Samenvatting Journalistiek en democratie

Deel 1: Journalistiek in democratische theorie 3
1. Wat is journalistiek 3
1) Representatieve vs directe democratie 3
2. Vier modellen 4
1) Competitief elitair model 4
2) Pluralistisch model 4
3) Legaal-democratisch model 5
4) Participatief-democratisch model 5
5) Parallelle evoluties 6
3. De normatief-democratische functies van journalistiek 7
1) Journalistiek als bron van informatie 7
2) Journalistiek als waakhond en 4e macht 7
3) Journalistiek als spreekbuis vh volk 7
4) Journalistiek als advocaat vh volk 7
4. Kritische noten 7
5. Conclusie 8

Deel 2: Democratie in journalistieke theorie 9
1. Vijf stadia in de ontwikkeling ve journalistiek moraal 9
1) Fase 1: vorming ve ethisch discours voor de journalistiek 9
2) Fase 2: ontwikkeling ve ‘ethiek vh volk’ 9
3) Fase 3: bestendiging ve liberale perstheorie 9
4) Fase 4: bestendiging en contestatie van liberale doctrine 10
5) Fase 5: gemengde journalistieke ethiek 10
2. Journalistieke ethiek nu 11
3. Alternatieve modellen van journalistiek 12
1) Public/civic journalism 12
2) Community journalism 12
3) Advocacy journalism 13
4) New journalism 13
5) Human-interest journalism 13
4. Conclusie 13

Deel 3: Aspecten van Democratische en Journalistieke theorie 15
1. Helpt de democratie de journalistiek? 15
1) In het .. discours 15
2) Dus, helpt de democratie de journalistiek? 15
2. Helpt de journalistiek de democratie? 15
1) Maar, verschillende aanwijzingen voor de niet-centraliteit van democratie voor journalistiek 16
2) Journalistiek helpt de democratie niet noodzakelijk veel, maar.. 17
3) Hoe de relatie journalistiek-democratie verbreken? 18

Deel 4: Journalistiek en democratie: de (ont-)knoping 19
1. Mediagebuikers tussen burgers en consumenten, naar een onderbouwde invulling vd link tussen
journalistiek en democratie 19
1) De schuld van de ‘massa’ 19
2) Culturalistische benaderingen 20
3) De schuld vd elitaire media 21
4) Publiek als EN burgers EN consumenten, als meer dan massa 22
5) Nieuws? It’s complicated – 3 paradoxen 22
6) Belang van het nieuwspubliek in de studie van nieuws 23

1

,2. Leven na de ontknoping 23
1) Gezonde ambitie? 23
2) Maar journalistiek kan wel in dienst staan vd democratie. Wanneer? 24




2

,Deel 1: Journalistiek in democratische theorie
1. Wat is democratie?
· David Held:”I see democracy as a family of related concepts that places the idea that
legitimate governance should be accountable governance at its heart; that’s accountable to
citizens.”
· Held (1987): Models of Democracy: 4 modellen; belangrijk onderscheid tussen representatieve
en directe democratie

1) Representatieve vs directe democratie
· Politieke filosofen ontwikkelden een democratische visie met centrale waarden tijdens de
Verlichting
o rationaliteit, overeenstemming, rationaliteit, orde, objectiviteit, vooruitgang, universele
waarden
 Rol van journalistiek: deze waarden promoten om de voorwaarden te creëren voor een optimaal
publiek leven

