Samenvatting Politieke Geschiedenis van België

A. Inleiding
B. Soorten Bronnen
o Primaire bronnen: uit het verleden
o Secundaire bronnen: een verhaal over
het verleden
o Juridische bronnen: wetgeving,
doctrine, rechterlijke uitspraak
o Politieke bron: partijdig
o Hedendaagse internetbronnen


C. Structuur
o Sociaaleconomische breuklijn: arbeid (armen) <> kapitaal (rijken)
 Bv: jaarlijkse vakantie -> resultaat van stakingen/conflicten

o Levensbeschouwelijke breuklijn: Katholieke Kerk als machtsinstituut (scholen, abdijen, katholieke
partij) <> zij die de macht van de Kerk willen doen afnemen
 Bv: schooloorlog -> ULB gecreëerd als reactie op Katholieke universiteit Leuven
 Bv: 1905 -> FR scheiding financiën staat en Kerk

o Communautaire breuklijn:
 Bv: 1970 -> Federalisme = Vlaamse, Waalse en Brusselse nemen apart beslissingen (geen
uniek parlement)
 Bv: studentenopstand in Leuven als reactie op Franse opstanden (links Vlaams-
nationalistisch)
 Bv: VL > Wallonië/Brussel -> Jodenvervolgingen

D. Verkiezingen
- 1936: overwinning Leon Degrelle (katholieke populist die katholieke partij verlaat)
o 3 traditionele partijen + radicale partijen op opkomst (communisten, VNV, REX)
o Extra zetels bijgekomen?: als bevolking stijgt -> aantal zetels ook stijgen

- Katholieken: tot in de jaren 70 -> grote meerderheid
o Platteland: sterk
o Stad: zwak (regels manipuleren om meer stemmen hier te halen)

- Liberalen en socialisten: macht katholieke partij verminderen

- België nu:
o Evenredige vertegenwoordiging van het aantal zetels: 20% v.d stemmen = 20% v.d zetels
o Andere landen:
 Meerderheidssysteem: meerderheid stemmen halen om in parlement te zijn

- België in de wereld: centrum van grootmachten
o Koning?: resultaat van het toenmalige internationale systeem (omringd door monarchieën ->
monarchie in België
 Duitse koning: resultaat van internationale druk (verwant aan Britse koninklijke familie)

,I. Hoofdstuk I: De doorbraak van de burgerlijke parlementair-
constitutionele staat (1830-1848)
1. Inleiding
- 4 oktober 1830: besluit centraal comité van het voorlopig bewind (kleine groep mensen die revolutie leed
tegen Verenigd Koninkrijk der Nederlanden)
o Wat?: Charles Roger als leider
 Onafhankelijke staat wording v.d. voortaan Belgische afgescheiden provincies
 Verkiezingen voor een grondwetgevende vergadering
 Macht om grondwet te maken
o Hoe?:
 Toneelstuk in Brussel: naweeën FR -> burgerij/later volk wil meer macht van Willem I van
Oranje
o 3 principes:
 Constitutioneel: bezit een grondwet
 Parlementair: bezit een parlement
 Vergadering volksvertegenwoordigers: verkozen door het volk(niet zo ervoor)
 Burgerlijk: burgerij, rijke mannelijke handelaars, advocaten, …

- Grondwettelijk charter: mensen vonden dat Willem I niet op een Grondwet steunde en wouden hem dus
weg hebben

- 1830-1848: overgangsperiode
o Ancien Régime:
 Landbouweconomie
 Adel en Kerk: geprivilegieerde standen (werd normaal beschouwd)
 Bv: prinsbisschop Jozef Clemens
 Boeren/stedelingen: geen privileges
 Macht bij Kerk/godsdienst en Vorst

o 2de helft 18de eeuw: systeem begint te kraken: o.i.v. verlichting/filosofie/wetenschap, in vraag stellen
van:
 Privileges:
 Bv: Declaration of Independence: einde privileges
 Bv: Franse Revolutie: einde privileges (afschaffen leenrecht)
 Bv: Jozef II die in BE macht adel/Kerk probeert te breken
de
o 19 eeuw:
 Industrieel kapitalisme: burgerij
 Bv: John Cockerill, rijk door staalindustrie
 Sociale wantoestanden: uitbuiten arbeiders
 Industriëlen zijn ook met weinig: in geval van verkiezingen overspoeld door land met
meerderheid katholieken

