Samenvatting Orthopedagogiek als handelingswetenschap - Kwaliteit van leven bij mensen met een beperking

Kwaliteit van leven bij mensen
met een beperking
Hoofdstuk 4: Mensen met een visuele beperking

Leerpad en PowerPoint zijn belangrijk, wat in cursus staat (en niet in PP niet belangrijk)

4. Beeldvorming: ontwikkeling
Normaal ziend => niets ziend

- Mensen met visuele beperking: zeer heterogeen
- Elke persoon is uniek, niet veralgemenen
- Altijd gevolgen voor de ontwikkeling
- Maar mits ondersteuning kan een persoon zich aanpassen

De ontwikkeling van kinderen met een visuele beperking

Mogelijkheden
Moeilijkheden/problemen
Aandachtspunten in ondersteuning

1. Sensorische ontwikkeling


Het gezichtsorgaan heeft een verte-zintuig en
een nabij-zintuig.


Gemis aan visuele informatie wordt
gecompenseerd door:
 Gehoor
 Tast => soms tactiele afweer
 Geheugen
 Reuk
 Smaak

Bij blinde kinderen is er vaak tactiele afweer  tastervaring wordt als vervelend of pijnlijk ervaren.
Dit moet vermeden worden.




2. Motorische ontwikkeling:

Op bepaalde gebieden trager, maar niet anders

,- Statische vaardigheden (zitten, staan) ontwikkelen zoals bij ziende kinderen
- Locomotore of dynamische vaardigheden (komen tot zit, kruipen, lopen…) ontwikkelen trager door:
 Gebrek aan visuele stimulans
Oplossing: bied een geluid aan waardoor kinderen daar nieuwsgierig over worden en
beginnen kruipen naar dat geluid
 Gebrek aan veiligheid en vertrouwen
Oplossing: tonen dat je te vertrouwen bent en dat als de blinde bij u is hij veilig is.
 Geen visueel doel (bewegen is altijd doelgericht)
Oplossing: bied een doel

Bij vrijwel alle blinde kinderen: BLINDISMEN
= Bewegingen die zich herhalen en geen duidelijk doel en functie lijken te hebben voor
buitenstaanders.

=> Voorbeelden:
 Oogboren
 Voor- en achterwaarts bewegen van het bovenlichaam
 Draaien met het hoofd,
 Cirkelbewegingen met handen/onderarmen
 Huppen/springen
 Hand-/ vingerbewegingen naar het licht toe


3. Cognitieve ontwikkeling:
Op verkenning gaan (exploreren) = leren




Gedrag



Wat doen als context




Objectpermanentie:
= Innerlijke voorstelling van mensen en ruimte om zich heen

- Ontwikkelt bij kinderen met visuele beperking gemiddeld 10 maand later
- Kan je vaststellen als het kindje zoekt naar iets dat het niet meer ziet
- Vanaf het kind objectpermanentie ontwikkeld komt er wel zoekdrang

, Hoe het zoekgedrag stimuleren?
 Aanwijzingen geven om te zoeken
 Samen zoeken
 Kiekeboe spelletjes spelen


Conceptvorming
= Vanuit verschillende zintuigen informatie verzamelen over iets/abstract begrip, die we dan
samenvoegen tot een geheel: een concept, kennis over abstracte begrippen

 Is nodig om de wereld te begrijpen
 Verloopt anders bij blinde dan bij ziende peuters en kleuters
 Hebben goede woordenschat, maar begrijpen niet altijd de volledige betekenis ervan
 Gebruik van zweeftaal(=kind herkend verschillende kenmerken van een voorwerp maar er
ontbreekt informatie. Vb: kind voelt aan een boom en zegt: amai hier zal een grote
bloempot voor nodig zijn.)

=> Hoe conceptvorming ondersteunen?
 Gemiste visuele informatie aanvullen (andere zintuigen)
 Kind helpen verbanden te leggen (‘de weg der dingen’ uitleggen)
 Het kind veel laten ervaren


4. Taal en communicatie

Jonge kinderen met visuele beperking:
 Kunnen in het begin van de taalontwikkeling op steeds dezelfde manier dezelfde zinnen of
uitspraken doen (echolalie)
o Vermoedelijk leren zij taal op een andere manier aan
 Kunnen moeite hebben met het correct gebruik van persoonlijke voornaamwoorden (ik, jij,
wij…)
o Waarschijnlijk door gebrekkige visuele input.

Doen een inhaalbeweging en zijn lagere schoolkinderen en volwassenen met een visuele beperking
relatief sterk in taal, zelfs sterker dan normaal ziende leeftijdsgenoten

=> Non-verbale communicatie
 Moeite om de non-verbale uitdrukkingen van de interactiepartner waar te nemen
 Eigen non-verbale uitdrukkingen (bv. zich richten naar communicatiepartner) ontwikkelen
niet op een natuurlijke manier, maar kunnen door begeleiding aangeleerd worden




5. Psychosociale ontwikkeling

Het jonge kind:
 Minder spontane interacties moeder-kind door ontbreken van oogcontact, en passievere
contactname
 Emoties interpreteren via de handentaal

,  Later optreden van eenkennigheid en scheidingsangst (gemiddeld 8-9 maand) dan bij
normaal ziende kinderen
 Langer vastklampen aan belangrijke personen, relateren aan objectspermanentie

Peuter-en kleuterleeftijd
 Kan heftige gevoelens van boosheid en prikkelbaarheid ervaren, komt door extra inspanning
die kind moet doen voor gewone ontwikkelingstaken
 Hulp blijft nodig: mama en papa zijn armen en ogen
 Spelen met andere kinderen lukt enkel in gestructureerde en begeleide activiteiten

Lage schoolleeftijd
 Worden zich bewust van het feit dat ze ‘anders’ zijn, omdat ze gaan vergelijken
 Vaak verwerkingsproces
 Kinderen willen niet ‘anders’ zijn, willen er gewoon bij horen
 Samen spelen nog steeds moeilijk

Jongeren en jongvolwassenen
 Grootste uitdaging = ondanks de ondersteuning die ze nodig hebben van anderen toch een
zelfstandige volwassene worden
 Moeilijk evenwicht tussen autonoom zijn en hulp krijgen die ze nodig hebben
 Enkele jongeren: weerstand tov. hulpmiddelen of aanwezigheid van een ondersteuner
 Hebben doorgaans een kleiner sociaal netwerk, hoger risico op eenzaamheid.



Levensloop gerelateerde thema’s
Opvoeding

Vroegtijdige begeleiding gezin
Aanpak van ouders heeft impact op (zelfaanvaarding van) het kind
Aandachtspunten:
 Vaardigheden in functie van interactie met het kind
 (Over)beschermende houding van ouders (exploratiedrang wordt versterkt hierdoor)
 Aanbieden van prikkels en ervaringen

Hulpverlener
 Aanleren gebruik hulpmiddelen
 Mobiliteitstraining
 Computervaardigheden
 Praten over ‘gevoelige’ onderwerpen
 Ouder moet zich ‘ouder’ blijven voelen




Onderwijs

Regulier onderwijs
 Valkuil: meer tijd nodig om leerstof te verwerken en integreren, prestatiedruk ligt hoog
 Kan dit zonder hulp maar ook met IAC (individueel aangepast curriculum)
 Decreet leersteun
Buitengewoon onderwijs