordat ze de inhoud ervan niet kenden. (=primitief) Een aantal
voorbeelden van voorrechten:
• Toegang tot de Tempels verzekeren
• Een aantal strafbepalingen
• Duidelijkheid scheppen waarmee de burgers zich voornamelijk bezighielden
• De openbaarheid werd officieel getekend op een van de platen
De wetgeving moet openbaar zijn en dient gecontroleerd te worden om de regels zichtbaar en
verstaanbaar te maken. De Koning kwam van het Capitool en bepaalde wat er ging gebeuren. De Koning
bracht zijn woorden mondeling voor waarvan ook geen geschreven verklaringen terug te vinden waren.
De inhoud van de wetgeving vormde aldus discussies over wat de Koning zou kunnen gezegd hebben.
Interpretatieverschil tussen de burgers onderling was onvermijdelijk.
In de huidige wetgeving wordt iemand gedagvaard als de begane gedragingen volgens de wet strafbaar
zijn. Dus je kan nooit een strafwet maken met een terugwerkende kracht. Dat is absoluut verboden!
Rechten en wetgeving zijn en blijven openbaar. Er mag pas worden ingegrepen van zodra de regels
duidelijk en kenbaar zijn voor de rechtssubjecten. Dit werd eveneens besloten in de Ius.
Plebiscita : De Plebejers krijgen voorrechten dankzij de Twaalftafelenwet en toegang tot
volksvergaderingen met enkele Plebejers in de Plebejersraad. Ze maken wetten die Plebescieten worden
genoemd en enkel laten gelden voor de Plebejers, niet voor de Patriciërs. Hiervan proberen ze een
normale wetgeving van te maken die zowel zal gelden voor de Plebejers als voor de Patriciërs. (= Lex
Hortensia)
Senaat : Romeinse Senatoren waren machthebbers na de Koning. Ze vaardigden geen wetten uit net zoals
de hedendaagse Senatoren, maar stelden een aantal juridisch ingestelde magistraten aan die de wetten
moeten uitvaardigen. Bovendien belisten ze over oorlog en belastingen. Uiteraard besliste de Senaat wat
de Keizer werkelijk wenste. De wetgevingen van de Senatoren worden “Leges” genoemd. De inhoud ervan
moet gepubliceerd zijn vooralleer toepasselijk te maken.
2) Voorklassiek recht (250 v.C – 0)
➔ Take – off
Begin van Rome als wereldrijk. Carthago daarentegen was wereldmacht in wording. De kust
van het Middellandse Zeegebied werd veroverd door de Romeinen. Rome was heel belangrijk
in de tijd:
- Er kwamen veel immigranten werken in de mijnen (= slavernij)
- Er kwamen soldaten om gebieden te veroveren
- Er kwamen eveneens graanhandelaars uit het Oosten van het Middellandse Zeegebied
naar Rome en wensten betalingen voor hun lading graan
Het Romeinse recht diende gemoderniseerd en eigentijds worden gemaakt.
, Academiejaar 2010 – 2020 Bachelor 1
3) Naklassiek recht (250 n.C – 527 n.C)
➔ Verval
Einde van het Republiek
1. Verdere militarisering van Rome 2. Keizerlijk recht
Instellen: legioenen en professioneel leger. Keizertijd: de macht is geconcentreerd bij één
Oudste leger bestond uit boeren die af en toe persoon.
gingen vechten. Merendeels werkten ze op het
platteland.
Vanaf 100 v.C: de macht van de Generaals van Keizerlijke macht Augustus de Verhevene zorgt
de legioenen nam aanzienlijk toe dat te wijten voor de instandhouding van de instellingen van
was aan het feit dat ze enkel en alleen ingesteld het Republiek en controleert alles wat gebeurt.
waren om te vechten. De macht die ze kregen
gebruikten ze om de Senaat in Rome af te
zetten.
Burgeroorlog: Senaat <=> Generaals Dilemma: De Keizer wilt zowel het Republiek
herstellen als burgeroorlogen vermijden door
één macht aan te stellen.