 Kerk verliest bezittingen: Willem I = verlichte despoot
 Bv: in FR veel macht verloren (vreest dit ook in de België, dus grijpt er de macht)

,B. Ancien Régime
- Ancien Régime: maatschappijvorm BE tot aan FR, aanhechting Frankrijk in 1795
o Macht: vorst gelegitimeerd door God (Kerk = conservatief, katholiek)
o 3 standen: clerus, adel en derde stand
 Statenvergaderingen: 3 standen komen samen
 Confederaal niveau: elk provincie onafhankelijk, als vorst sterft -> opvolger moet
trouwzweren aan privileges/gewoonten in elke provincie
 Bv: Graafschap Vlaanderen (Gent, Brugge, Oostende, …)
 Bv: Hertogdom Brabant (Brussel, Antwerpen, Lier, …)
 Bv: Henegouwen

o Zuidelijke Nederlanden en Luik: onze gebieden bestonden uit deze 2 hoofdblokken
 Zuidelijke Nederlanden: 61% Nederlandstalige inwoners en 35% Franstalig

o Schoonmoederregime: van 1715-aanhechting Frankrijk bestuurd vanuit Wenen
 VK: koning van VK
Toezicht regime op gebied van België om NL te
 Republiek: voorganger van NL
beschermen voor aanvallen van Frankrijk

BE op zich bestaat niet: reeks provincies waar
Oostenrijk over heerst



2.2 Frans Regime
- 1795: “België” deel van Frankrijk
o Eenheidsstaat: volledige integratie van BE in Frankrijk
o Departementen i.p.v.. vorstendommen: geen feodale graafschappen/hertogdommen meer (9
departementen -> 9 provincies)

o Afschaffen leenrecht/privileges
 Nationale soevereiniteit: soevereiniteit komt voort uit het feit dat alle burgers samen een
natie vormen
 Wet is dezelfde voor alle leden van de natie
 Macht gaat uit van de verkozenen van het volk
 Openbare verkoop goederen Kerk: Franse revolutionairen vallen rijkdom Kerk aan

o Nieuw juridisch systeem:
 Rechtbanken (van verkozen vrederechter tot Hof van Cassatie in Parijs)
 Burgerlijk Wetboek, Strafwetboek (einde versnippering rechten)
 Geen gewoonterecht meer (alle juristen moeten opnieuw studeren)

o Haven Antwerpen weer vrij: Napoleon gebruikt dit later tegen GB
o Concordaat tussen Napoleon en Kerk
 Weddes priesters
 Kerkgebouwen beheerd door kerkfabrieken (gemeente subsidieert de kerkfabriek)




2.3 1815: Verenigd Koninkrijk der Nederlanden
- 1815: Fransen verslagen en Oostenrijk laat onze gebieden gaan, dus onzekerheid over wat er moet gebeuren

, o Koning Willem I: wil BE verenigen met NL, zodat FR moeilijker kan binnenvallen in DU
o Grootmachten: beslissen dat Willem I vorst van Noord en Zuid mag worden

- Congres van Wenen: 1814-1815
o Bufferstaat tegen Frankrijk: Noord en Zuid samenvoegen als sterk, gecentraliseerd land (forten
gebouwd op Franse kosten)
o Uitbreiding voor het huis van Oranje: compensatie voor Oranjes door kwijtgeraakte bezittingen in DU
 Départements réunis: krijgen huidige BE
 Willem van Oranje titel geven groothertog Luxemburg (deel Duitse Bond, DU beschermen)

- Grondwet 1815:
o Macht gaat uit van de vorst:
 Geen ministeriele verantwoordelijkheid: ministers verantwoordelijk tegen Koning, dus
Uitvoerende
Willem I beslist of hij minister houdt of niet
macht
 Parlement buitenspel gezet, verkiezingen doen er niet toe
controleert
 Vorst kan tussenkomen in processen: rechters zijn niet volledig onafhankelijk
wetgevende/r
o Parlement: Staten-Generaal
echterlijke
macht  50/50 vertegenwoordiging Noord/Zuid
 Bicameraal: 1ste/2de Kamer
 Tienjarige begroting: overheid kan gedurende 10 jaar zonder grondige controle belasting
innen




C. De Revolutie van 1830
- 1830: rellen in Brussel
o Machtsvacuüm: politie doet niks