Samenvatting - Inleiding tot de pedagogische wetenschappen - module 1 tot 4 - 18/20

INLEIDING TOT PEDAGOGISCHE WETENSCHAPPEN
Dr. Prof. Koen Lombaerts


ALGEMEEN

Studiemateriaal
 E-reader
 Teksten
 Slides
 SPOC-format
 Videomateriaal
Evaluatie
 Meerkeuze-examen (3u) met verhoogde cesuur
 20 vragen (met één juist antwoord) van module 1 tot 4
 5 stellingen (juist/onjuist)
 Geen cijfers, enkel kenmerken van onderzoeken en onderzoekers uit de
PPT’s


MODULE 1 – Terreinverkenning van de pedagogiek
MODULE 1A - De pluraliteit van de pedagogiek

? Waarom het vak ‘pedagogische wetenschappen’?
Een vermenging van psychologen en agogen die een bijdrage willen leveren


Etymologie
 Pedagogie = opvoeder/leraar als ‘slaaf die toezicht houdt op de kinderen
en ze naar school brengt’
 Zeer brede kijk op het bijbrengen van inzichten, vaardigheden,
attitudes, … die ervoor zorgen dat individuen zelfstandig zijn.
 Agogie = handelen – doen – in beweging zetten
 Educatie = grootbrengen – opvoeden – oprichten – naar buiten brengen -
leiden
 Breder dan onderwijs
 Een domein waar de pedagogiek zich oorspronkelijk mee bezighield




1

,Onderscheid tussen:
1) Formele educatie
2) Informele educatie
 Los van de
doelstellingen, maar
mogelijks interessant
voor in het dagelijks
leven
 Bv. PPT -> druk op W of
B om de informatie op
je slide te doen
verwijderen
3) Niet-formele educatie

 Focus op component
‘formele educatie’ binnen

1.1. Pedagogiek

= activiteiten gericht op concrete opvoedings- en onderwijsprocessen
 Definitie is nog niet concreet (schijn)
 Sinds 1779 is de pedagogiek een academische discipline (vroeger geen
verschil tussen wetenschappelijke en academische aspect v/d pedagogiek)
 Christian Trapp = eerste hoogleraar


Academisering van de pedagogiek – de rol van de opvoeding is …
Griekse filosoof Plato  om een verdeling v/d samenleving in drie standen te
behouden (politieke doeleinden)
Filosoof John Locke  het pasgeboren kind vergelijken met een tabula rasa dat
door opvoeding en onderwijs wordt beschreven
Cultuurcriticus Jean Jacques Rousseau  een kind ontgaat niet de invloed van de
cultuur


Incidenteel gingen denkers en schrijvers hun aandacht plaatsen op de
opvoedings- en onderwijsprocessen
 Met de komt v/d academische pedagogiek is het van incidenteel nr
continu gegaan
 Pedagogische wetenschap wou een bijdrage leveren aan het
opvoedend/onderwijzend handelen v/d pedagogische practici




2

, 1.2. Pedagogiek als wetenschap
 Centraal: de pedagogiek als wetenschap
 Wat zijn de uitkomsten van hun theoretiseren over theorievorming over &
het verrichten van onderzoek nr de werkelijkheid van opvoeding en
onderwijs?


Pedagogiek
= integratieve wetenschap dat ten allen tijden inzichten uit verschillende
disciplines gebruikt:
- Filosofie
- Psychologie – inzicht uit ontwikkelingspsychologie en cognitieve
psychologie
- Onderwijssociologie – Hoe het onderwijs als systeem binnen de
maatschappij wordt ingericht (ongelijkheden?)
 Samenvoegen tot pedagogische theorieën


Examenvraag – Uit onderzoek blijkt dat sociologie economische factoren
bijdragen tot het reproduceren van bestaande ongelijkheden. Welke factor zorgt
voor een compensatie-effect?
 Het open klasklimaat


Kenmerk v/d pedagogiek: meervoudigheid/pluraliteit (komen tot uiting in de
verschillen van de theorieën)

= het ontbreken van een metatheorie die een eenduidige theoretische verklaring
geeft voor alle fenomenen in de onderwijspraktijk
 Daarentegen zijn er meerdere wetenschapstheorieën ontstaan
 DOEL: het systematiseren en etaleren van het fonds aan kennis wat met
de onderscheiden metatheoretische concepties is verbonden, vooral met
het oog op het vergroten van de mondigheid van de practicus


FILMPJE – De potentiële en kinetische energie van een object
De hoogte waarop je een object laat swingen = de potentiële energie
 Het object zal nooit verder reiken als zijn startpunt, kinetische energie
neemt wel af
 Metatheorie



? Op welk wijze ziet men de verhouding tussen enerzijds pedagogische
theorievorming en empirisch pedagogisch onderzoek en anderzijds de
werkelijkheid van opvoeding/onderwijs?
 Theorie-praktijk relatie onderzoeken
Onderscheid tussen drie niveaus

3

, 1) Pedagogische werkelijkheid
 Het niveau van de praktijk
 Praktijk van educatie (opvoeding, onderwijs, vorming, opleiding, training,
…)
 Beïnvloeding van de werkelijkheid gericht op ontwikkeling, leerprocessen
en gedragsveranderingen; toch gebaseerd op theorie (persoonlijk en niet
getoetst, bv. opvattingen, regels, principes, …)

2) Pedagogische theorie
 Object-theoretisch niveau
 Alle theorieën kunnen niet in één theorie omvat worden in de pedagogie
(geen metatheorie, ook de agogiek en psychologie niet)
Verworven inzichten om pedagogische praktijk te veranderen
 Resulteert in pedagogische theorieën die inzicht verschaffen in complexe
relaties tussen handelingen en educatie-effecten
FILMPJE uit de fysica – Een metatheorie over de omzetting van mechanische in
kinetische energie “Het gooien van een fles”
Hoe verklaar je dat deze op de grond valt?
Metatheorie = zwaartekracht op aarde
 De pedagogiek beschikt hier NIET over

3) Wetenschapstheorie – meta-theorieën (een theorie over theorieën)
 Metatheoretisch niveau
In de pedagogiek zijn er wetenschapstheorieën met verschillende/tegenstrijdige
visie op de wisselwerking tussen theorie en praktijk (de dienstbaarheid) OF de
manier waarop ze opvoedkundige fenomenen onderzoeken
 Wat is de relatie met de praktijk? Moet de wetenschap zich enkel
bezighouden met feiten of mag ze ook uitspraken doen over
wenselijkheden?
 Moet de pedagogiek de opvoedingswerkelijkheid verhelderen, verklaren,
voorspellen, veranderen? Welke methoden moeten ze hiervoor gebruiken?
 Wat is hun rol?


1.3. De meervoudigheid van de pedagogiek

Jaren ’70  pedagogiek uitgedifferentieerd in 3 richtingen:
1) De geesteswetenschappelijke pedagogiek
2) De empirisch-analytische pedagogiek
3) De kritisch-emancipatorische pedagogiek
Kenmerken
 Inhoudelijke en methodologische verschillen
 Kritiek pedagogiek lijkt de beste integrator (eenheid vs pluraliteit)



4