In 27 v.C: Augustus de Verhevene heeft de De dood van Keizer Augustus de Verhevene:
burgeroorlog overleefd. - Rustperiode
➔ Nieuw politieksysteem: Keizerlijk recht - Geen oorlogen
(= centrale macht bij één persoon)
Begin Keizertijd tot de periode van Justinianus In de late 3e eeuw: Keizer = dominus
(midden 6e eeuw n.C): Eind 3e eeuw: Keizer werd door de God
- Hoe meer veroveringen, hoe moeilijk aangesteld waarbij de burgers de onderdanen
het bestuur wordt. werden van door God aangestelde Keizer.
- Grenzen van 1000km lang werd
overgestoken door de Germaanse Wetgeving moest veranderen:
veroveraars. Er was geen Romeinse In het Republiek:
legerdienst aanwezig. Volksvergaderingen die door de
- In de late 3e eeuw werd het Romeinse magistraat voor een aantal leden
Rijk opgesplitst in twee machtige delen: moesten stemmen.
• O.R.R
= hoofdstad Byzantium met In de Keizertijd:
oosters getinte cultuur. Er komt
een einde in het midden van de 15e Principaat Dominaat
eeuw. Keizer v/d Als Keizer
• W.R.R voorzitter v/d
= Hoofdstad Rome. Er komt een van de voorzitter
Staat van de
einde in het einde van 5e eeuw. Senaat
Senaat gaat Keizer gaat
geen wetten
wetten afkondigen
afkondigen.
Senaat gaat
wetten
uitvaardigen.
Relaties en risico’s: economisch privaatrecht vroeger en vandaag
A) Inleiding
Rechtsregels
➔ Bronnen van het recht:
> Grondslag
> Verschijningsvorm
o Formele bronnen (bronnen & beginselen):
factoren die de vorm en inhoud rechtstreeks bepalen
-> eigenlijke rechtsregels:
- Wetgeving --> machthebbers
- Rechtspraak (vonnis) --> rechters
- Rechtsleer (edicten) --> geleerden
- Gewoonte --> maatschappij
(vb: voorrang van rechts)
-> rechtspraak gepaard gaan met typevordering (procedures)
o Materiële bronnen (antwoord op het formeel):
maatschappelijk
-> nood aan regels in de samenleving (vb: voorrangsregels)
o Kenbron (onderdeel van formeel bron):
Staatsblad
Periodes van het Romeinse recht
Benaming periode Duur periode Functie
Oud – Romeins 600 v.C – 250 v.C Begin
Archaïsch recht
Voorklassiek recht 250 v.C – 0 Take – off
Klassiek recht 0 – 250 n.C Hoogtepunt
Naklassiek recht 250 n.C – 527 n.C Verval
Justinianus 527 n.C – 565 n.C Kort herstel
B) Wetgeving
Het verschil tussen wet -en proceduregeoriënteerde stelsels en regimes die gericht
zijn op rechtsleer
Strengere vereisten stellen aan de toegang tot het recht
Meer abstractie en openheid toelaten aan het recht
1) Oud – Romeins recht / Archaïsch recht (600 v.C – 250 n.C)
➔ Begin
Koningstijd (= machtsverdeling onder de magistraten)
Tot 509 v.C Monarchie met een Koning aan het hoofd (= rechter). Wanneer hij
beslissingen tracht te nemen, kwam hij terecht in een samenwerking met de leden van
comita curiata.
,Academiejaar 2010 – 2020 Bachelor 1
Vorming van het Romeinse recht:
1. De Koning kondigde koningswetten af op het forum van de
dorpsgemeenschappen (cultuurvermenging).
- De Zeven Heuvels (= Septimonium)
- Capitool
2. Standaardproces wordt uitgevoerd door de Pontifex (Hoge priesters).
De koningswetten waren gericht op de problemen van de maatschappij, was heel star en conservatief.
Dus deze wetten werden ongeschikt verklaard aan de wereldheerschappij.