Representatieve democratie
· Oorsprong in 17e eeuws Engeland
· Geassocieerd met monarchie: inbreng van edelen bij belangrijke beslissingen
· Pragmatische overweging
o opkomst natiestaten en bestuur van grote gemeenschappen
o representatie als legitieme democratische keuze liet toe om representatieve democratie voor te
stellen als bestuursvorm die..
 verantwoording aan de edelen mogelijk maakte
 werkbaar was om grote territoria te overspannen
· Deze ideeën werden opgepikt door politieke filosofen in de 18e eeuw => liberale ideeën werden
mogelijk
· RD binnen liberale gedachtengoed: individu staat centraal en is vrij
o Hobbes T. (VK, 17e eeuw): “RD als staatsvorm die vrijheid biedt aan individu, maar tegelijk een
sterk staatsapparaat om de (externe) gevaren van mensen te minimaliseren”
o Montesqiue C. (Fr, 18e eeuw): “RD als garantie dat machthebbers hun macht niet misbruiken,
door via verkiezingen limieten te stellen aan de legitieme macht”
 protectieve democratie: orde bewaren, algemeen belang primeert over vrijheid
o Madison J. (VS, 19e eeuw): “RD als een manier om wijze ‘patriots’ inspraak te geven, niet het
‘volk’
o Mill J.S. (Uk, 19e eeuw): “RD als enige compromis tussen soevereiniteit vg volk en nodige
professionaliteit van beleidsvoerders, maar tegerlijkertijd als project van menselijke excellentie”
 ontwikkelingsdemocratie: menselijk potentieel ontwikkelen, individuele vrijheid primeert
over algemeen belang
· Democratie is eerder een middel om de ideale omstandigheden voor individuele vrijheid te creëren

· Parallelle ontwikkeling ve systeem van politieke journalistiek
o 17e eeuw: Engelse burgeroorlog tussen monarchie en parlement
o voor: publicaties die verslag uitbrachten over politiek, economie, leger,.. maar sterk
gecontroleerd door staat
o tijdens: minder controle op pers en stijgende vraag (analfabetisme , vraag naar info over
conflict,..)
o na: constitutionele monarchie, multi-partijsysteem en modern politiek media systeem
1e dagelijkse krant (Daily Courant) en 1e blad met politieke commentaar (Review)

3

, Ging gepaard met definiëring vd normatieve verwachtingen van politieke journalistiek in een
democratie

Directe democratie
· Marx: kritiek op liberale, representatieve democratie
o vrijheid om te stemmen + vrijheid om eigen belang na te streven ≠ gelijkheid van klasse
o klassenmaatschappij  staat verdedigt belangen van dominante klasse = niet-democratisch
 politieke participatie  velen stemmen niet
 parlementaire instituties  uitgehold door machtscentra
 algemeen belang  beperkt door kapitaal
 Marx’ voorstel: delegatieve democratie
o kleine communes (zelfbejeer)
o afgevaardigden naar grotere administraties (pyramidestructuur)
· Directe democratie in de post-kapitalistische maatschappij
1. socialisme
 pyramide
 publieke functies
 einde van klasseprivileges
2. communisme
 beslissing met collectief bestuur
 ad hoc taakverdeling
 einde vd klasses

2. Vier modellen
1) Competitief-elitair model
· Theoretische onderbouw
o Weber: organisationeel argument
 industrialisering => complexe samenleving (fabrieken bouwen, (spoor)wegen
bouwen,..)
 gecentraliseerde politieke controle is nodig
 hoog-opgeleide administratie om besluitvorming te steunen
o Schumpeter: psychologisch argument
 volk is zwak, emotioneel, beïnvloedbaar => beslist niet in algemeen belang
 politiek is te complex en ver van bed
 elitair element
· Model
o elites centraal in besluitvorming: democratie als een methode om keuze tussen
onderling wedijverende elites te sturen (= “competitief)
o beperkte inspraak ( = België)
 volk kiest welke elites mogen besturen, maar moete besturen overlaten aan politici
 elite bestuurt via sterke regering, ondersteunt door professionele, onafhankelijke
administratie

2) Pluralistisch model
· Theoretische onderbouw
o Dahl: empirisch argument (studie van politieke praktijk)
 algemeen belang is te abstract, individu is te economistisch
 politiek in praktijk gedreven door maatschappelijke groepen die samenwerken om
hun gemeenschappelijke belangen na te streven
· Model
o belangengroepen centraal in besluitvorming

4