Belangrijke gebieden:
1. Septimonium: woongebied van de Patriciërs (= bevoorrechte burgers)
- Enkel huwen met een Patriciër
- Rijkste klasse
- Eigen tempels
- Werkzame burgers
2. Tempel van Jupiter: Hier worden wetten uitgevaardigd door de burgers.
3. Palatijn: woongebied van de Plebejers (= niet bevoorrechte burgers)
- Enkel huwen met een Plebejer
- Armste klasse
- Laaggeschoold
- Weinig uitbetaald
Keizertijd (= geconcentreerde macht bij één persoon)
In 509 v.C werd de Koning verjaagd waardoor Monarchie een Republiek werd onder de leiding van een
Keizer. De Koning had extreem als een dictator gehandeld en de adviezen van de comitia curiata
genegeerd.
Deze overgang houdt in dat de macht van de eerste Koning verder wordt verdeeld over verschillende
instellingen, waaronder door hem aangestelde magistraten.
De zogenaamde Keizer nam verschillende maatregelen die constitutiones worden genoemd.
De Plebejers werden ook buitenspel gezet, maar uiteindelijk eisten ze heel snel inspraak want anders
zouden ze nooit rechten hebben gehad in deze samenleving. Dus probeerden ze de Patriciërs te
onderdrukken aan de hand van dreiging dat ze de stad zouden verlaten. Dit zou effectief ertoe kunnen
leiden dat er minder arbeidskrachten aanwezig zouden zijn waardoor hun winst zou dalen en verder crisis
veroorzaken.
Om de mogelijke crisis zouden de Patriciërs niet overheen kunnen komen, dus moesten ze evenveel
voorrechten afstaan aan de hand van compromis. In de compromis stond dat de Plebejers toegang krijgen
tot bepaalde staatsinstellingen zoals rechtbanken en Tempels. Dit lijstje met voorrechten wordt
opgedeeld in stukken, dus vormt een ius: openbaar karakter van recht in de 5e eeuw v.C.
Tenslotte werd de compromis openbaar gemaakt op het forum in de vorm van twaalf bronzen tafelen.
Hierbij kan iedereen zien wat de rechten en vrijheden van de Plebejers zijn.
,Academiejaar 2010 – 2020 Bachelor 1
Vroege Republiek
Midden 5e eeuw v.C ontstond dus de Twaalftafelenwet. Deze periode vond daadwerkelijk plaats na de
verjaging van de Koning. In deze wetgeving zijn er aantal wetten terug te vinden die door een aantal
volksvergaderingen, nl door de opvolgers van de Comitia Curiata gemaakt werden en “Leges” heten
toevertrouwen aan de instellingen.
De bedoeling van deze wetgeving was de Plebejers rechten en vrijheden toekennen omwille van het feit
dat ze dreigden de stad te verlaten doordat ze de inhoud ervan niet kenden. (=primitief) Een aantal
voorbeelden van voorrechten:
• Toegang tot de Tempels verzekeren
• Een aantal strafbepalingen
• Duidelijkheid scheppen waarmee de burgers zich voornamelijk bezighielden
• De openbaarheid werd officieel getekend op een van de platen
De wetgeving moet openbaar zijn en dient gecontroleerd te worden om de regels zichtbaar en
verstaanbaar te maken. De Koning kwam van het Capitool en bepaalde wat er ging gebeuren. De Koning
bracht zijn woorden mondeling voor waarvan ook geen geschreven verklaringen terug te vinden waren.
De inhoud van de wetgeving vormde aldus discussies over wat de Koning zou kunnen gezegd hebben.
Interpretatieverschil tussen de burgers onderling was onvermijdelijk.
In de huidige wetgeving wordt iemand gedagvaard als de begane gedragingen volgens de wet strafbaar
zijn. Dus je kan nooit een strafwet maken met een terugwerkende kracht. Dat is absoluut verboden!
Rechten en wetgeving zijn en blijven openbaar. Er mag pas worden ingegrepen van zodra de regels
duidelijk en kenbaar zijn voor de rechtssubjecten. Dit werd eveneens besloten in de Ius.
Plebiscita : De Plebejers krijgen voorrechten dankzij de Twaalftafelenwet en toegang tot
volksvergaderingen met enkele Plebejers in de Plebejersraad. Ze maken wetten die Plebescieten worden
genoemd en enkel laten gelden voor de Plebejers, niet voor de Patriciërs. Hiervan proberen ze een
normale wetgeving van te maken die zowel zal gelden voor de Plebejers als voor de Patriciërs. (= Lex
Hortensia)
Senaat : Romeinse Senatoren waren machthebbers na de Koning. Ze vaardigden geen wetten uit net zoals
de hedendaagse Senatoren, maar stelden een aantal juridisch ingestelde magistraten aan die de wetten
moeten uitvaardigen. Bovendien belisten ze over oorlog en belastingen. Uiteraard besliste de Senaat wat
de Keizer werkelijk wenste. De wetgevingen van de Senatoren worden “Leges” genoemd. De inhoud ervan
moet gepubliceerd zijn vooralleer toepasselijk te maken.
2) Voorklassiek recht (250 v.C – 0)
➔ Take – off
Begin van Rome als wereldrijk. Carthago daarentegen was wereldmacht in wording. De kust
van het Middellandse Zeegebied werd veroverd door de Romeinen. Rome was heel belangrijk
in de tijd:
- Er kwamen veel immigranten werken in de mijnen (= slavernij)
- Er kwamen soldaten om gebieden te veroveren
- Er kwamen eveneens graanhandelaars uit het Oosten van het Middellandse Zeegebied
naar Rome en wensten betalingen voor hun lading graan
Het Romeinse recht diende gemoderniseerd en eigentijds worden gemaakt.
, Academiejaar 2010 – 2020 Bachelor 1
3) Naklassiek recht (250 n.C – 527 n.C)
➔ Verval
Einde van het Republiek
1. Verdere militarisering van Rome 2. Keizerlijk recht
Instellen: legioenen en professioneel leger. Keizertijd: de macht is geconcentreerd bij één
Oudste leger bestond uit boeren die af en toe persoon.
gingen vechten. Merendeels werkten ze op het
platteland.
Vanaf 100 v.C: de macht van de Generaals van Keizerlijke macht Augustus de Verhevene zorgt
de legioenen nam aanzienlijk toe dat te wijten voor de instandhouding van de instellingen van
was aan het feit dat ze enkel en alleen ingesteld het Republiek en controleert alles wat gebeurt.
waren om te vechten. De macht die ze kregen
gebruikten ze om de Senaat in Rome af te
zetten.
Burgeroorlog: Senaat <=> Generaals Dilemma: De Keizer wilt zowel het Republiek
herstellen als burgeroorlogen vermijden door
één macht aan te stellen.
In 27 v.C: Augustus de Verhevene heeft de De dood van Keizer Augustus de Verhevene:
burgeroorlog overleefd. - Rustperiode
➔ Nieuw politieksysteem: Keizerlijk recht - Geen oorlogen
(= centrale macht bij één persoon)
Begin Keizertijd tot de periode van Justinianus In de late 3e eeuw: Keizer = dominus
(midden 6e eeuw n.C): Eind 3e eeuw: Keizer werd door de God
- Hoe meer veroveringen, hoe moeilijk aangesteld waarbij de burgers de onderdanen
het bestuur wordt. werden van door God aangestelde Keizer.
- Grenzen van 1000km lang werd
overgestoken door de Germaanse Wetgeving moest veranderen:
veroveraars. Er was geen Romeinse In het Republiek:
legerdienst aanwezig. Volksvergaderingen die door de
- In de late 3e eeuw werd het Romeinse magistraat voor een aantal leden
Rijk opgesplitst in twee machtige delen: moesten stemmen.
• O.R.R
= hoofdstad Byzantium met In de Keizertijd:
oosters getinte cultuur. Er komt
een einde in het midden van de 15e Principaat Dominaat
eeuw. Keizer v/d Als Keizer
• W.R.R voorzitter v/d
= Hoofdstad Rome. Er komt een van de voorzitter
Staat van de
einde in het einde van 5e eeuw. Senaat
Senaat gaat Keizer gaat
geen wetten
wetten afkondigen
afkondigen.
Senaat gaat
wetten
uitvaardigen.
